فوبیا چیست؟ | آشنایی با تعریف فوبیا و انواع، علائم و درمان آنزمان مطالعه ۱۳ دقیقه

فوبیا چیست؟ فوبیا نوعی اختلال اضطراب است که باعث می‌شود فرد ترس شدید و غیرمنطقی از یک موقعیت، موجود زنده، مکان و یا شی را تجربه کند. زمانی که فردی دچار فوبیا می‌شود، اغلب زندگی خود را طوری شکل می‌دهد تا از آنچه که خطرناک تلقی می‌کند، اجتناب کند. تهدید تصور شده بزرگ‌تر از هر تهدید واقعی ناشی از ترور است. فوبیاها اختلالات روانی قابل تشخیصی هستند. فرد هنگامی که با منبع فوبیای خود مواجه شود، پریشانی شدیدی را تجربه خواهد کرد. این کار می‌تواند از عملکرد عادی آن‌ها جلوگیری کند و گاهی اوقات منجر به حملات پانیک یا وحشت‌زدگی می‌شود. در ایالات‌متحده، حدود ۱۹ میلیون نفر دارای فوبیا هستند. در این مقاله از تریتا، بررسی می‌کنیم که فوبیا چیست؟ سپس در مورد علائم و درمان فوبیا نیز بحث خواهیم کرد. با ما همراه باشید.

​​​​​​​​فوبیا چیست؟

فوبیا یک ترس اغراق‌آمیز و غیرمنطقی است. اصطلاح فوبیا اغلب برای اشاره به ترس از یک محرک خاص به کار می‌رود. با این حال، سه نوع فوبیا وجود دارد که توسط انجمن روان‌پزشکی آمریکا (‏APA) ‏به رسمیت شناخته شده‌ است. این موارد عبارتند از:

• ترس ویژه: این ترس شدید و غیرمنطقی از یک محرک خاص است. ​​​​​​​​​​​​​​
• ترس اجتماعی، یا اضطراب اجتماعی: این مورد، ترس عمیق از جدا شدن از دیگران و تنها ماندن و قضاوت شدن توسط دیگران در یک موقعیت اجتماعی است. ایده حضور در اجتماعات بزرگ برای کسی که دچار اضطراب اجتماعی است، وحشتناک است. این مساله شبیه کمرویی نیست.
• آگورافوبیا: این ترس از وضعیت‌هایی است که اگر فرد دچار ترس شدید شود، فرار از آن‌ها دشوار خواهد بود، مثلا در ماندن در ارتفاع و یا بیرون رفتن از خانه. این فوبیا، معمولا با ترس از فضاهای باز اشتباه گرفته می‌شود اما می‌تواند برای محدود شدن در یک فضای کوچک مانند آسانسور و یا حمل و نقل عمومی نیز به کار رود. افراد مبتلا به آگروفوبیا، در معرض خطر بیشتری از ابتلا به اختلال هراس هستند.

فوبیاهای خاص به عنوان فوبیاهای ساده شناخته می‌شوند. زیرا می‌توانند به یک علت قابل‌شناسایی که ممکن است به طور مکرر در زندگی روزمره یک فرد رخ ندهد (مانند مارها) مرتبط باشند. بنابراین این فوبیاها به احتمال زیاد زندگی روزمره را به طوری قابل‌توجهی تحت‌ تاثیر قرار نمی‌دهند.

اضطراب اجتماعی و آگروفوبیا به عنوان فوبیاهای پیچیده شناخته می‌شوند چون محرک‌های آن‌ها به راحتی قابل‌تشخیص نیستند. افراد دارای فوبیاهای پیچیده نیز می‌توانند اجتناب از محرک‌های ترس خود را سخت‌تر بیابند، مانند ترک خانه و یا حضوردر میان جمعیت زیاد. وقتی که فرد شروع به سازماندهی زندگی خود می‌کند و از علت ترس خود اجتناب می‌کند، فوبیا قابل تشخیص می‌شود. فوبیا شدیدتر از یک واکنش ترس معمولی است. افراد مبتلا به فوبیا، نیاز شدیدی به اجتناب از هر چیزی دارند که اضطراب آن‌ها را تحریک کند.

علائم فوبیا چیست؟

فردی که دچار فوبیا است، علائم زیر را تجربه خواهد کرد. این علائم در اکثر فوبیاها رایج هستند:

• احساس اضطراب غیرقابل‌کنترل هنگام مواجهه با منشا ترس.
• احساس اینکه باید به هر قیمتی شده از سرچشمه این ترس اجتناب کرد.
• قادر نبودن به رفتار مناسب در هنگام مواجهه با محرک ترس
• اذعان به این که ترس غیرمنطقی، غیرمنطقی، اغراق‌آمیز و همراه با ناتوانی در کنترل احساسات است.

فرد به احتمال زیاد احساس ترس و اضطراب شدید را وقتی که در معرض هدف ترس و وحشت قرار می‌گیرد، تجربه می‌کند. تاثیرات فیزیکی این احساسات می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• ​​​​​​​​عرق کردن
• تنفس غیر عادی
• تند شدن ضربان قلب لرزیدن
• گرگرفتگی یا لرز
• احساس خفگی
• درد قفسه‌ سینه یا گرفتگی سینه
• دلشوره داشتن
• احساس سوزنی سوزنی شدن
• خشکی دهان
• سردرگمی و عدم تعادل
• حالت تهوع
• سرگیجه
• سردرد

در برخی موارد، این علائم ممکن است به یک حمله اضطراب در مقیاس کامل تبدیل شوند.​ در پاسخ به این نشانه‌ها، ممکن است برخی از افراد به اختلال اضطراب اجتماعی (‏SAD) که قبلا به عنوان هراس اجتماعی شناخته می‌شد، دچار شوند و تمایل داشته باشند که در انزوا قرار گیرند. این امر منجر به مشکلات جدی در عملکرد آن‌ها در زندگی روزمره و حفظ روابط‌شان می‌شود. در موارد دیگر، مانند خودبیمارانگاری، فرد ممکن است به خاطر نگرانی مداوم با بیماری‌های خیالی و یا مرگ قریب‌الوقوع، به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشد.

براساس گزارش موسسه ملی سلامت روانی، اختلال اضطراب اجتماعی در حدود ۷ درصد از بزرگسالان آمریکایی را در یک سال تحت‌تاثیر قرار می‌دهد و فوبیاهای خاص هم تقریبا ۹ درصد از آن‌ها را تحت‌ تاثیر قرار می‌دهد. به طور کلی زنان بیشتر از مردان تحت‌ تاثیر قرار می‌گیرند.

​براساس راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات ذهنی، تنها فوبیای حدود ۱۰ درصد موارد گزارش‌شده تبدیل به فوبیای مادام العمر می‌شود.​ ​

احساس اضطراب می‌تواند تنها با فکر کردن به موضوع فوبیا ایجاد شود. در کودکان کوچک‌تر، والدین ممکن است متوجه شوند که آن‌ها گریه می‌کنند، خیلی سروصدا می‌کنند، یا سعی می‌کنند پشت پاهای یکی از والدین یا یک شی پنهان شوند. همچنین ممکن است آن‌ها کج‌خلقی کنند تا پریشانی خود را نشان دهند.

منظور از فوبیای پیچیده چیست؟

نسبت به فوبیای خاص، فوبیای پیچیده به احتمال زیاد بر سلامت فرد تاثیر می‌گذارد. ​برای مثال، کسانی که آگورافوبیا را تجربه می‌کنند نیز ممکن است تعدادی از فوبیاهای دیگر که به هم مربوط هستند را داشته باشند. این می‌تواند شامل مونوفوبیا، یا ترس از تنها ماندن، و کلاستروفوبیا یا ترس از احساس گرفتار شده در فضاهای بسته باشد. ​در موارد شدید، فرد مبتلا به آگورافوبیا به ندرت خانه خود را ترک می‌کند. ​

انواع فوبیا کدامند؟

چندین دسته از فوبیاها وجود دارند که ممکن است مردم از آن‌ها تاثیر بپذیرند، از جمله فوبیاهای مربوط به محیط طبیعی، حیوانات، موقعیت‌ها و درمان پزشکی. هر دسته دارای مجموعه منحصر به فردی از فوبیاهای خاص است که به هم مرتبط هستند. افراد با این نوع فوبیاها ممکن است بیش از یکی از فوبیاها را در یک گروه تجربه کنند. ​فوبیاهایی که در این دسته قرار می‌گیرند، از جمله رایج‌ترین انواع فوبیاها هستند. فوبیاهای دیگری نیز وجود دارند که در این دسته‌بندی‌ها قرار نمی‌گیرند.​

فوبیاهای مربوط به محیط طبیعی

فوبیاهای محیط طبیعی شامل ترس از رویدادهای طبیعی، مکان‌هایی در طبیعت و یا موقعیت‌هایی است که به طور طبیعی رخ می‌دهند. ​در زیر نمونه‌هایی از فوبیاهای محیط طبیعی آورده شده‌ است:

• ترس از تاریکی (Achluophobia)
• ترس از ارتفاع (Acrophobia)
• ترس از طوفان (Anemophobia)
• ترس از وقوع سیل (Antlophobia)
• ترس از رعد و برق (Astraphobia)
• ترس از آب (Hydrophobia)
• ترس از جنگل (Hylophobia)
• ترس از گردباد و تندبادها (Lilapsophobia)
• ترس از یخ یا سرمازدگی (Pagophobia)
• ترس از دریا (Thalassophobia)

فوبیاهای مربوط به حیوانات

فوبیاهای مربوط به حیوانات، ترس از حیوانات خاص و یا ترس از حیوانات به طور کلی است که به آن زوفوبیا گفته می‌شود. فوبیاهای حیوانات رایج‌ترین انواع فوبیاهای خاص هستند. ​فهرستی از فوبیاهای حیوانی شامل این موارد است:

• ترس از حیوانات وحشی (Agrizoophobia)
• ترس از گربه‌ها (Ailurophobia)
• ترس از مرغ‌ها (Alektorophobia)
• ترس از زنبورها (Apiphobia)
• ترس از عنکبوت‌ها (Arachnophobia)
• ترس از گاوها (Bovinophobia)
• ترس از وزغ‌ها (Bufonophobia)
• ترس از وال‌ها (Cetaphobia)
• ترس از خفاش‌ها (Chiroptophobia)
• ترس از سگ‌ها (Cynophobia)
• ترس از حشرات (Entomophobia)
• ترس از اسب‌ها (Equinophobia)
• ترس از خزندگان (Herpetophobia)
• ترس از ماهی‌ها (Ichthyophobia)
• ترس از موش‌ها (Musophobia)
• ترس از مورچه‌ها (Myrmecophobia)
• ترس از مارها (Ophidiophobia)
• ترس از قورباغه‌ها (Ranidaphobia)
• ترس از کرم‌ها (Scoleciphobia)
• ترس از زنبورهای بی‌عسل (Spheksophobia)
• ترس از گاو نر​ (Taurophobia)

فوبیاهای مربوط به موقعیت‌های خاص

فوبیاهای موقعیتی ترس از وضعیت‌های خاص هستند. افراد دارای این فوبیاها، به هر قیمتی که شده از این قرارگیری در وضعیت خاص اجتناب می‌کنند و این می‌تواند به طور عمده در زندگی آن‌ها اختلال ایجاد کند. ​نمونه‌هایی از فوبیاهای موقعیتی در لیست زیر وچود دارند:

• ترس از پرواز (Aerophobia)
• ترس از جمعیت و فضاهای باز (Agoraphobia)
• ترس از بودن در اتومبیل (Amaxophobia)
• ترس از تنها بودن (Autophobia)
• ترس از فضاهای محدود (Claustrophobia)
• ترس از سفر (Hodophobia)

فوبیاهای مربوط به درمان پزشکی

فوبیاهای پزشکی شامل ترس از درمان‌های پزشکی، ترس از بیماری‌هایی که نیاز به درمان پزشکی دارند و یا ترس از افرادی که درمان پزشکی انجام می‌دهند، می‌شوند. ​برخی از نمونه‌های فوبیاهای درمان پزشکی عبارتند از:

• ترس از اشیا تیز مانند سوزن (Aichmophobia)
• ترس از خون (Hemophobia)
• ترس از بیماری (Hypochondria)
• ترس از سوزن و یا تزریق (Trypanophobia)
• ترس از پزشکان (Iatrophobia)
• ترس از جراحی دندان‌پزشکی (Odontophobia)
• ترس از بیماری (Pathophobia)
• ترس از دارو​ (Pharmacophobia)
• 

رایج‌ترین فوبیاهای خاص در آمریکا عبارتند از:

• ترس از قرار گرفتن در فضاهای تنگ و محدود (Claustrophobia)
• ترس از پرواز (Aerophobia)
• ترس از عنکبوت‌ها (Arachnophobia)
• ترس از رانندگی با ماشین (Driving phobia)
• ترس از استفراغ (Emetophobia)
• ترس از شرم (Erythrophobia)
• ترس از بیمار شدن (Hypochondria)
• ترس از حیوانات (Zoophobia)
• ترس از آب (Aquaphobia)
• ترس از ارتفاع (Aquaphobia)
• ترس از جراحات شامل خون (Blood, injury, and injection (BII) phobia)
• ترس از مقیاس پذیری (Escalaphobia)
• ترس از تونل‌ (Tunnel phobia)

این فوبیاها از فوبیاهای خاص دور هستند. افراد می‌توانند تقریبا نسبت به هر چیزی فوبیا داشته باشند. همچنین با تغییر جامعه، فهرست فوبیاهای بالقوه نیز تغییر می‌کند. برای مثال، نوموفوبیا ترس از این است که بدون تلفن همراه یا کامپیوتر باشیم.​ به نوعی این فوبیا، ترس پاتولوژیک دور ماندن از فناوری است.

علت پدید آمدن فوبیا چیست؟

شروع فوبیا بعد از سن ۳۰ سالگی غیر معمول است و اغلب در دوران اولیه کودکی، سالهای نوجوانی و یا اوایل بزرگسالی شروع می‌شود. ​فوبیاها می‌توانند ناشی از یک تجربه استرس‌زا، یک رویداد ترسناک، یا داشتن پدر و مادر و یا یک عضو خانواده دارای فوبیا باشد که کودک می‌تواند از آن‌ها یاد بگیرد. ​

• فوبیاهای ویژه: این نوع از فوبیاها معمولا قبل از سن ۴ تا ۸ سالگی پیشرفت می‌کنند. در برخی موارد، فوبیا ممکن است نتیجه یک تجربه اولیه آسیب‌زا باشد. یک مثال می‌تواند کلاستروفوبیا باشد که بعد از این که یک کودک کوچک‌، تجربه ناخوشایندی را در یک فضای محدود داشته باشد، در طول زمان رشد می‌کند. فوبیاهایی که در دوران کودکی آغاز می‌شوند نیز، می‌توانند به دلیل مشاهده فوبیای یکی از اعضای خانواده ایجاد شوند. برای مثال، کودکی که مادرش مبتلا به اختلال فوبیا است، بیشتر احتمال دارد که همان فوبیا را داشته باشد.
• فوبیاهای پیچیده: تحقیقات بیشتری لازم است تا دقیقا مشخص شود که چرا برخی از افراددچار آگورافوبیا یا اضطراب اجتماعی می‌شوند. محققان در حال حاضر بر این باورند که فوبیاهای پیچیده ناشی از ترکیبی از تجربیات زندگی، شیمی مغز و ژنتیک هستند. آن‌ها ممکن است انعکاسی از عادات انسان‌های اولیه باشند.​ به این معنی که مربوط به زمانی هستند که به طور کلی نسبت به دنیای امروز، فضاهای باز و افراد ناشناس، تهدیدی بسیار بزرگ‌تر برای امنیت شخصی افراد بوده‌اند و این ترس، از دیرباز در وجود انسان باقی مانده است.

 راه مواجه شدن مغز با فوبیا چیست؟

بعضی از قسمت‌های مغز رویدادهای خطرناک یا آن‌هایی که بالقوه مرگبار هستند را ذخیره و فراخوانی می‌کنند. اگر فردی بعدا در زندگی با حادثه‌ای مشابه روبرو شود، آن نواحی از مغز، حافظه پر استرس را، گاهی اوقات بیش از یک‌بار بازیابی می‌کنند. این باعث می‌شود که بدن همان واکنش را تجربه کند.

در یک فوبیا، نواحی‌ای از مغز که با ترس و استرس سر و کار دارند، به بازیابی رویداد ترسناک به طور نامناسبی ادامه می‌دهند. محققان کشف کرده‌اند که فوبیاها اغلب به بخش آمیگدال مرتبط هستند که پشت غده هیپوفیز در مغز قرار دارد. آمیگدال می‌تواند باعث آزاد شدن هورمون‌های «گریز یا ستیز» شود. این عوامل، بدن و ذهن را در حالت بسیار هشیار و مضطرب قرار می‌دهند.​​​​​​​​​​​​​​

درمان فوبیا و راه بهبود علائم آن چیست؟

فوبیاها علائم فوبیا کاملا قابل‌ درمان هستند و افرادی که آن‌ها را دارند، تقریبا همیشه از اختلال خود آگاه هستند. این موضوع به تشخیص فوبیا و علائم آن و در نهایت به درمان آن خیلی کمک می‌کند. ​صحبت کردن با یک روانشناس یا روان‌پزشک اولین گام مفید در درمان فوبیایی است که قبلا شناسایی شده‌ است.

اگر فوبیا باعث بروز مشکلات جدی نشود، بیشتر افراد متوجه می‌شوند که دوری از منبع ترس آن‌ها به آن‌ها کمک می‌کند تا کنترل خود را حفظ کنند. بسیاری از افراد با فوبیاهای خاص به دنبال درمان نخواهند بود چون این ترس‌ها اغلب قابل مدیریت هستند. ​ممکن نیست که از محرک‌های برخی از فوبیاها اجتناب شود، همانطور که این حرف، اغلب در مورد فوبیاهای پیچیده نیز صدق می‌کند. در این موارد صحبت کردن با یک متخصص بهداشت روانی می‌تواند اولین گام برای بهبودی باشد.

بیشتر فوبیاها را می توان با درمان مناسب درمان کرد. هیچ درمان واحدی وجود ندارد که برای هر فرد مبتلا به فوبیا موثر باشد. درمان باید متناسب با فرد باشد تا بتواند کارایی لازم را داشته باشد. ​پزشک، روان‌پزشک و یا روان‌شناس ممکن است رفتار درمانی، دارو درمانی و یا ترکیبی از هر دو را توصیه کنند. هدف از درمان کاهش علائم ترس و اضطراب و کمک به افراد برای مدیریت واکنش‌های خود نسبت به موضوع فوبیا است.

راهکار مناسب برای درمان فوبیا چیست؟

داروهای زیر برای درمان فوبیاها موثر هستند.

بتا بلاکرها

این داروها می‌توانند به کاهش علائم فیزیکی اضطراب که می‌تواند همراه با فوبیا باشد، کمک کنند. ​عوارض جانبی این دارو ممکن است شامل ناراحتی شکم، خستگی، بی‌خوابی و انگشتان سرد باشد.

داروهای ضدافسردگی

مهارکننده‌های بازجذب سروتونین (‏SSRIs) ‏معمولا برای افراد دارای فوبیا تجویز می‌شوند. آن‌ها بر میزان سروتونین در مغز تاثیر می‌گذارند و این می‌تواند منجر به بهتر شدن خلق‌و‌خو شود. ​SSRIها ممکن است در ابتدا باعث تهوع، مشکلات خواب و سردرد شوند. ​اگر SSRI جواب ندهد، پزشک ممکن است یک بازدارنده مونوآمین اکسیداز (‏MAOI) ‏را برای هراس اجتماعی تجویز کند. افرادی که MAOI مصرف می‌کنند، ممکن است مجبور به اجتناب از انواع خاصی از مواد غذایی باشند. عوارض جانبی ممکن است در ابتدا شامل سرگیجه، ناراحتی شکم، بی‌قراری، سردرد و بی‌خوابی باشند.

همچنین مشخص شده‌ است که مصرف یک داروی ضدافسردگی سه حلقه‌ای (‏TCA) مانند کلومی‌پرامین یا آنافرانیل به کاهش و درمان علائم فوبیا کمک می‌کند. عوارض جانبی اولیه این داروها، می‌تواند شامل خواب‌آلودگی، تاری دید، یبوست، مشکلات ادرار کردن، ضربان قلب نامنظم، خشکی دهان و لرزش باشد.

آرام‌بخش‌ها

بنزودیازپینها نمونه‌ای از آرامبخش‌ها هستند که ممکن است برای فوبیا تجویز شوند. این کار ممکن است به کاهش علائم اضطراب کمک کند. البته به افرادی که سابقه وابستگی به الکل دارند نباید مسکن داده شود. ​

در سال ۲۰۲۰، اداره غذا و داروی آمریکا (‏FDA) ‏هشدار خود را در مورد بنزودیازپین‌ها تقویت کرد. استفاده از این داروها می‌تواند منجر به وابستگی فیزیکی شود و ترک اعتیاد می‌تواند تهدید‌کننده زندگی باشد. ترکیب آن‌ها با الکل، مواد مخدر و دیگر مواد می‌تواند منجر به مرگ شود. لذا پیروی از دستورهای پزشک هنگام استفاده از این داروها ضروری است.

رفتاردرمانی

شماری از گزینه‌های درمانی برای درمان فوبیا وجود دارد.

• حساسیت‌زدایی یا مواجهه‌درمانی: این درمان می‌تواند به افراد دارای فوبیا کمک کند که واکنش خود، نسبت به منبع ترس را تغییر دهند. آن‌ها به تدریج در معرض خطر ترس و وحشت ناشی از یک سری اقدامات تشدید‌کننده قرار می‌گیرند. برای مثال، فردی که ترس از پرواز یا ایروفوبیا دارد، ممکن است گام‌های زیر را تحت راهنمایی بردارد:
  • در ابتدا در مورد پرواز فکر خواهد کرد.
  • درمانگر از او می‌خواهد که به تصاویر هواپیما نگاه کند.
  • سپس این فرد به فرودگاه خواهد رفت.
  • ​ترس وی با نشستن در یک کابین شبیه‌سازی‌شده هواپیما بیشتر تشدید خواهد شد.
  • در نهایت، وی سوار هواپیما خواهد شد.
• درمان رفتاری شناختی (‏Cognitive Behavtioral Therapy): پزشک، درمانگر و یا مشاور، به فرد مبتلا به فوبیا کمک می‌کنند تا راه‌های مختلف درک و واکنش به منبع فوبیای خود را یاد بگیرد. این می‌تواند مقابله با فوبیا را آسان‌تر کند. از همه مهم‌تر، درمان رفتاری شناختی می‌تواند به فرد مبتلا به فوبیا، کنترل احساسات و افکار را آموزش دهد.

جمع‌بندی در مورد فوبیا و علائم و درمان آن

فوبیاها می‌توانند منبعی از درد و رنج واقعی و مداوم برای یک فرد باشند. با این حال، آن‌ها در اغلب موارد قابل‌ درمان هستند و البته که اغلب اوقات ، منبع ترس قابل اجتناب است. ​اگر شمادچار فوبیا هستید، چیزی که هرگز نباید از آن بترسید این است که به دنبال کمک گرفتن باشید.​

منابع: MedicalNewsToday، VeryWellMind