خوانش پریشی یا Dyslexia چیست؟ خوانش پریشی یک اختلال یادگیری است که توانایی فرد در خواندن و نوشتن را مختل می‌کند. خوانش پریشی، مسیرهایی را مختل می‌کند که مغز به کمک آن‌ها نمادهای گرافیکی و صداهای کلمات را پردازش می‌کند. این حالت معمولا بر تشخیص کلمات، هجی کردن و توانایی تطابق حروف با صداها تاثیر می‌گذارد. در حالی که خوانش پریشی یک اختلال عصبی است، اما هیچ ارتباطی با هوش ندارد.
خوانش پریشی اختلالی شایع است. برخی کارشناسان بر این باورند که ۵ تا ۱۰ درصد مردم با آن درگیر هستند، در حالی که برخی دیگر تخمین می‌زنند که شیوع آن ۱۷ درصد است. تشخیص، راهنمایی و حمایت از سنین پایین می‌تواند به کاهش تاثیر این اختلال کمک کند. در این مقاله از تریتا، بررسی می‌کنیم که خوانش پریشی یا Dyslexia چیست؟ و نشانه‌های آن کدامند. با ما همراه باشید.
خوانش پریشی یا Dyslexia چیست؟
خوانش پریشی بر نحوه پردازش متون نوشتاری توسط مغز تاثیر می‌گذارد و تشخیص، هجی کردن و رمزگشایی کلمات را دشوارتر می‌سازد. تاثیرات خوانش پریشی از فردی به فرد دیگر متفاوت است. افراد مبتلا به این اختلال، عموما در خواندن سریع و بدون اشتباه مشکل دارند. آن‌ها همچنین ممکن است در درک آنچه می‌خوانند مشکل داشته باشند. خوانش پریشی یک مساله عصب‌شناختی است و می‌تواند در خانواده‌ها رخ دهد. و نتیجه آموزش، آموزش و پرورش ضعیف نیست.
با اینکه خوانش پریشی می‌تواند مسئله‌ای چالش‌برانگیز باشد، تقریبا همه افراد مبتلا به آن، اگر تحت آموزش درستی قرار بگیرند، می‌توانند خواندن را یاد بگیرند. در اوایل سال ۲۰۱۸، ۳۳ لایحه قانونی مربوط به خوانش پریش در ایالات‌متحده معرفی شدند. این امر نشان‌دهنده این واقعیت است که سازمان‌های دولتی نیاز به مداخله زودهنگام برای حمایت از کودکان مبتلا به خوانش پریشی را تشخیص می‌دهند.
راه تشخیص خوانش پریشی یا Dyslexia چیست؟
خوانش پریشی، اغلب در کودکان یا نوجوانان، تشخیص داده می‌شود. وقتی مشخص شود که یک فرد بزرگسال به خوانش پریشی مبتلا است، معمولا وی این وضعیت را در تمام طول زندگی خود داشته است. با این حال، فردی که دچار آسیب مغزی شده باشد نیز، ممکن ست به خوانش پریشی مبتلا شود.
اگر یکی از والدین، سرپرست، یا معلم مشکوک شود که کودکی مبتلا به خوانش پریشی است، باید یک ارزیابی حرفه‌ای نیز انجام گیرد. ممکن است مدرسه بتواند در این کار کمک کند. تشخیص زود هنگام به احتمال زیاد منجر به مدیریت موثر می‌شود. تشخیص خوانش پریشی ممکن است درها را برای حمایت بیشتر از کودک یا نوجوان باز کند. آن‌ها ممکن است واجد شرایط خدمات آموزشی ویژه، برنامه‌های پشتیبانی و خدمات در کالج‌ها و دانشگاه‌ها باشند.
براساس گزارش انجمن بین‌المللی خوانش پریشی، ارزیابی‌های تشخیصی اغلب زمینه‌های زیر را پوشش می‌دهند:
- اطلاعات زمینه‌ای شامل سابقه خانوادگی و تکامل زودرس
- هوش
- مهارت‌های زبانی
- تشخیص کلمات
- مهارت‌های فصاحت کلام
- درک مطلب
- دانش لغات
- رمزگشایی یا توانایی خواندن کلمات جدید با استفاده از دانش حرف-صوت
- پردازش واجی، یا اینکه مغز چگونه صداهای کلمات را پردازش می‌کند
در طول ارزیابی، هدف ممتحن رد سایر شرایطی است که می‌توانند علائم مشابهی داشته باشند. مثال‌ها عبارتند از مشکلات بینایی، اختلال شنوایی، فقدان عملکرد و عوامل اجتماعی و اقتصادی.
علائم اختلال خوانش پریشی یا Dyslexia چیست؟
افراد می‌توانند علائم خوانش پریشی را در هر سنی نشان دهند اما اغلب اوقات این علائم در دوران کودکی ظاهر می‌شوند. نارساخوانی می‌تواند چالش‌هایی را ایجاد کند که شامل موارد زیر است:
- رسیدن به مراحل مهم رشد: کودکان مبتلا به خوانش پریشی ممکن است مدتی بعدتر از همسالان خود یاد بگیرند که چهار دست و پا راه بروند، صحبت کنند و دوچرخه‌سواری کنند.
- یادگیری صحبت کردن: کودکی که مبتلا به خوانش پریشی است، ممکن است زمان بیشتری برای یادگیری صحبت کردن نیاز داشته باشد. آن‌ها همچنین ممکن است کلمات را بد تلفظ کنند و به نظر برسد که بین صداهای مختلف کلمه تمایز قائل نمی‌شوند.
- یادگیری خواندن: این مشکل می‌تواند در سنین پیش‌دبستانی نیز وجود داشته باشد. کودک ممکن است تطابق حروف با صداها را دشوار ببیند و آن‌ها ممکن است در تشخیص صداها در کلمات مشکل داشته باشند. علائم خوانش پریشی زمانی بروز می‌کند که کودکان شروع به یادگیری مهارت‌های پیچیده‌تر کنند. به عنوان مثال، این وضعیت می‌تواند با موارد زیر مشکل ایجاد کند:
- دستور زبان
- درک مطلب
- خواندن فصیح و شیوا
- ساختار جمله
- نوشتن عمیق
- همچنین، ممکن است معلمان یا پرستار کودک متوجه شوند که کودک تمایلی به خواندن ندارد و از موقعیت‌هایی که به وی را در معرض خواندن چیزی قرار می‌دهد اجتناب می‌کند.
- یادگیری نوشتن: فرد مبتلا به خوانش پریشی ممکن است اعداد و حروف را بدون درک آن روی کاغذ معکوس کند. همچنین، برخی از کودکان مبتلا به خوانش پریشی از الگوهای مورد انتظار پیشرفت یادگیری پیروی نمی‌کنند. برای مثال، آن‌ها ممکن است یاد بگیرند که یک کلمه را هجی کنند و روز بعد را به طور کامل آن را فراموش کنند.
- پردازش صداها: اگر کلمه‌ای بیش از دو هجای داشته باشد، پردازش صداها می‌تواند بسیار چالش برانگیز باشد. به عنوان مثال، در کلمه «متاسفانه«، ممکن است فرد مبتلا به خوانش پریشی بتواند صداهای «مُت» و «نه» پردازش کند، اما آن‌هایی که بین این دو قرار دارند را درک نکند.
- مواجه شدن با مجموعه‌ای از داده‌ها: کودکان مبتلا به خوانش پریشی ممکن است برای یادگیری حروف الفبا و نحوه تلفظ آن‌ها، زمان بیشتری نیاز داشته باشند. آن‌ها همچنین ممکن است در به یاد آوردن روزهای هفته، ماه‌های سال، رنگ‌ها و برخی جداول ریاضی مشکل داشته باشند.
- هماهنگی: فرد مبتلا به خوانش پریشی، ممکن است نسبت به همسالان خود، هماهنگی کمتری داشته باشد. به عنوان مثال، گرفتن یک توپ ممکن است دشوار باشد، و قسمت‌های چپ و راست بدن گیج شوند.
- تمرکز کردن برای افراد مبتلا به خوانش پریشی، اغلب دشوار است. این ممکن است به این دلیل باشد که بعد از چند دقیقه تلاش برای خواندن و نوشتن، آن‌ها از نظر ذهنی احساس خستگی می‌کنند. همچنین، در مقایسه با جمعیت عمومی، تعداد بیشتری از کودکان مبتلا به خوانش پریشی، اختلال بیش‌فعالی با کمبود توجه (ADHD) نیز دارند. براساس برخی برآوردها، ۳۰ درصد از دانش آموزان مبتلا به خوانش پریشی، ADHD نیز دارند، در حالی که ۳ درصد از جمعیت مدارس عادی، هر دو شرایط را تجربه می‌کنند. می‌توانید مقاله‌ی تریتا در مورد ADHD را نیز مطالعه کنید.
- بیان غیر منطقی ایده‌ها: یک فرد مبتلا به خوانش پریشی، ممکن است ایده‌هایی را به ترتیبی بیان کند که برای همسالانشان غیرمنطقی یا غیرمرتبط به نظر می‌رسند.
- بیماری‌های خودایمنی: احتمال بیشتری وجود دارد که افراد مبتلا به خوانش پریشی، شرایط خود ایمنی مانند آلرژی‌های فصلی، آسم و اگزما را تجربه کنند.
مدیریت خوانش پریشی
هیچ راه حل خاصی برای خوانش پریشی وجود ندارد، اما رویکردهای متنوعی هستند که می‌توانند به آسان‌تر کردن کارهای روزانه کمک کنند.
خوانش پریشی به طور متفاوتی بر هر فرد تاثیر می‌گذارد و بیشتر افراد راه‌هایی را برای تطبیق با تفاوت‌های یادگیری و رشد خود پیدا می‌کنند.
تشخیص و حمایت زود هنگام در زندگی می‌تواند مزایای بلند مدتی داشته باشد. مدیریت خوانش پریشی در کودکان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- ارزیابی نیازهای فردی: این کار به معلمان کمک می‌کند تا یک برنامه هدفمند برای کودک ایجاد کنند.
- ابزارهای یادگیری سازگار: کودکان مبتلا به خوانش پریشی ممکن است از ابزارهای یادگیری که بر حواس آن‌ها تاثیر می‌گذارند، مانند لمس، بینایی و شنوایی، بهره ببرند.
- راهنمایی و حمایت: مشاوره می‌تواند به حداقل رساندن هر گونه تاثیر بر عزت‌نفس کمک کند. برای مثال، سایر اشکال حمایت ممکن است شامل اعطای زمان اضافی در امتحانات باشد.
- ارزیابی مداوم: ممکن است بزرگسالان مبتلا به خوانش پریشی، از کمک به توسعه استراتژی‌های مقابله در حال تکامل و شناسایی حوزه‌هایی که در آن از حمایت بیشتری بهره‌مند خواهند شد، بهره‌مند شوند.
مرکز خوانش پریشی و خلاقیت Yale، نکاتی را برای مطالعه کردن افرادی که خوانش پریشی دارند، ارائه می‌دهد. آن‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:
- به‌کارگیری استراتژی‌های مدیریت زمان مانند تجزیه پروژه‌ها به بخش‌های کوچک‌تر و تهیه پیش‌نویس یک طرح کلی قبل از شروع یک کار
- استفاده از ابزارهایی مانند فلش کارت و تکنولوژی تبدیل متن به صدا
- سازماندهی بصری یادداشت‌ها، با استفاده از هایلایترها و یا با استفاده از یک سیستم کدگذاری رنگی
- کار کردن در یک فضای آرام و روشن برای رساندن حواس‌پرتی به کمترین میزان ممکن
دلایل به وجود آمدن خوانش پریشی یا Dyslexia چیست؟
محققان هنوز جواب قانع‌کننده‌ای نیافته‌اند که دقیقا چرا برخی از افراد دچار خوانش پریشی می‌شوند. به نظر می‌رسد که یک ارتباط ژنتیکی وجود دارد، زیرا خوانش پریشی در خانواده‌ها ایجاد می‌شود. برخی محققان تغییرات در ژن DCDC۲ را با مشکلات خواندن و خوانش پریشی مرتبط دانسته‌اند.
در حالی که اکثریت قریب به اتفاق افراد مبتلا به خوانش پریشی، از بدو تولد آن را دارند، اما معمولا به دلیل جراحت یا سکته مغزی، ممکن است این اختلال در بعضی افراد به وجود بیاید. زبان مادری فرد نیز می‌تواند بر تجربه او از این وضعیت تاثیر بگذارد. برای مثال، ممکن است برای یک فرد مبتلا به خوانش پریشی ملایم تا متوسط، یادگیری زبانی با ارتباط واضح بین فرم نوشتاری و صداهای آن و با قوانین دستوری سازگار آسان‌تر باشد. زبان‌ها با کلماتی که ارتباط مبهمی بین فرم‌های نوشتاری و صداهای آن‌ها وجود دارد، می‌توانند برای فرد دچار خوانش پریشی چالش‌برانگیزتر باشند.
خوانش پریشی در بزرگسالان و کودکان چگونه است؟
نشانه‌های خوانش پریشی با افزایش سن تغییر می‌کند. در ادامه خواهید دید که چگونه این وضعیت در مراحل مختلف زندگی ظاهر می‌شود.
قبل از اینکه کودکان به مدرسه بروند، ممکن است موارد زیر را از خود نشان دهند:
- تاخیر در تکامل گفتار و دامنه واژگان
- دشواری در شکل دادن و انتخاب کلمات، به عنوان مثال، ترکیب کردن کلماتی با صداهای مشابه
- مشکل در به خاطر سپردن اطلاعات؛ نظیر حروف الفبا، اعداد و نام رنگ‌ها
زمانی که کودکان در سن مدرسه هستند، ممکن است موارد زیر برایشان رخ دهد:
- سطح مهارت خوانداری آن‌ها نسبت به دیگر افراد گروه سنی آن‌ها پایین‌تر است.
- در پردازش اطلاعات و به خاطر آوردن ترتیب‌ها مشکلاتی وجود دارد.
- در پردازش صداهای کلمات ناآشنا دچار مشکل می‌شوند.
- برایشان خواندن و نوشتن بیشتر طول می‌کشد.
- از کارهایی که شامل خواندن هستند دوری می‌کنند.
نوجوانان و بزرگسالان ممکن است این علائم را داشته باشند:
- با صدای بلند خواندن برایشان مشکل است.
- خواندن و نوشتن آن‌ها بیشتر طول می‌کشد.
- با هجی کردن کلمات مشکل دارند در تلفط کلمات ایراداتی دیده می‌شود.
- در یادآوری کلمه درست برای اشیا یا موضوعات خاص دچار مشکل می‌شوند.
- مشکلاتی در یادگیری زبان دیگر، به خاطر سپردن متن و انجام محاسبات ریاضی دارند.
- خلاصه کردن یک داستان را دشوار می‌یابند.
انواع خوانش پریشی یا Dyslexia چیست؟
در حال حاضر هیچ نوع تشخیص رسمی از انواع خوانش پریشی وجود ندارد، اگرچه محققان در حال بررسی گروه‌هایی از علائم هستند که برخی افراد تجربه می‌کنند. به طور کلی، شناسایی چالش‌های خاص یک فرد، می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا حمایت مناسب خود را به دست آورند. برخی افراد این موارد را تجربه می‌کنند:
- خوانش پریشی آوایی: شامل دشواری در شکستن کلمات به واحدهای کوچک‌تر است که تطبیق صداها با شکل نوشتاری آن‌ها را دشوار می‌سازد.
- خوانش پریشی سطحی: این نوع خوانش پریشی، شامل تشخیص کلمات از طریق بینایی، دشوار ساختن یادگیری و به خاطر سپردن کلمات است.
- نقص در نامگذاری سریع: این شامل مشکل در این است که زمانی است که شخص یک حرف یا عدد را می‌بیند در نامیدن آن مشکل دارد.
- خوانش پریشی دوگانه: این مورد شامل دشواری در جدا کردن صداها برای نامگذاری حروف و اعداد است.
گاهی اوقات افراد به «خوانش پریشی جهت‌دار» نیز اشاره می‌کنند، به این معنا که آن‌ها در بیان کردن و تمایز قائل شدن بین جهت چپ از راست مشکل دارند. این یکی از ویژگی‌های معمول این اختلال است.
جمع‌بندی
خوانش پریشی یک اختلال یادگیری است که چالش‌هایی را برای خواندن و نوشتن ایجاد می‌کند. اگرچه هیچ درمان خاصی برای خوانش پریشی وجود ندارد، اما رویکردها و ابزارهای بسیاری می‌توانند به تسهیل فعالیت‌های روزمره افراد مبتلا کمک کنند. هر فرد مبتلا به خوانش پریشی، این وضعیت را به گونه‌ای متفاوت تجربه می‌کند، اما با حمایت درست، افراد دچار این وضعیت می‌توانند مانند افراد بدون آن برتری یابند.
منبع: MedicalNewsToday
