علائم عفونت ریه | درمان عفونت ریه و تشخیص و پیش‌گیری آنزمان مطالعه ۱۲ دقیقه

شاید کلمه ذات‌الریه (pneumonia) را شنیده باشید. این اصطلاح به همان عفونت ریه اشاره دارد که هر ساله رقمی نزدیک به نیم میلیارد از افراد جهان را مبتلا می‌سازد. اگر شما هم علاقه دارید در مورد علائم عفونت ریه ، دلایل و انواع آن، پیش‌گیری و درمان‌ عفونت ریه و عوامل خطرساز یا پیش‌گیرنده این بیماری بیشتر بدانید، در این مقاله از تریتا با ما همراه باشید.

تعریف عفونت ریه

عفونت ریه زمانی اتفاق‌می‌افتد که یکی از ریه‌ها یا هر دوی آن‌ها توسط یک عامل عفونی مانند باکتری، ویروس و قارچ اشغال‌شده یا مورد تهاجم قرار‌‌می‌گیرد. این عفونت سپس باعث التهاب کیسه‌های هوایی موجود در ریه می‌شود، به این کیسه‌ها آلوئول گفته می‌شود. در این هنگام، آلوئول‌ها با مایعات یا مواد‌ چرکی پر شده‌اند که این امر نفس کشیدن را برای فرد مبتلا دشوار می‌سازد.

آیا عفونت ریه در گروه بیماری‌های واگیر طبقه‌بندی می‌شود؟

عوامل میکروبی که عفونت ریه را ایجاد می‌کنند به راحتی از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شوند. در واقع این پدیده به این معنی‌ است که این گروه از میکروب‌ها واگیر هستند. هر دو ذات‌الریه باکتریایی و ویروسی می‌توانند در فرآیند نفس کشیدن وارد بدن دیگران شوند به این صورت که قطرات بسیار ریز تنفسی معلق، در اثر عطسه یا سرفه فرد آلوده تولید می‌شوند. حال در مرحله دم از مراحل تنفس، این قطرات ریز به راحتی همراه با جریان هوا وارد ریه‌های شخص دیگری می‌شوند.

همچنین می‌توان به این نوع از عفونت ریه در حین تماس با سطوح و اشیائی که به باکتری‌ها و ویروس‌های عامل عفونت ریه آلوده شده‌اند، مبتلا شد. اما نوعی از ذات‌الریه‌ که عامل آن قارچ باشد را نمی‌توان از اشخاص آلوده کسب‌کرد، هرچند ابتلا به آن در برخورد با محیط امکان‌پذیر است.

علائم عفونت ریه

علائم عفونت ریه از خفیف تا مرحله‌ای که تهدید جدی برای زندگی فرد بیمار محسوب می‌شوند، قابل تشخیص هستند. این علائم موارد زیر را شامل می‌شوند:

• سرفه‌هایی که ممکن است خلط هم داشته باشند.
• تب
• عرق یا لرز
• تنگی نفس که در هنگام انجام فعالیت‌های عادی روزانه یا حتی استراحت روی می‌دهد.
• درد در ناحیه سینه که با نفس کشیدن یا سرفه تشدید می‌شود.
• احساس خستگی یا کوفتگی
• از دست‌دادن اشتها
• حالت تهوع یا استفراغ
• سردرد

از دیگر علائم عفونت ریه می‌توانند بسته به سن و وضعیت عمومی بیمار تفاوت‌ داشته ‌باشند:

• در کودکان زیر پنج سال ممکن است شاهد تنفس سریع یا صدادار (خس‌خس سینه) باشیم.
• در نوزادان ممکن‌است به نظر بیاید که هیچ علامتی وجود ندارد اما گاهی ممکن‌است تهوع، کمبود انرژی، یا دشواری در خوردن و آشامیدن نیز از علائم عفونت ریه در نوزادان باشد.
• افراد بزرگتر می‌توانند علائم خفیف‌تری را تجربه کنند. هم‌چنین ابراز حالت گیجی یا دمای بدن پایین‌تر از مقدار طبیعی هم امکان دارد.

دلایل عفونت ریه

چندین نوع از عوامل عفونی وجود دارند که می‌توانند سبب عفونت ریه گردند.

عفونت ریه باکتریایی

شایع‌ترین علت ذات‌الریه باکتریایی، نوعی باکتری به نام استرپتوکوکوس نومونیا (Streptococcus pneumoniae) است. درباره دیگر علل، باکتری‌های زیر را می‌توان نام برد:

• مایکوپلاسما نومونیا (Mycoplasma pneumoniae)
• هموفیلوس آنفولانزا (Haemophilus influenzae)
• لژیونلا نوموفیلا (Legionella pneumophila)

عفونت ریه ویروسی

اغلب ویروس‌های تنفسی از عوامل عفونت ریه هستند. به عنوان مثال می‌توان به ویروس‌های زیر اشاره کرد:

• آنفولانزا
• ویروس سنسیشیال تنفسی (RSV respiratory syncytial virus)
• راینوویروس‌ها، همان عامل سرماخوردگی (rhinoviruses)

عفونت ریه ویروسی معمولا خفیف‌تر است و ظرف مدت یک تا سه هفته بدون درمان خاصی بهبود می‌یابد.

عفونت ریه قارچی

قارچ‌هایی که در خاک یا فضولات پرندگان یافت می‌شوند می‌توانند عفونت ریه ایجاد‌کنند. این عوامل قارچی در بیشتر موارد، افرادی با سیستم ایمنی تضعیف‌شده را درگیر می‌کنند. در اینجا به ذکر چند مورد از قارچ‌هایی که عامل ذات‌الریه هستند می‌پردازیم:

• نوموسیتیس ژیروویسی (Pneumocystis jirovecii)
• گونه‌های کریپتوکوکوس (Cryptococcus)
• گونه‌های هیستوپلاسموزیس (Histoplasmosis)

انواع عفونت ریه

عفونت ریه بر طبق محل و شیوه کسب آن نیز طبقه‌بندی می‌شود.

عفونت ریه بیمارستانی (HAP)

این نوع از عفونت ریه توسط باکتری در زمان حضور در بیمارستان ایجاد می‌شود. عفونت ریه بیمارستانی می‌تواند از دیگر انواع جدی‌تر باشد، زیرا باکتری عامل آن به دلیل استقرار در بیمارستان، امکان دارد مقاومت بیشتری به آنتی‌بیوتیک‌های شناخته‌شده نشان‌دهد.

عفونت ریه کسب شده از اجتماع (CAP)

این نوع ذات‌الریه، به‌گونه‌هایی از آن اشاره دارد که منشائی بیرون از مراکز پزشکی دارند.

عفونت ریه مربوط به ونتیلاتور (VAP)

هنگامی که افرادی که به هر دلیلی برای ادامه حیات و تنفس، وابسته به‌استفاده از دستگاه ونتیلاتور هستند، دچار این بیماری ‌شوند، عفونت ریه مربوط به ونتیلاتور را شاهد هستیم.

عفونت ریه استنشاقی

این دسته از عفونت ریه زمانی اتفاق می‌افتد که شخصی با استنشاق، باکتری‌های عفونی را از محل غذا در حال جویدن، نوشیدنی در حال مصرف یا بزاق، به درون ریه‌های خود بکشد. این نوع از عفونت ریه اگر شخص مبتلا به مشکلات بلع باشد یا در اثر مصرف دارو یا الکل چندان هوشیار نباشد، احتمال بیشتری برای وقوع دارد.

درمان عفونت ریه

نوع درمان عفونت ریه بسته نوع عفونت، عامل بیماری‌زا دخیل در آن، شدت درگیری و وضعیت عمومی فرد، متفاوت خواهد بود.

تجویز دارو

پزشک شما ممکن است برای کمک به درمان عفونت ریه برای شما دارو تجویز کند. اینکه دقیقا چه دارویی دریافت می‌کنید، به نوع دقیق عفونت ریه بستگی دارد.

آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی می‌توانند بیشتر موارد ذات‌الریه باکتریایی را درمان کنند. بیاد داشته باشید که همیشه تمام دوره درمان آنتی‌بیوتیکی خود را کامل‌کنید، حتی اگر احساس شروع بهبودی داشتید. عدم توجه به این امر از پاکسازی کامل عفونت جلوگیری می‌کند و این احتمال وجود خواهد داشت که در آینده درمان آن بسیار دشوارتر شود. دارو‌های آنتی‌بیوتیکی بر روی ویروس‌ها بی‌تاثیر هستند. در برخی موارد ممکن‌است پزشک برای شما دارو‌های آنتی‌ویروس تجویز بکند. به‌هرحال، موارد بسیاری از عفونت ریه ویروسی به خودی خود با مراقبت در خانه برطرف خواهند شد.

مواد ضدقارچ برای درمان عفونت ریه قارچی استفاده می‌شوند. ممکن‌است مصرف این دارو‌ها برای پاکسازی بهینه عامل عفونی، برای چندین هفته به طول بیانجامد.

مراقبت‌های خانگی برای درمان عفونت ریه

پزشکان ممکن است مقداری داروی بدون نسخه‌ (OTC) برای تخفیف درد و تب، در صورت نیاز، تجویز کنند. داروهای زیر از قبیل این دارو‌ها هستند:

• آسپرین
• ایبوپروفن
• استامینوفن

همچنین در مواردی برای آرام سازی و تخفیف سرفه و کمک به استراحت بیمار، دارو‌های ضدسرفه توصیه می‌شود. هرچند باید به خاطر داشت که سرفه، خروج و حذف مایعات از ریه را تسهیل می‌کند، پس نباید سعی داشته باشیم آن را به طور کامل برطرف کنیم.

برای کمک به بازیابی سلامتی و پیش‌گیری از برگشت بیماری و علائم عفونت ریه، همواره استراحت طولانی و کافی، همچنین نوشیدن مایعات زیاد را مد نظر داشته باشید.

بستری در بیمارستان

اگر علائم شما بسیار جدی باشند یا دارای مشکلات سلامتی و بیماری‌های زمینه‌ای دیگر باشید، ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته باشید. در مرکز درمانی، کارکنان سلامت و پزشکان می‌توانند ضربان قلب، دمای بدن و وضعیت تنفس شما را تحت نظر داشته باشند. رویکردهای بیمارستانی درمان عفونت ریه ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• آنتی‌بیوتیک‌های تزریقی که درون ورید (سیاهرگ) تزریق می‌شوند.
• روش‌های تنفسی درمان عفونت ریه ، که دربرگیرنده مواردی از قبیل دارو‌هایی که مستقیما وارد ریه می‌شوند یا آموزش تنفس به گونه‌ای که بیشترین میزان اکسیژن به سیستم گردش خون برسد، می‌باشد.
• اکسیژن درمانی برای بالا نگه داشتن سطوح اکسیژن در جریان خون که بسته به شدت بیماری، به‌وسیله لوله‌ي درون بینی، ماسک اکسیژن یا ونتیلاتور صورت می‌گیرد.

عوامل خطر یا زمینه‌ساز عفونت ریه

تقریبا هرکسی می‌تواند به عفونت ریه مبتلا شود؛ اما گروه‌های ویژه‌ای دارای شانس بیشتری برای داشتن علائم عفونت ریه هستند. این گروه‌ها شامل موارد زیر هستند:

• نوزادان از تولد تا دو سالگی
• افراد با سن ۶۵ سال یا بیشتر
• افراد با سیستم ایمنی تضعیف شده به علت ابتلا به بیماری‌های خاص یا مصرف داروهایی مثل استروئید‌ها و بعضی داروهای ضد سرطان
• افراد با برخی بیماری‌های مزمن مانند آسم، دیابت یا نارسایی قلبی
• افرادی که اخیرا تجربه بیماری تنفسی داشته‌اند؛ مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا
• افرادی که اخیرا در بیمارستان بستری بوده‌اند یا در حال حاضر در بیمارستان به سر می‌برند، مخصوصا اگر در مراحل درمان آن‌ها ونتیلاتور به کار رفته باشد.
• افرادی که سکته، مشکلات بلع یا هر شرایط دیگری داشته‌اند که منجر به عدم توانایی در حرکت (immobility) شده است.
• افرادی که سیگار، مواد خاص، یا مقادیر زیادی الکل مصرف دارند.
• افرادی که در معرض مواد محرک ریه مثل آلودگی، بخارات و مواد شیمیایی خاص قرارگرفته‌اند.

تشخیص عفونت ریه

پزشک شما از پرسش‌هایی برای گرفتن سابقه پزشکی شما شروع خواهد کرد. در جلسه معاینه می‌توانید انتظار سوال‌هایی در مورد اینکه علائم عفونت ریه دقیقا از چه موقعی ظاهر شده‌اند و وضعیت کلی سلامتی خود، داشته باشید.

سپس پزشک یک معاینه بدنی خواهد داشت. این معاینه شامل گوش دادن به صدای ریه به وسیله استتوسکوپ (stethoscope) یا همان گوشی پزشکی معروف، برای پیدا کردن هرگونه صدای غیر طبیعی خواهد بود. بسته به شدت علائم و خطری که برای عوارض بعدی وجود دارد، پزشک معالج شما ممکن‌است یک یا چند مورد از تست‌های زیر را نیز درخواست کند:

تصویر برداری با اشعه ایکس از قفسه سینه

این تصاویر به پزشک در بررسی نشانه‌های التهاب در ریه کمک قابل توجهی می‌کند. اگر التهاب رؤیت شود، تصاویر اشعه ایکس همچنین اطلاعات مفیدی در مورد موقعیت دقیق این التهاب و وسعت آن در اختیار پزشک خواهد گذاشت.

کشت خون

در این تست از یک نمونه از خون برای تایید حضور عامل عفونی در جریان خون استفاده می‌شود. همچنین کشت خون، در تعیین دقیق اینکه چه ارگانیسمی مسئول ایجاد هر مورد خاص عفونت ریه می‌باشد، بسیار کمک کننده است.

کشت خلط

در مراحل یک کشت خلط، یک نمونه از ترشحات موجود در حلق بعد اینکه بیمار چند سرفه عمیق دارد تهیه می‌شود. سپس نمونه برای آنالیز‌های بیشتر و تعیین دقیق علت عفونت، به آزمایشگاه ارسال خواهد شد.

پالس اکسیمتری (Pulse oximetry)

طی این تست که میزان اکسیژن خون یا به‌طور دقیق‌تر غلظت اکسیژن در خون بیمار اندازه‌گیری می‌شود، یک حسگر بر روی انگشتان قرار می‌گیرد که مشخص می‌کند که آیا ریه‌ها اکسیژن کافی وارد جریان خون می‌کنند یا خیر.

سی‌تی اسکن ریه (CT scan)

تصاویر حاصل از این روش تصویر برداری اطلاعاتی جزئی‌تر و شفاف‌تر از ریه‌های درگیر در اختیار پزشک می‌گذارد.

نمونه مایعات

اگر پزشک معالج، به مایع جنب موجود مشکوک باشد، یک نمونه ار این مایع توسط سرنگی که از بین دنده‌ها وارد قفسه سینه می‌شود، تهیه خواهد کرد. این مایع در حالت عادی، سبب تسهیل حرکت ریه‌ها در قفسه سینه می‌شود. این تست نیز می‌تواند به تشخیص علت بیماری بیانجامد.

برونکوسکوپی (Bronchoscopy)

یک تست برونکوسکوپی می‌تواند نمای درونی راه‌های تنفسی ریه را آشکار سازد. این تصاویر به وسیله یک دوربین که در انتهای یک لوله منعطف نصب شده است تهیه می‌شوند. این لوله به آرامی از دهان به سمت حلق در پایین و سپس ریه‌ها هدایت خواهد شد. این تست در صورتی انجام می‌شود که علائم ابتدایی، جدی باشند یا بیماری که در بیمارستان بستری شده است، به آنتی‌بیوتیک‌ها در حد مورد انتظار پاسخ ندهد.

عفونت ریه در برابر برونشیت

باید توجه داشت، عفونت ریه و برونشیت، دو بیماری متفاوت هستند. ذات‌الریه در واقع به التهاب کیسه‌های هوایی در ریه گفته می‌شود؛ در حالی که برونشیت التهاب لوله‌های ریوی است. این لوله‌ها در حقیقت شاخه‌هایی در ادامه نای هستند که در دو ریه گسترش می‌یابند.

عوامل عفونی، هم می‌توانند عفونت ریه ایجاد بکنند، هم برونشیت حاد. افزون بر این، برونشیت مزمن و ماندگار، در اثر استنشاق آلودگی‌ها مانند دود سیگار ایجاد می‌شود.

یک عفونت ویروسی یا باکتریایی می‌تواند به یک دوره برونشیت حاد منجر شود. اگر بیماری بدون درمان باقی بماند، ممکن است به عفونت ریه منتهی شود. گاهی اوقات تشخیص وقوع چنین پدیده‌ای آسان نیست زیرا علائم عفونت ریه و برونشیت همپوشانی زیادی دارند. در نتیجه اگر بیمار برونشیت دارد، درمان آن برای پیش‌گیری از شکل‌گیری ذات‌الریه ضروری است.

پیش‌گیری از عفونت ریه

در موارد بسیاری می‌توان از عفونت ریه پیش‌گیری کرد.

واکسیناسیون

اولین خط دفاعی علیه عفونت ریه، دریافت واکسن مربوط به آن است. چندین واکسن برای کمک به پیش‌گیری از عفونت ریه موجود می‌باشد.

پریونار (Prevnar) ۱۳ و نوموواکس (Pneumovax) ۲۳

این دو واکسن در پیش‌گیری از عفونت ریه و مننژیت‌هایی که عامل آن‌ها باکتری‌های نوموکوکی (pneumococcal) که همان‌طور که از نامشان بر‌می‌آید شکل کروی دارند، کاربرد دارند. تشخیص اینکه کدامیک از این دو برای وضعیت عفونت شما عملکرد بهتر و موثرتری خواهد داشت بر عهده پزشک معالج است.

پریونار ۱۳ در حقیقت بر ۱۳ گونه از نوموکوک‌ها موثر است. این واکسن طبق پروتوکل‌های «مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌ها» (CDC) برای موارد زیر توصیه می‌شود:

• کودکان زیر دو سال
• بزرگسالان با ۶۵ سال سن یا بیشتر
• افراد بین دو تا ۶۴ که دچار بیماری‌های مزمنی هستند که آن‌ها را برای ابتلا به ذات‌الریه مستعد می‌سازد.

نوموواکس ۲۳ هم همان‌طور که احتمالا حدس می‌زنید، علیه ۲۳ گونه از باکتری‌های نوموکوکی به کار می‌رود. CDC این واکسن را برای افراد زیر توصیه می‌کند:

• بزرگسالان ۶۵ سال یا مسن‌تر
• بزرگسالان ۱۹ تا ۶۴ سال که سیگار مصرف می‌کنند.
• افراد بین دو تا ۶۴ سال که درگیر بیماری‌های مزمنی هستند که آن‌ها را مستعد ابتلا به عفونت ریه می‌کند.

واکسن آنفولانزا

عفونت ریه گاهی از عوارض آنفولانزا به حساب می‌آید، پس همیشه بهتر است از دریافت واکسن سالانه آن اطمینان حاصل کنید. CDC پیشنهاد دارد که همه افراد با سن شش ماه یا بیشتر، واکسینه شوند؛ مخصوصا آن‌هایی که خطر درگیری با عوارض آنفولانزا دارند.

واکسن Hib

این واکسن علیه هموفیلوس آنفولانزا تیپ b ایمنی ایجاد می‌کند. این عامل عفونی نوعی باکتری است که می‌تواند سبب ذات‌الریه و مننژیت شود. بر اساس دستورات CDC این واکسن برای افراد زیر توصیه می‌شود:

• همه کودکان زیر پنج سال
• کودکان بزرگتر از پنج سالی که قبلا واکسینه نشده‌اند یا بزرگسالانی که دچار بیماری‌های خاص هستند.
• افرادی که پیوند مغز استخوان داشته‌اند.

توجه داشته باشیم واکسن‌های ذکر شده از همه عوامل و علل عفونت ریه پیشگیری نمی‌کنند؛ اما اگر شما واکسینه باشید، بیماری خفیف‌تر و کوتاه‌تری خواهید داشت، هم‌چنین احتمال ایجاد عوارض بیماری کمتر خواهد بود.

برخی نکات دیگر در مورد پیشگیری

علاوه بر واکسیناسیون، موارد دیگری هم وجود دارد که برای دوری از عفونت ریه می‌توان رعایت کرد.

• اگر سیگار می‌کشید، برای ترک آن اقدام کنید. مصرف سیگار، شما را مستعد ابتلا به انواع بیماری‌های ریوی، مخصوصا ذات‌الریه می‌سازد.
• دستان خود را به‌طور منظم با آب و صابون بشویید.
• هنگام سرفه و عطسه، بینی و دهان خود را بپوشانید.
• از یک سبک زندگی سالم پیروی کنید تا سیستم ایمنی خود را برای مبارزه با انواع عوامل عفونی تقویت کنید. استراحت کافی داشته باشید، یک رژیم غذایی سالم برای تغذیه داشته باشید و فعالیت منظم را وارد برنامه خود بکنید.

منبع: HEALTHLINE