این روزها گاها برای توصیف برخی از کودکانی که بسیار پرشور هستند و جنب و جوش زیادی دارند، ممکن است از لفظ بیش فعال استفاده شود. چنین کودکانی به خاطر فعالیت بالای خود ممکن است گاهی باعث رنجش بزرگسالان شوند. مشکلی که این کودکان دارند، در پزشکی به اختلال بی‌توجهی-بیش‌فعالی (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) مشهور است که آن را به اختصار ADHD می‌گویند. ADHD انواعی دارد که در این مقاله از تریتا آن‌ها را بررسی می‌کنیم. همچنین پاسخ خواهیم داد که بیش فعالی چیست؟ ADHD چیست؟ و چه راهکارهای درمانی برای آن وجود دارد. با ما همراه باشید.
ADHD چیست؟
اختلال بیش فعالی با کمبود توجه (ADHD) یک اختلال سلامت روانی است که می‌تواند باعث بروز سطوح بالاتر از حدِ طبیعیِ رفتارهایِ بیش‌فعال و تکانشی شود. همچنین ممکن است افراد مبتلا به ADHD، در متمرکز کردن توجه خود بر روی یک وظیفه یا نشستن برای مدت‌های طولانی مشکل داشته باشند. بر اساس تشخیص انجمن روان‌پزشکی آمریکا (APA)، هم بزرگسالان و هم کودکان می‌توانند دچار ADHD باشند. طیف گسترده‌ای از رفتارها وجود دارند که با ADHD مرتبط هستند. برخی از رایج‌ترین آن‌ها عبارتند از:
- مشکل داشتن در توجه کردن و متمرکز شدن بر روی وظایف
- فراموش کردن انجام دادن وظایف و کارها
- پرت شدن حواس و از دست دادن تمرکز به آسانی
- دشوار بودن نشستن
- قطع کردن حرف دیگران، وقتی در حال صحبت هستند.
اگر شما یا فرزندتان دچار اختلال ADHD داشته باشید، ممکن است برخی یا همه این علائم را داشته باشید. علائمی که به سبب این اختلال تجربه می‌کنید، به نوع ADHD شما بستگی دارند.
انواع ADHD چیست؟ | بی‌توجهی و بیش فعالی چیست؟
انجمن روانشناسی آمریکا (APA) برای سازگاری بیشتر در تشخیص اختلال ADHD، شرایط این بیماری را به سه دسته یا نوع گروه‌بندی کرده است. این سه دسته عبارتند از:
- بی‌توجهی
- بیش فعالی
- ترکیبی از هر دو
ADHD نوع بی‌توجهی چیست؟
همان طور که از نام آن مشخص است، افراد با این نوع از ADHD، در تمرکز کردن، به انجام رساندن کارها و پیروی از دستور العمل‌ها مشکل زیادی دارند. همچنین کارشناسان بر این باورند که این نوع از اختلال ADHD در بسیاری از کودکان مبتلا به آن، ممکن است به درستی تشخیص داده نشود، زیرا آن‌ها تمایلی به مختل کردن و یا به هم ریختن کلاس درس ندارند و عمدتا چیزی از خود نشان نمی‌دهند. این نوع از اختلال، در میان دخترانی که به ADHD دچار هستند، شایع‌تر است.
افرادی که دچار ADHD از نوع بی‌توجهی هستند، معمولا:
- به جزئیات توجهی ندارند و به راحتی حواسشان پرت می‌شود.
- زود خسته می‌شوند.
- در تمرکز بر روی وظیفه‌ی خود مشکل دارند.
- در سازماندهی افکار و یادگیری مطالب جدید دچار مشکل هستند.
- مدادها، کاغذها یا دیگر اقلام مورد نیاز برای تکمیل یک کار را گم می‌کنند.
- به نظر نمی‌رسد که به حرف کسی گوش کنند و به آن توجه کنند.
- آرام حرکت می‌کنند و به نظر می‌رسد که در حال خیال‌بافی هستند.
- اطلاعات را کندتر و با دقت کمتری نسب به دیگران تفسیر می‌کنند.
ADHD نوع بیش فعالی چیست؟
افراد با این نوع ADHD عمدتا رفتارهای بیش فعال و تکانشی از خود بروز می‌دهند. این رفتارها می‌توانند شامل بی‌قراری، قطع کردن صحبت افراد در حین صحبت و عدم انتظار برای فرا رسیدن نوبت‌شان باشد. ممکن است افراد دچار بیش فعالی، به مانند افراد دچار بی‌توجهی، تمرکز کردن بر روی وظایف را دشوار بیابند. افرادی که دچار بیش فعالی هستند اغلب:
- پیچ‌وتاب و وول می‌خورند یا احساس بی‌قراری دارند.
- به سختی می‌توانند بنشینند.
- مرتب حرف می‌زنند.
- مرتبا به اشیا دست می‌زنند و یا با آن‌ها بازی می‌کننند، حتی اگر آن شی برای در دست گرفتن مناسب نباشد.
- در فعالیت‌های آرام و بی سرو صدا با مشکل مواجه می‌شوند.
نوع ترکیبی بی‌توجهی و بیش فعالی چیست؟
این مورد رایج‌ترین نوع ADHD است. افراد با این نوع از اختلال ADHD، ترکیبی از علائم بی‌توجهی و بیش‌فعالی را نشان می‌دهند. این موارد شامل ناتوانی در توجه، تمایل به رفتار بدون اندیشه قبلی و نشان دادن سطوح بالاتر از حد عادی فعالیت و انرژی است.
مقابسه ADD با ADHD
شما ممکن است واژه‌های «ADD» و «ADHD» را شنیده باشید. ADD، یا اختلال در توجه، یک اصطلاح منسوخ شده است که قبلا برای توصیف افرادی که مشکل توجه داشتند اما بیش از حد فعال نبودند، مورد استفاده قرار می‌گرفت. در حال حاضر نوع ADHD که «بی‌توجهی» نامیده می‌شود، به جای ADD استفاده می‌شود. ADHD نام رایج و فراگیر این شرایط است. این اصطلاح، در ماه می سال ۲۰۱۳، هنگامی که انجمن روانشناسی آمریکا، ویرایش پنجم کتاب راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات ذهنی را منتشر کرد، رسمی شد. این کتابچه راهنما چیزی است که پزشکان هنگام تشخیص شرایط سلامت روانی به آن مراجعه می‌کنند.
ADHD در بزرگسالان به چه صورت است؟
بیش از ۶۰ درصد کودکان مبتلا به ADHD همچنان علائم اختلال خود را در بزرگسالی هم حفظ می‌کنند. با این حال برای بسیاری از این افراد، علائم ADHD با افزایش سن کاهش می‌یابد یا کم‌تر نمود پیدا می‌کند. در این زمینه، این باور وجود دارد که درمان این اختلال مهم است زیرا ADHD درمان نشده در بزرگسالان می‌تواند تاثیر منفی بر بسیاری از جنبه‌های زندگی آن‌ها داشته باشد. علائمی مانند مشکل در مدیریت زمان، فراموشی و بی‌تابی می‌توانند باعث مشکلاتی را در محل کار، خانه و روابط افراد بزرگسال به وجود آورند.
ADHD در کودکان به چه صورت است؟
تشخیص داده می‌شود که معمولا یک نفر از هر ۱۰ کودک بین سنین ۵ تا ۱۷ سال، دچار ADHD است و این موضوع، ADHD را به یکی از شایع‌ترین اختلالات رشد عصبی دوران کودکی در ایالات متحده تبدیل کرده است. ADHD در کودکان، عموما با بروز مشکلاتی در مدرسه همراه است. کودکان دچار ADHD اغلب در محیط کنترل شده‌ی کلاس درس به مشکل برمی‌خورند. معمولا پسران دو برابر بیشتر از دختران دچار ADHD می‌شوند. این مورد احتمالا به این دلیل است که پسران تمایل دارند نشانه‌های بیش‌فعالیرا بروز دهند. اگرچه برخی از دختران مبتلا به ADHD هم ممکن است علائم رایج بیش‌فعالی را داشته باشند، اما بسیاری از آن‌ها اینطور نیستند. در بسیاری از موارد، دختران مبتلا به ADHD ممکن است:
- مکررا در رویا و خیال فرو روند.
- بسیار پرحرف باشند تا بیش‌فعال.
بسیاری از علائمی که برای ADHD در نظر گرفته شده است، می‌توانند رفتارهای معمول دوران کودکی باشند، بنابراین تشخیص اینکه چه رفتاری به ADHD مربوط است و چه رفتاری به آن مربوط نیست، می‌تواند سخت باشد.
چه چیزی باعث ADHD می‌شود؟
علی‌رغم اینکه ADHD بسیار رایج است، پزشکان و محققان هنوز مطمئن نیستند که چه چیزی باعث به وجود آمدن این اختلال می‌شود. اعتقاد بر این است که این اختلال منشا عصبی دارد و ژنتیک نیز ممکن است در وقوع آن نقش داشته باشد. نتیجه‌ی برخی از مطالعات می‌گویند که کاهش دوپامین عاملی در وقوع ADHD است. دوپامین یک ماده شیمیایی در مغز است که به انتقال سیگنال‌ها از یک عصب به عصب دیگر کمک می‌کند و در تحریک واکنش‌ها و حرکات احساسی نقش دارد. همچنین یک تحقیق دیگر، وجود یک تفاوت ساختاری در مغز این افراد را نشان می‌دهد. یافته‌ها نشان می‌دهد که افراد مبتلا به ADHD حجم ماده خاکستری کمتری دارند. ماده خاکستری شامل نواحی مغزی است که به افراد کمک می‌کند:
- صحبت کنند.
- خودشان را کنترل کنند.
- تصمیم‌گیری کنند.
- حرکت عضلات خود را کنترل کنند.
آزمون و تشخیص ADHD و بیش فعالی چیست؟
اگر فکر می‌کنید که ممکن است شما یا فرزندتان ADHD داشته باشید، اولین قدمی که باید بردارید، صحبت کردن با پزشک است. مراجعه به پزشک می‌توانند کمک کند تا بفهمید خودتان یا فرزندتان دچار ADHD هستید یا خیر. در حال حاضر هیچ آزمایش مستقلی وجود ندارد که نشان دهد شما یا فرزندتان دچار ADHD هستید. هرچند که اخیرا، در مورد مزایای یک تست جدید برای تشخیص ADHD در بزرگسالان بحث شده است، اما بسیاری از متخصصین بالینی معتقدند که تشخیص ADHD را نمی‌توان براساس یک تست انجام داد. برای تشخیص این اختلال، پزشک شما هر گونه نشانه‌ای را که شما و یا کودک شما در شش ماه گذشته داشته‌اند را مودر ارزیابی قرار می‌دهد. او غالبا این اطلاعات را از معلمان و یا اعضای خانواده‌ی بیمار جمع‌آوری می‌کند و ممکن است از چک لیست و مقیاس‌های درجه‌بندی برای بررسی علائم استفاده کند. همچنین ممکن است که پزشک یک تست فیزیکی برای بررسی دیگر مشکلات موجود انجام دهد.
اگر مشکوک هستید که خود یا فرزندتان ADHD دارید، با یک پزشک در رابطه با ارزیابی وضعیت صحبت کنید. برای فرزند خود نیز، می‌توانید با مشاور مدرسه وی نیز صحبت کنید. مدارس به طور منظم کودکان را برای بررسی مشکلاتی ارزیابی می‌کنند که ممکن است بر عملکرد تحصیلی آن‌ها تاثیر بگذارد.
درمان ADHD به چه صورت است؟
درمان ADHD معمولا شامل درمان‌های رفتاری، دارو درمانی و یا هر دو است. انواع درمان‌های رفتاری شامل روان‌درمانی و یا صحبت درمانی (تاک تراپی) است. در صحبت درمانی، شما یا فرزندتان در مورد این که چگونه ADHD بر زندگی شما تاثیر می‌گذارد و راههایی که به شما در مدیریت کردن آن کمک می‌کند، صحبت خواهید کرد. نوع دیگری از درمان، رفتاردرمانی است. این روش درمانی می‌تواند به شما و یا کودک شما در یادگیری نحوه نظارت و مدیریت رفتار شما کمک کند. زمانی که با اختلال ADHD زندگی می‌کنید، مصرف کردن برخی از داروها نیز می‌توانند بسیار مفید باشند. داروهای اختلال ADHD طوری طراحی شده‌اند که بر روی مواد شیمیایی مغز تاثیر بگذارند؛ به طوری که شما را قادر سازند اعمال خود را به نحو بهتری کنترل کنید.
داروهای مربوط به اختلال ADHD و بیش فعالی چیست؟
دو نوع اصلی داروها که برای درمان ADHD به کار می‌روند محرک‌ها و غیر محرک‌ها هستند. محرک‌های سیستم عصبی مرکزی (CNS)، رایج‌ترین داروهای تجویز شده برای ADHD می‌باشند. این داروها با افزایش مقدار برخی مواد شیمیایی مغز یعنی دوپامین و نوراپی‌نفرین کار می‌کنند. نمونه‌هایی از این داروها، متیل فنیدیت (ریتالین) و محرک‌های مبتنی بر آمفتامین (آدرول) است. اگر محرک‌ها برای شما و یا کودک شما خوب کار نمی‌کنند، و یا باعث عوارض جانبی مشکل‌ساز می‌شوند، ممکن است پزشک معالج شما یک داروی غیر محرک برای شما تجویز کند. برخی داروهای غیر محرک با افزایش سطح نوراپی‌نفرین در مغز کار می‌کنند. این داروها شامل اتماکستین (استراتترا) و برخی داروهای ضد افسردگی مانند بوپروپیون (ولبوترین) هستند.داروهای ADHD علاوه بر اثرات مثبت خود، می‌توانند آثار جانبی نیز داشته باشند.
درمان‌های طبیعی برای ADHD و بیش فعالی چیست؟
علاوه بر درمانها دارویی، درمان‌های متعدد دیگری برای بهبود علائم ADHD پیشنهاد شده است. برای شروع، پیروی از سبک زندگی سالم می‌تواند به شما و یا کودک شما در مدیریت علائم ADHD کمک کند. مراکز کنترل و پیش‌گیری از بیماری‌ها (CDC) موارد زیر را در این رابطه توصیه می‌کند:
- رژیم غذایی متعادل و سالمی داشته باشید.
- حداقل ۶۰ دقیقه فعالیت بدنی در روز داشته باشید.
- به اندازه کافی بخوابید.
- زمان استفاده روزانه را از تلفن، کامپیوتر و تلویزیون محدود کنید.
مطالعات همچنین نشان داده‌اند که صرف زمان بیشتر در بیرون از خانه می‌تواند به آرامش ذهن فرد بیش‌فعال کمک کنند و علائم ADHD را کاهش دهد. مدیتیشن و ذهن‌آگاهی هم یک گزینه دیگر برای بهبود شرایط است. در یک پژوهش انجام شده بر روی بزرگسالان و نوجوانان، نشان داده است که مدیتیشن تاثیرات مثبتی بر توجه و فرآیندهای فکری و همچنین اضطراب و افسردگی دارد. اجتناب از آلرژن‌های خاص و مواد افزودنی غذایی نیز راه‌های بالقوه‌ای برای کمک به کاهش علائم ADHD هستند.
آیا ADHD یک ناتوانی است؟
اگرچه ADHD یک اختلال رشد عصبی است اما ناتوانی در یادگیری محسوب نمی‌شود. با این حال، علائم ADHD یادگیری را برای افرادی که به آن دچار هستند سخت‌تر می‌کند. علاوه بر این، این امکان وجود دارد که ADHD در برخی از افرادی که ناتوانی‌های یادگیری نیز دارند، رخ دهد. برای کمک به کاهش هر گونه تاثیر بر یادگیری کودکان، معلمان می‌توانند دستورالعمل‌های مشخصی را برای یک دانش‌آموز دارای ADHD مشخص کنند. این دستورالعمل‌ها می‌توانند شامل دادن به زمان اضافی برای تکالیف و آزمون‌ها یا به وجود آوردن یک سیستم پاداش شخصی برای آن‌ها باشد. اگرچه ADHD از نظر فنی یک ناتوانی نیست، اما می‌تواند اثرات مادام العمری را با خود به همراه داشته باشد.
رابطه افسردگی و ADHD و بیش فعالی چیست؟
اگر شما یا فرزندتان ADHD داشته باشید، احتمال وقوع افسردگی نیز برای شما بیشتر می‌شود. در حقیقت میزان افسردگی اساسی در کودکان دارای ADHD بیش از پنج برابر کودکان بدون این اختلال است. علاوه بر کودکان، در حدود ۳۱ درصد از بزرگسالان مبتلا به ADHD، افسردگی هم مشاهده شده است. این موضوع ممکن است احساس دوگانه‌ی ناعادلانه‌ای را برای شما به همراه داشته باشد، اما باید بدانید که درمان برای هر دو مشکل (افسردگی و ADHD)، ابزارهایی موجود است. این درمانها اغلب با هم همپوشانی دارند. صحبت درمانی می‌تواند به درمان هر دو شرایط کمک کند. هم چنین برخی داروهای ضد افسردگی مثل بوپروپیون گاهی اوقات می‌توانند به کاهش علائم ADHD نیز کمک کنند. البته داشتن ADHD تضمین نمی‌کند که شما به افسردگی هم مبتلا خواهید شد، اما مهم است که بدانید این احتمال وجود دارد.
نکاتی برای مقابله با ADHD
اگر شما یا فرزندتان ADHD دارید، یک برنامه منظم با ساختار و انتظارات منظم می‌تواند باری شما مفید باشد. برای بزرگسالان، استفاده از چک‌لیست‌ها، همراه داشتن تقویم و تنظیم یادآورها راه‌های خوبی برای کمک به سازماندهی فعالیت‌ها هستند. برای کودکان هم، تمرکز بر نوشتن تکالیف درسی و نگه داشتن آیتم‌های روزمره مانند اسباب‌بازی‌ها و کوله‌پشتی در مکان‌های مشخص، می‌تواند مفید باشد. یادگیری بیشتر در مورد اختلال به طور کلی نیز می‌تواند به شما کمک کند یاد بگیرید چگونه آن را مدیریت کنید.
علائم اختلال ADHD و بیش فعالی چیست؟ | آشنایی با ۱۴ نشانه‌ی رایج ADHD در کودکان
ADHD عموما در زمان نوجوانی در افراد تشخیص داده می‌شود و میانگین سنی برای تشخیص آن به طور متوسط در ۷ سالگی است. در اینجا ۱۴ علامت شایع ADHD در کودکان آورده شده است:
رفتار خودمحور
یک نشانه رایج ADHD، ناتوانی در تشخیص نیازها و خواسته‌های دیگران است. این می‌تواند منجر به دو علامت بعدی شود. یعنی : قطع کردن صحبت کردن دیگران و مشکل در انتظار کشیدن برای فرا رسیدن نوبت.
قطع کردن صحبت کردن دیگران
ممکن است رفتار خودمحور باعث شود که کودک دچار اختلال ADHD، میان صحبت دیگران بپرد و یا در بازی یا مکالمه‌ای که بخشی از آن نیست، مداخله کند.
مشکل در انتظار کشیدن برای فرا رسیدن نوبت
کودکانی که ADHD دارند، ممکن است در انتظار کشیدن برای نوبت خود در طول فعالیت‌های کلاسی یا هنگام بازی با دیگر کودکان مشکل داشته باشند.
آشفتگی احساسی
برخی از کودکان دچار ADHD، در کنترل احساسات خود مشکل داشته دارند. آن‌ها ممکن است در زمان‌های نامناسب، خشم و غضب زیادی داشته باشند. همچنین گاها بچه‌های کوچک‌تر از خود کج‌خلقی نشان می‌دهند.
بی‌قراری
این دسته از کودکان، اغلب نمی‌توانند بی‌حرکت بنشینند. ممکن است وقتی از آن‌ها می‌خواهید بنشینند، سعی کنند بلند شوند، بدوند، تکان بخورند و یا روی صندلی خود بجهند.
مشکل در بازی کردن به آرامی
بی‌قراری می‌تواند بازی کردن در سکوت و آرام رفتار کردن را در فعالیت‌های اوقات فراغت برای کودکان مبتلا به ADHD دشوار کند.
ناتمام گذاشتن کارها
کودکی که ADHD دارد، ممکن است به چیزها و کارهای مختلفی علاقه نشان دهد. اما ممکن است در پایان دادن به آن‌ها به مشکل بخورد. برای مثال، چنین کودکی ممکن است پروژه‌ها، کارها و یا تکالیف خود را شروع کند، اما به سراغ چیز دیگری می‌رود که قبل از به اتمام رساند کار فعلی توجه او را به خود جلب کرده است.
عدم تمرکز
کودک مبتلا با ADHD ممکن است حتی در توجه به کسی که مستقیما با او صحبت می‌کند مشکل داشته باشد. آن‌ها می‌گویند که صدای شما را می‌شنوند، اما نمی‌توانند چیزی را که به آن‌ها گفته‌اید را تکرار کنند.
اجتناب از انجام وظایف نیازمند تلاش ذهنی گسترده
کمبود تمرکز می‌تواند باعث شود که کودک از فعالیت‌هایی که نیاز به تلاش ذهنی مداوم دارند، مانند توجه در کلاس و یا انجام تکالیف، اجتناب کند.
اشتباهات
ممکن است کودک در پیروی از دستوراتی که نیاز به برنامه‌ریزی یا اجرای منظم برنامه دارند، دچار مشکل شود. این موضوع می‌تواند منجر به اشتباهات و بی‌دقتی شود اما به هیچ وجه نشان‌دهنده‌ی تنبلی و یا کمبود هوش نیست.
رویاپردازی
کودکانی که دچار ADHD هستند، همیشه خشن و پرسروصدا نیستند. نشانه دیگر ADHD ساکت‌تر بودن و مشارکت کم‌تر نسبت به دیگر کودکان است. یک کودک مبتلا به ADHD، ممکن است به نقطه‌ای از فضا خیره شود، خیال‌بافی کند و اتفاقات اطراف خود را نادیده بگیرد.
بی‌نظمی و مشکل در رعایت نظم و ترتیب
ممکن است کودک در پی‌گیری وظایف و انجام دادن فعالیت‌هایی که به محول می‌شود، دچار مشکل شود. این مساله می‌تواند باعث بروز مشکلاتی در مدرسه شود چون ممکن است اولویت‌بندی تکالیف، پروژه‌های مدرسه و دیگر تکالیف برای آن‌ها دشوار باشد
فراموش‌کاری
آن‌ها ممکن است فراموش کنند که کارهای روزمره و یا تکالیف خود را انجام دهند. همچنین ممکن است چیزهایی مانند اسباب‌بازی‌های خود را گم کنند.
بروز علائم در محیط‌ها متفاوت
کودکی که ADHD دارد، علائم آن را در بیش از یک محیط نشان خواهد داد. به عنوان مثال، آن‌ها ممکن است عدم تمرکز را هم در مدرسه و هم در خانه نشان دهند.
علائم ADHD و بیش فعالی وقتی که کودکان بزرگتر می‌شوند چیست؟
همانطور که کودکان دارای اختلال ADHD بزرگتر می‌شوند، اغلب به اندازه دیگر کودکان هم‌سن خود روی اعمال خود کنترل ندارند. به همین دلیل این مورد می‌تواند باعث شود کودکان و نوجوانان دارای ADHD در مقایسه با همسالان خود ناپخته به نظر برسند. برخی کارهای روزانه که نوجوانان مبتلا به ADHD ممکن است با آن‌ها مشکل داشته باشند عبارتند از:
- تمرکز بر وظیفه‌ها و تکالیف مدرسه
- رعایت کردن آداب اجتماعی
- سازش با هم‌‌سن‌و‌سالان
- حفظ بهداشت فردی
- کمک در امور منزل
- مدیریت زمان
- رانندگی کردن به طور ایمن
همه کودکان برخی از این رفتارها را در نقطه‌ای از زمان به نمایش می‌گذارند. خیال‌بافی، بی‌قراری و وقفه‌های مداوم همه رفتارهای رایج در کودکان هستند.
خیلی ممنون از مطالب مفیدتون . برای پسر من تسخصیص ADHD داده شده خیلی نگرانشم .