اختلال وسواس فکری عملی یا OCD که مخفف obsessive compulsive disorder است، به عنوان داشتن افکار وسواسی، غیر قابل کنترل و انجام اقدامات تکراری عمدی (اجبار) تعریف می‌شود. داشتن چند فکر وسواس‌گونه یا اجبارهای جزئی بسیار رایج است، اما افکار و اعمال مربوط به وسواس فکری عملی اگر درمان نشوند، می‌توانند زندگی افراد را به طرزی بسیار ناراحت‌کننده مختل کنند. وسواس‌ها، تصاویر یا تکانه‌های تکراری و ناخواسته هستند که باعث اضطراب می‌شوند و متوقف‌کردن آن‌ها دشوار است. در واقع، تلاش برای متوقف کردن آن‌ها باعث ناراحتی بیشتر می‌شود. شما آگاه هستید که این افکار مانند سایر افکار و انگیزه‌ها از ذهن شما سرچشمه می‌گیرد، اما کنترل آن‌ها برایتان سخت است.
اجبارها، اعمال یا رفتارهای مکرری هستند که شما احساس می‌کنید به سمت آن‌ها رانده شده‌اید؛ حتی اگر بدانید که آن‌ها غیر ضروری هستند و یا منطقی به نظر نمی‌رسند. معمولا اجبار با افکار وسواس‌گونه در ارتباط است. به طور مثال افکار وسواسی در مورد کثیف بودن دست‌ها باعث می‌شود که شما احساس نگرانی در مورد ابتلا به یک بیماری داشته باشید. این فکر منجر به شستن مکرر و بیش از حد دستان می‌شود. برخی از اعمال بسیار محکم و نهادینه یا شبیه به یک آئین مذهبی می‌شوند. شما ممکن است اشیا را لمس کنید و یا دستان خود را به طور دقیق و یا دفعات دقیقی بشویید. این افکار ممکن برای دیگران دیده نشوند و ممکن است شامل شمارش و یا دعا کردن در سکوت، احساس این که شما باید افکار خاصی را در نظر بگیرید، و یا تصاویر ذهنی خاصی را ببینید، می‌شود. زمانی که شما این عمل اجباری را انجام می‌دهید، در ابتدا تا حدی احساس بهتری خواهید داشت. اما کمی بعد، اضطراب مجددا باز‌می‌گردد و می‌تواند منجر به رفتار اجباری بیشتر و بیشتر در تلاش برای کنترل سطح رو به افزایش اضطراب شود.
وسواس فکری عملی یک اختلال شخصیتی نیست
مهم است که وسواس فکری عملی را با یک اختلال شخصیتی اشتباه نگیرید. شما ممکن است شخصیتی داشته باشید که می‌توان آن را شخصیت وسواسی نامید. از این رو بسیار مراقب خواهید بود و چیزها را دقیق‌تر از سایرین بررسی می‌کنید، یا ممکن است فردی کمال‌گرا باشید و استانداردهای بسیار بالایی در مورد چیزهای خاص داشته باشید. معمولا این گرایش‌ها مشکلات بزرگی ایجاد نمی‌کنند.
با این وجود، وقتی حرف از واسواس فکری عملی به میان می‌آید، وضعیت بسیار متفاوت می‌شود. به طور معمول، وسواس فکی عملی به تدریج آغاز می‌شود و می‌تواند سال‌ها یک ناراحتی جزئی باشد، و در نهایت به نقطه‌ای می‌رسد که در آن دیگر نمی‌توان علائم را انکار کرد. برای مثال ممکن است با فکر وسواس‌گونه‌ای مانند کثیف بودن، با شستن بیشتر و تمیز نگه داشتن اشیا سر و کار داشته باشید. دوش گرفتن دو یا سه بار در روز ممکن است تاثیر زیادی بر کسی نداشته باشد. اما اگر این روند افزایش یابد، به طوری که هر روز صبح یک ساعت را در حمام سپری کنید، شرایط برای اهل خانه کاملا سخت می‌شود و اگر این زمان به سه ساعت در روز افزایش یابد، زندگی شما واقعا تغییر کرده است.
وسواس فکری عملی، یک وضعیت غیر معمول و حتی گاهی اوقات ترسناک است. بسیاری از افراد مبتلا به وسواس فکری عملی می‌ترسند که دیوانه شوند و نگران این هستند که کنترل خود را به طور کامل از دست بدهند. این اتفاق رخ نمی‌دهد. همچنین، وسواس فکری عملی منجر به دیگر بیماری‌های شدید مانند اسکیزوفرنی نمی‌شود، اما برای برخی افراد می‌تواند به همان اندازه ناتوان‌کننده باشد.
چه کسانی به وسواس فکری عملی دچار می‌شوند؟
وسواس فکری عملی معمولا در دوران کودکی و یا نوجوانی شروع می‌شود. مشکل بیشتر افراد تا سن ۱۹ سالگی تشخیص داده می‌شوند. علائم وسواس فکری عملی می‌تواند در زمان‌های مختلف بهتر یا بدتر شود. یک عامل ژنتیکی واضح (ارثی) در این وسواس وجود دارد. اگر به وسواس فکری عملی مبتلا هستید، کودکان شما نسبت به دیگرا افراد، در معرض خطر بیشتری برای دچار شدن به این مشکل هستند. اگر فکر می‌کنید که ممکن است وسواس فکری عملی داشته باشید، مهم است که به دنبال کمک باشید. می‌توانید با مراجعه به پزشک کا را شروع کنید. وسواس فکری عملی اغلب به کمک یک متخصص بهداشت روانی نیاز دارد، اما پزشک شما کمک خواهد کرد تا فردی را پیدا کنید که از این وضعیت آگاه باشد. وسواس فکری عملی معمولا مدت زیادی به طول می‌انجامد و در مواقعی که استرس دارید، بدتر می‌شود. بنابراین مهم است که پیش از این که وسواس زندگی شما را کنترل کند، به دنبال دریافت کمک باشید.
چه چیزی باعث ایجاد وسواس فکری عملی می‌شود؟
علت دقیق ایجاد شدن وسواس فکری عملی ناشناخته است، اما شواهد قوی‌ای وجود دارد که این مشکل، یک علت فیزیکی در مغز دارد که در آن بخش‌هایی از مغز که مسئول شروع و توقف افکار و اعمال و پاسخ به اطلاعات جدید هستند، به درستی کار نمی‌کنند. با یادگیری بیشتر در مورد این موضوع، دانشمندان قادر به توسعه درمان‌های بهتری خواهند بود.
وسواس فکری عملی می‌تواند با استرس تحریک شود و اضطراب را افزایش دهد. خستگی نیز می‌تواند آن را تحریک یا بدتر کند، زیرا باعث می‌شود افراد به طور کلی آسیب‌پذیرتر شوند و تا حد کم‌تری قادر به مقابله باشند.
علائم وسواس فکری عملی چیست؟
نشانه‌های اصلی وسواس فکری عملی، وسوسه‌ها و اجبارات هستند. هرچند که این موارد از فردی به فرد دیگر متفاوت هستند، اما علائم رایج عبارتند از:
- کثیفی و آلودگی، که منجر به شستشوی زیاد و جلوگیری از کثیفی احتمالی می شود.
- شک، منجر به بررسی درست انجام کارها می‌شود. مانند بسته بودن قفل‌ها و خاموش بودن شعله‌ها
- تصاویر غیر معمول و یا تنفربرانگیز در ذهن شما که ممکن است در مورد مذهب، جنسیت، خشونت و یا خودکشی باشند و ممکن است ترس‌های غیر واقعی در مورد امنیت شما و یا امنیت خانواده و یا هر چیز دیگری را افزایش دهند.
وسوسه‌ها و اجبارات به صورت زیر هستند:
- چیزی بیش از نگرانی بیش از حد در مورد مشکلات زندگی واقعی هستند.
- به اندازه ای شدید هستند که وقت گیر باشند، یعنی درگیری با آن‌ها بیش از یک ساعت در روز طول می‌کشد و باعث ناراحتی می‌شود.
- به اندازه کافی مهم هستند که در فعالیت ها و روابط عادی روزانه تداخل ایجاد کنند.
برخلاف باور عام، یک فرد بزرگ‌سال مبتلا به ,وسواس فکی عملی معمولا آگاه است که افکار یا انگیزه‌های وسواس‌گونه غیرمنطقی و محصول ذهن خود او هستند.
تشخیص وسواس فکری عملی چکونه انجام می‌شود؟
اگر نگران هستید، و یا فکر می‌کنید که به وسواس فکری عملی دچار هستید، مهم است که با یک پزشک عمومی صحبت کنید. در این مرحله شما زمانی را صرف صحبت کردن با وی در مورد علائم مشکل خود می‌کنید و او نیز به دنبال سه چیز خواهد بود:
- آیا شما وسواس دارید؟
- آیا رفتارهای اجبارگونه از خود بروز می‌دهید؟
- وسواس ها و اجبارها تا چه حدی در فعالیت های روزانه مهم مانند کار کردن، رفتن به مدرسه یا گذراندن وقت با دوستان، مانع ایجاد می‌کنند؟
پزشک شما باید شما را به یک متخصص بهداشت روانی ارجاع دهد تا شما توصیه‌های تخصصی و درمانی که نیاز دارید را دریافت کنید.
گزینه‌های درمان وسواس فکری عملی کدامند؟
درمان وسواس فکری عملی شامل دو جز اصلی درمان روان‌شناختی و دارودرمانی است. به صورت تکی، هر نوع درمان برای ۷۰ درصد کسانی که مبتلا به وسواس فکری عملی هستند موثر است و اگر به صورت ترکیبی مورد استفاده قرار بگیرند، به ۸۰ درصد از افراد مبتلا به وسواس فکری عملی کمک خواهند کرد.
- داروها: داروها اغلب برای پایدارتر کردن خلق و خوی شما و کمک به افسردگی (ضد افسردگی) به کار می‌روند. اگر برای شما دارو تجویز شده است، حق دارید که نام داروها، اینکه چه علائمی را قرار است درمان کنند و چه مدت طول می‌کشد تا به نتیجه برسند را بدانید. همچنین باید بدانید که چه مدت باید این داروها را مصرف کنید و عوارض جانبی آن‌ها را درک کنید. پیدا کردن داروی مناسب می‌تواند موضوع آزمون و خطا باشد. هیچ راهی برای پیش‌بینی دقیق این که داروها چگونه بر شما تاثیر خواهند گذاشت وجود ندارد. پس تا زمانی که داروی مناسب را برای خود پیدا کنید، صبور باشید.
اگر باردار و یا شیرده هستید، هیچ دارویی کاملا ایمن نیست. قبل از هر گونه تصمیم‌گیری در مورد مصرف دارو در دوران بارداری باید با پزشک خود صحبت کنید. - درمان‌های روانی و گفتگومحور: صحبت‌درمانی در درمان وسواس فکری عملی، به ویژه برای درمان علائم افسردگی موثر است. جلسات آن ممکن است به صورت یک به یک و گاهی اوقات با حضور شریک زندگی یا خانواده، و یا به صورت گروهی برگزار شوند.
تمرکز درمان‌های روانی یا مشاوره بر روی آموزش و حمایت از شما برای درک آنچه که برای شما اتفاق می‌افتد، در راستای یادگیری استراتژی‌های مقابله و دنبال کردن یک مسیر بهبودی و مقابله است. حضور در جلسات به شما کمک می‌کند اعتماد به نفس خود را که برای بهبود وضعیت بسیار مهم است، به دست آورید. - آموزش روانی (ارائه آموزش): آموختن در مورد وسواس فکری عملی می‌تواند برای کمک به شما، خانواده و عزیزانتان بسیار مهم باشد. افرادی که مسئولیت این کار را به عهده دارند، باید راه‌های مختلفی را برای مدیریت آن به شما پیشنهاد کنند و در مورد هر گونه مشکلی که ممکن است رخ دهد به شما توضیح دهند.
- درمان‌های مکمل: اصطلاح درمان مکمل عموما برای اشاره به درمان‌هایی به کار می‌رود که با پزشکی سنتی غربی تفاوت دارند و ممکن است برای تکمیل و پشتیبانی از آن‌ها مورد استفاده قرار گیرند. برخی درمان‌های مکمل می‌توانند زندگی شما را بهبود بخشند و به شما کمک کنند که سلامت خود را حفظ کنید. به طور کلی، ذهن‌آگاهی، هیپنوتیزم درمانی، یوگا، ورزش، آرامش، ماساژ و آروماتراپی همگی در کاهش پریشانی ذهنی موثر بوده‌اند.
زمانی که به مصرف هر نوع مکمل، گیاهی و یا دارویی فکر می‌کنید، باید با پزشک خود مشورت کنید تا مطمئن شوید که برای شما سالم است و به طور مثال با تداخل کردن با داروهای دیگر به سلامتی شما آسیب نخواهد رساند. - سلامت جسمی: همچنین مراقبت از سلامت جسمانی نیز بسیار مهم است. داشتن سلامت جسمی نیز به سلامت روان شما کمک خواهد کرد.
منبع: MentalHealthFoundation
