حتما تاکنون نام دستگاه سی‌تی اسکن که جزو دستگاه‌های تصویربرداری پزشکی است، به گوشتان رسیده. با توجه به پیشرفت کرونا در دنیا و جهش‌های پیاپی این ویروس، احتمال تشخیص آن توسط PCR کاهش یافته و راه بهتر برای تشخیص آن استفاده از دستگاه عکس‌برداری سی‌تی اسکن است. در این مقاله از تریتا قصد داریم بفهمیم که سی تی اسکن چیست؟ در نهایت با هم قسمت‌های مختلف آن، نحوه انجام آن، خطرات اسفاده از دستگاه و در نهایت هزینه سی‌تی اسکن را بررسی خواهیم کرد. پس با ما همراه باشید.
سی تی اسکن چیست؟
یک اسکن توموگرافی (تصویربرداری مقطعی) رایانه‌ای (سی‌تی یا سی‌ای‌تی اسکن) از کامپیوتر و ماشین چرخشی اشعه ایکس برای ایجاد تصاویر مقطعی از بدن استفاده می‌کند. این تصاویر نسبت به تصاویر معمولی اشعه ایکس اطلاعات جزئی‌تری را در اختیار ما می‌گذارند. این تصاویر می‌توانند بافت‌های نرم، عروق خونی و استخوان‌ها را نشان دهند. سی‌تی اسکن می‌تواند قسمت‌های زیر را به تصویر بکشد:
- سر
- شانه‌ها
- نخاع
- قلب
- شکم
- زانو
- سینه
در طول انجام سی‌تی اسکن، شما در ماشین تونل مانندی دراز می‌کشید در حالی که قسمت داخلی این ماشین حول محور شما می‌چرخد و یک مجموعه عکس اشعه ایکس از زوایای مختلف از بدن شما می‌گیرد. این تصاویر به کامپیوتر فرستاده می‌شود تا با هم ترکیب شوند و تصاویر مقطعی از بدن ایجاد شود. همچنین ترکیب این تصاویر می‌تواند منجر به تشکیل تصویری سه بعدی از یک ناحیه خاص از بدن شود.
اجزای تشکیل دهنده سی تی اسکن چیست؟
سی‌تی اسکنر از قسمت‌های متصل مختلفی که در فرایند ایجاد تصویر دخیل هستند، تشکیل شده است. از دیدگاه گسترده‌تر، همه مدل‌های سی‌تی اسکنر از این جهت که از یک دروازه اسکن (gantry)، ژنراتور اشعه ایکس، سیستم کامپیوتری و کنسول اپراتور تشکیل شده‌اند، مشابه هستند. اطلاعات تصویر زمانی بدست می‌آید که اشعه ایکس از بدن بیمار عبور کرده و به سنسور‌های گیرنده برخورد کند و ضبط شود. اصلی‌ترین اجزای تشکیل دهنده تصویر gantry و تخت بیمار است.
Gantry
gantry قسمتی شبیه دونات یا حلقه از اجزای تشکیل دهنده سی‌تی اسکنر است. این قسمت بسیاری از اجزای ضروری برای تولید و تشخیص اشعه ایکس را دربرمی‌گیرد. این اجزا بر روی قاب اسکن دوار نصب می‌شوند. بازه طول دیافراگم gantry بین هفتاد تا نود سانتی‌متر است. همچنین می‌تواند شامل یک نور لیزر باشد که برای تعیین موقعیت بیمار از آن استفاده می‌شود. چرخش gantry در سیستم‌ها متفاوت است ولی معمولا حدود بین پانزده تا سی درجه است. یک میکروفون نیز در gantry نصب شده تا ارتباط میان بیمار و رادیولوژیست در طول فرایند تصویربرداری برقرار باشد.
ژنراتور اشعه ایکس
در حال حاضر ژنراتورهای فرکانس بالا در اسکنرهای سی‌تی استفاده می‌شوند. ژنراتورها به قدری کوچک طراحی شده‌اند که بتوانند درون gantry قرار گیرند. ژنراتورها ولتاژهای بالایی تولید می‌کنند و آن‌ها را به حباب‌های اشعه ایکس منتقل می‌کنند. ظرفیت توان ژنراتور، بازه تشعشع مانند تنظیمات کیلوولت و میلی‌آمپر را تعیین می‌کند. ژنراتورهای سی‌تی بطور کلی حدود ۱۲۰ تا ۱۴۰ کیلوولت تولید می‌کنند تا شدت پرتوها افزایش پیدا کند و در نتیجه دوز بیمار کاهش یابد. به علاوه، مقدار زیاد کیلوولت به کاهش حرارت حباب‌های اشعه ایکس به دلیل کم‌تر بودن جریان عبوری کمک می‌کند و در نتیجه آن، عمر این حباب‌ها افزایش پیدا می‌کند.
سیستم خنک کننده
سیستم خنک کننده در gantry قرار دارد. این سیستم‌ها می‌توانند اشکال مختلفی داشته باشند، مانند دمنده‌ها (blowers)، فیلترها یا دستگاه هایی که تبادل حرارت روغن به هوا را انجام می‌دهند. مکانیزم خنک کردن بسیار مهم است زیرا بسیاری از اجزای دستگاه با نوسانات دما تحت تاثیر قرار می‌گیرند.
آشکارسازها
آشکارساز یکی از اجزای دستگاه سی‌تی اسکن است که اطلاعات مربوط به درجه ضعف پرتوی هر ساختار تشریحی را جمع آوری می‌کند. در رادیوگرافی معمولی، ما از یک صفحه فیلم برای ضبط اطلاعات ضعیف شده استفاده کردیم. در سی‌تی، ما از آشکارسازها برای جمع‌آوری اطلاعات استفاده می‌کنیم. عبارت آرایه آشکارسازها به کلیه آشکارسازهای که درون سیستم سی‌تی هستند، گفته می‌شود. آشکارسازها را می‌توان از مواد مختلفی ساخت که هرکدام مزایا و معایب خاص خود را دارند.
دلیل استفاده از سی تی اسکن چیست؟
سی‌تی اسکن کاربردهای زیادی دارد ولی بطور خاص برای تشخیص بیماری‌ها و ارزیابی جراحات از آن استفاده می‌شود. این روش تصویربرداری به دکتر شما در موارد زیر کمک می‌کند:
- تشخیص عفونت‌ها، ناتوانی‌های عضلات و شکستگی استخوان
- مشخص کردن مکان توده‌ها و تومورها (همچنین سرطان)
- مطالعه عروق خونی و سایر ساختارهای داخلی
- ارزیابی میزان جراحات و خون‌ریزی‌های داخلی
- راهنمایی رویه‌ها مانند جراحی و نمونه‌برداری
- نمایش میزان تاثیر یک درمان برای شرایط پزشکی خاص مانند سرطان و بیماری‌های قلبی
- این تست غیرتهاجمی است و می‌تواند به سرعت انجام شود.
چگونه سی‌تی اسکن انجام می‌شود؟
دکتر شما احتمالا یک رنگ خاص خوراکی به نام ماده حاجب به شما بدهد که به نمایش بهتر ساختار داخلی در تصاویر اشعه ایکس کمک می‌کند. ماده حاجب مسیر عبور اشعه ایکس را مسدود می‌کند و قسمت‌های سفید در عکس نمایان می‌شود. این عملکرد به نمایش بهتر روده‌ها، عروق خونی و سایر ساختارها در ناحیه‌ای که مورد آزمایش است، کمک می‌کند. متناسب با قسمتی از بدن که مورد آزمایش است، باید مقداری مایعات که شامل ماده حاجب است، نوشیده شود. همچنین ماده حاجب می‌تواند از طریق بازو تزریق شود یا از طریق مقعد (enema) وارد رکتوم فرد شود. اگر دکتر تصمیم به استفاده از ماده حاجب بگیرد، احتمالا از فرد خواسته می‌شود که چهار الی شش ساعت قبل از انجام سی‌تی اسکن چیزی نخورد و نیاشامد.
زمانی که موقع انجام تصویربرداری فرا برسد، از شما خواسته می‌شود که گان بیمارستانی (gown) را بپوشید و هر شیء فلزی که دارید را تحویل دهید. فلزات بر نتیجه سی‌تی اسکن تاثیر می‌گذارند. وسایلی مانند جواهرات، عینک و دندان مصنوعی از این دسته فلزات هستند. سپس دکتر از شما می‌خواهد روی تختی که به داخل دستگاه سی‌تی اسکن حرکت می‌کند، به صورت طاق باز بخوابید. سپس آن‌ها محیط تست را ترک می‌کنند و به اتاق کنترل می‌روند که هم می‌توانند شما را ببینند و هم صدای شما را بشنوند. شما می‌توانید از طریق آیفونی که تعبیه شده است، با آن‌ها ارتباط برقرار کنید.
نکاتی در حین انجام سی‌تی اسکن
در حالی که تخت به آرامی به سمت داخل اسکنر حرکت می‌کند، ماشین اشعه ایکس دور شما خواهد چرخید. هر چرخش تعداد بی‌شماری تصویر از برش‌های نازکی از بدن ایجاد می‌کند. شما احتمالا صداهایی مانند کلیک، وزوز و چرخش در طول اسکن بشنوید. تخت تا زمانی که تصویربرداری به پایان برسد، چند میلی‌متر در هر لحظه حرکت می‌کند. کل مراحل سی‌تی اسکن ممکن است از بیست دقیقه تا یک ساعت به طول بینجامد.
بسیار مهم است که در طول تصویربرداری دراز کشیده باشید زیرا حرکت و جا‌به‌جایی موجب ایجاد تصاویر تار می‌شود. دکتر نیز احتمالا از شما بخواهد که تنفستان را برای مدت کمی در طول تست نگه دارید تا از حرکت بالا و پایین سینه شما جلوگیری شود. اگر یک کودک نیاز به سی‌تی اسکن داشته باشد، دکتر احتمالا آرام‌بخش را توصیه می‌کند تا از حرکت کودک جلوگیری کند.
زمانی که سی‌تی اسکن به پایان برسد، تصاویر برای رادیولوژیست جهت معاینه فرستاده می‌شود. رادیولوژیست دکتری است که برای تشخیص و درمان بیماری‌ها با استفاده از روش‌های تصویربرداری مانند سی‌تی اسکن و اشعه ایکس تخصص دارد. در نهایت نیز پزشک نتایج تست را برای شما توضیح می‌دهد.
خطرات مرتبط با سی تی اسکن چیست؟
خطرات بسیار کمی مرتبط با سی‌تی اسکن وجود دارد. سی‌تی اسکن نسبت به اشعه ایکس شما را در معرض تابش پرتوی بیش‌تری قرار می‌دهد. اگر شما فقط یک اسکن داشته باشید، خطر ابتلا به سرطان به دلیل تشعشع بسیار کم است. اگر چندین سی‌تی اسکن یا تابش اشعه ایکس داشته باشید، خطر سرطان در طول زمان افزایش پیدا خواهد کرد. خطر ابتلا به سرطان بخصوص در ناحیه سینه و شکم در کودکانی که سی‌تی اسکن انجام می‌دهند، زیاد است.
بعضی افراد نسبت به ماده حاجب آلرژي دارند. اکثر مواد حاجب شامل یُد هستند. پس چنانچه شما قبلا نسبت به یُد واکنش منفی داشته‌اید، حتما دکتر را در جریان بگذارید. در صورت حساسیت به ید، پزشک ممکن است داروی آلرژی یا استروئید به شما بدهد تا عوارض جانبی آن را خنثی کند.
همچنین اگر باردار هستید، حتما پزشک را در جریان بگذارید. اگر احتمال داشته باشد تشعشع ناشی از سی‌تی اسکن به بچه شما آسیب برساند، پزشک معالج شما، آزمایش دیگری مانند فراصوت یا اسکن ام‌آر‌آی را پیشنهاد خواهد داد تا خطر کم‌تر شود.
نتایج سی‌تی اسکن به چه معناست؟
نتیجه سی‌تی اسکن زمانی نرمال در نظر گرفته می‌شود که رادیولوژیست هیچ توموری، لخته خونی یا سایر ناهنجاری‌ها را در تصویر مشاهده نکند. اگر هرگونه ناهنجاری در طول سی‌تی اسکن مشاهده شود، شما احتمالا نیاز به آزمایش‌ها و درمان‌های گوناگون وابسته به نوع ناهنجاریی که مشاهده شده، پیدا خواهید کرد.
هزینه سی تی اسکن در کشور چقدر است؟
عوامل زیادی در هزینه سی تی اسکن دخیل است. همانطور که گفته شده بود این‌که ماده حاجب تزریق شود یا خیر یکی از عوامل تاثیرگذار است. عامل دیگری که در قیمت آن موثر است، محل تصویربرداری است که از کدام قسمت بدن باید تصویر گرفته شود. همچنین نوع بیمه شخص نیز موثر است. این‌که آیا فرد جزو بیمه نیروهای مسلح است یا بیمه تامین اجتماعی یا… . همچنین نوع دستگاه سی‌تی اسکن نیز مهم است. در نهایت هزینه سی تی اسکن مقدار همیشه ثابتی نخواهد بود. با این حال برای تصویربرداری سازمان‌های خصوصی برای سال ۹۹ تعرفه زیر تعریف شده است:
برای دانلود فایل کامل هزینه سی تی اسکن و سایر تجهیزات تصویربرداری در کشور روی لینک زیر کلیک کنید:
دانلود تعرفه تصویربرداری خصوصی کشور سال ۱۳۹۹
منبع: Healthline
