ماری جوانا به عنوان یک ماده‌مخدر نسبتا بی‌ضرر شهرت دارد، اما محققان بیش از پیش در مورد تاثیر ماری جوانا بر مغز مطالعه می‌کنند. در اینجا نگاهی به تحقیقات اخیر در مورد اثرات احتمالی ماری جوانا بر مغز و عوارض آن می‌اندازیم. با تریتا همراه باشید.
ماری جوانا چیست؟
ماری جوانا متداول‌ترین ماده مخدر بعد از تنباکو و الکل است. ماری جوانا با نام های متداول علف یا گل، گل ها و برگ‌های خشک‌شده گیاه شاهدانه است. ماری جوانا شامل ترکیبات تغییر دهنده ذهن (به عنوان مثال، روانگردان) مانند تتراهیدروکانابینول یا THC و همچنین سایر ترکیبات فعال مانند کانابیدیول یا CBD است که ذهن را تغییر نمی‌دهند. ماری جوانا بر رشد مغز تأثیر می‌گذارد. هنگامی که افراد از نوجوانی شروع به استفاده از ماری جوانا می‌کنند، ممکن است این ماده‌ی مخدر عملکرد تفکر، حافظه و یادگیری را مختل کرده و بر نحوه ایجاد ارتباط مغز بین مناطق لازم برای این عملکردها تاثیر بگذارد. محققان هنوز در حال بررسی این هستند که اثرات ماری جوانا چقدر طول می‌کشد و آیا برخی تغییرات ممکن است دائمی باشند.
معرفی عوارض ماری جوانا
افزایش خطر ابتلا به روان‌پریشی، تغییر در سیستم پاداش مغز و سیگنال‌های عصبی درهم و برهم که ممکن است زمینه‌ساز گرسنگی سریع (کره‌خوری) باشد، تنها برخی از اثرات بالقوه مصرف ماری جوانا بر مغز است. دکتر اسکات کراکوور، معاون بخش روانپزشکی بیمارستان زاکر هیل‌ساید در گلن‌اوکس، نیویورک، می‌گوید: «بزرگ‌ترین خطر مربوط به استفاده از ماری جوانا، افزایش خطر روان‌پریشی است.» یکی دیگر از خطرهای مهم، برای کسانی که در دوران نوجوانی خود ماری جوانا مصرف می‌کنند، افزایش احتمال افت ضریب هوشی (IQ) است. کراکوور به لایو‌ساینس می‌گوید: «می‌توان گفت افرادی که ماری جوانا می‌کشند، به ویژه در جوانی، به احتمال زیاد ضریب هوشی خود را در مراحل بعدی زندگی کاهش می‌دهند.»
ماری جوانا و روان پریشی
مطالعات متعدد در مورد تاثیر ماری جوانا بر مغز ارتباط بین مصرف ماری جوانا با افزایش خطر اختلالات روان پریشی را مطرح کرده‌اند. روان‌پریشی یک اصطلاح پزشکی است که برای علائمی که شامل قطع ارتباط با دنیای واقعی می‌شود، مانند توهم یا پارانویا، استفاده می‌شود.
به عنوان مثال، در تحلیلی که در سال ۲۰۱۶ در مجله Schizophrenia Bulletin منتشر شد، محققان مطالعات قبلی را در مورد ۶۷۰۰۰ نفر بررسی کردند. آن‌ها دریافتند افرادی که در مطالعه بیش‌ترین مصرف ماری جوانا را داشتند، بیشتر از افرادی که هرگز از ماری جوانا استفاده نکرده بودند، دچار بیماری روانی-ذهنی (psychotic mental-health condition) مانند اسکیزوفرنی بودند. یک بررسی که در آوریل ۲۰۱۶ در مجله Biological Psychiatry منتشر شد، همچنین ارتباط بین مصرف ماری جوانا و افزایش خطر روان پریشی را نشان داد. در این مقاله خاطر نشان کردند: «به طور کلی، شواهد حاصل از مطالعات اپیدمیولوژیک شواهد کافی را برای اثبات یک پیام بهداشت عمومی ارائه می‌دهد که مصرف ماری جوانا می‌تواند خطر اختلالات روان پریشی را افزایش دهد.»
عوارض ماری جوانا و ضریب هوشی (IQ)
به گفته محققان، نوجوانانی که ماری جوانا مصرف می‌کنند در سنین بالاتر احتمال دارد با افت ضریب هوشی روبرو شوند. در مطالعه‌ای که بر روی بیش از ۱۰۰۰ نفر در نیوزلند انجام شد، محققان دو بار تست‌های ضریب هوشی را برای شرکت کنندگان انجام دادند: در ۱۳ سالگی و سپس در ۳۸ سالگی. محققان همچنین از شرکت‌کنندگان در مورد مصرف مواد مخدر در طول دوره مطالعه پرسیدند. حدود ۵ درصد از نوجوانان مورد مطالعه در دوران نوجوانی شروع به استفاده از ماری جوانا کرده بودند؛ و معلوم شد کسانی که حداقل چهار بار در هفته ماری جوانا می‌کشیدند و در طول زندگی خود به استفاده از ماری جوانا ادامه می‌دادند، تا پایان مطالعه، ضریب هوشی خود را به طور متوسط ۸ امتیاز کاهش دادند.
مشخص نیست چرا تاثیر ماری جوانا بر مغز اینگونه است؛ چرا ماری جوانا می‌تواند بر ضریب هوشی افراد تأثیر منفی بگذارد، اما ممکن است نوجوانان بیشتر در برابر تاثیرات ماری جوانا بر شیمی مغز آسیب پذیر باشند.
اندازه مغز و ارتباطات آن (connectivity)
تحقیقات نشان داده‌است که استفاده از ماری جوانا برای سال‌های طولانی ممکن است با تغییر در اندازه مغز مرتبط باشد. در تحقیقی که در نوامبر ۲۰۱۴ در مجله Proceedings of the National Academy of Science منتشر شد، محققان ۴۸ فرد بالغ را که حداقل سه بار در روز، به طور متوسط هشت یا ۹ سال از این ماده مخدر استفاده می‌کردند، بررسی کردند و همچنین ۶۲ نفر که از ماری جوانا استفاده نکردند. معلوم شد در افرادی که حداقل چهار سال روزانه ماری جوانا می‌کشیدند، حجم کمی از ماده خاکستری در ناحیه‌ای از مغز به نام قشر اوربیتوفرونتال وجود داشت.
اما محققان همچنین دریافتند که مغز مصرف‌کنندگان مزمن ماری جوانا، به طور نسبی، ارتباطات (connectivity) بیشتری را نشان می‌دهد. ارتباط (connectivity) معیاری است برای نشان دادن اینکه انتقال اطلاعات چقدر بین بخش‌های مختلف مغز وجود دارد. محققان گفتند که نمی‌دانند چرا مصرف مزمن ماری جوانا با این تغییرات مغزی مرتبط است، اما آن‌ها فکر می‌کنند که ممکن است به THC (تتراهیدروکانابینول)، اصلی‌ترین ماده روانگردان ماری جوانا ارتباط داشته باشد. این به این دلیل است که THC بر گیرنده های کانابینوئید که در اشتها، حافظه و خلق‌و‌خوی نقش دارند و به تعداد زیاد در قشر اوربیتوفرونتال وجود دارد، تاثیر می‌گذارد.
سیستم پاداش مغز
بر اساس یک مطالعه اخیر که در ماه مه ۲۰۱۶ در مجله Human Brain Mapping منتشر شد، مغز افرادی که سال‌هاست ماری جوانا می‌کشند در مقایسه با افرادی که از این روانگردان استفاده نمی‌کنند، ممکن است به پاداش‌های یکسان، پاسخ متفاوت دهد. در این مطالعه، محققان می‌خواستند ببینند مغز ۵۹ مصرف‌کننده مزمن ماری جوانا چه واکنشی نسبت به دو گروه عکس نمایش داده شده می‌دهند. گروه اول عکس وسایلی که برای کشیدن ماری جوانا استفاده می‌شود و گروه دوم عکس‌هایی از چیزهایی که «پاداش طبیعی» در نظر گرفته می‌شوند، مانند میوه‌های مورد علاقه آن‌ها.
دانشمندان دریافتند شرکت‌کنندگان در مطالعه که به طور متوسط ۱۲ سال ماری‌جوانا مصرف می‌کردند، هنگام مشاهده عکس‌هایی از وسایلی که برای کشیدن ماری‌جوانا استفاده می‌کردند، در سیستم پاداش مغز فعالیت بیشتری نشان دادند. ولی هنگامی که عکس وسایل مرتبط با ماری جوانا به افرادی که ماری جوانا مصرف نمی‌کردند (گروه کنترل) نشان داده شد، فعالیت بیشتری در سیستم پاداش مغز آن‌ها مشاهده نشد.
دکتر فرانچسکا فیلبی، استادیار علوم رفتاری و مغزی در دانشگاه تگزاس، نویسنده این مطالعه، در بیانیه‌ای می‌گوید: «این مطالعه نشان می‌دهد که ماری جوانا باعث ایجاد اختلال در پاداش طبیعی مغز می‌شود؛ در نتیجه ماری جوانا برای مغز کسانی که از آن زیاد استفاده می‌کنند بسیار مهم می‌شود.»
نورون‌های نویزی
تحقیقات نشان می‌دهد THC (ترکیب اصلی روانگردان ماری جوانا) ممکن است سطح «نویز عصبی» یا فعالیت عصبی تصادفی را در مغز افزایش دهد. در مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۵ در مجله Biological Psychiatry منتشر شد، محققان سطح این فعالیت عصبی تصادفی را در ۲۴ نفر تحت دو شرایط اندازه‌گیری کردند: شرایط اول بعد از اینکه THC خالص به آن‌ها داده شد؛ و شرایط دوم بعد از اینکه به آن‌ها دارونما داده‌شد. آن‌ها دریافتند که افراد پس از دریافت THC میزان بیشتری از نویز عصبی را نشان می‌دهند، در مقایسه با مصرف دارونما.
دکتر دیپاک سیریل دوزوزا، استاد روانپزشکی در دانشکده پزشکی دانشگاه ییل، می‌گوید:«در دوزهای تقریبا معادل نصف یا یک جوینت (تقریبا ۱ گرم)، THC آثار مشابه روان‌پریشی و افزایش نویز عصبی در انسان ایجاد کرد.» به گفته محققان، علائم شبیه روان‌پریشی که افراد ممکن است بعد از کشیدن ماری جوانا تجربه کنند، ممکن است با این نویز عصبی مرتبط باشد.
گرسنگی شدید(کره‌خوری) و مغز
دکتر Tamas Horvath، پروفسور عصب شناسی در دانشگاه ییل، در مصاحبه ای با Live Science در سال ۲۰۱۵ گفت: بر اساس مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۵ روی موش انجام شد، ماری جوانا ممکن است بر نورون‌های خاصی در مغز که به طور معمول مسئول سرکوب اشتها هستند، تاثیر بگذارد. این تاثیر ممکن است توضیح دهد که چرا مردم اغلب بعد از کشیدن ماری جوانا بسیار گرسنه می‌شوند. در این مطالعه، محققان اشتهای موش‌ها را با دستکاری همان مسیر سلولی که در اثرات ماری جوانا بر مغز نقش دارد، تحریک کردند و سپس مشاهده کردند که در طول آزمایش در مغز موش‌ها چه می‌گذرد.
دانشمندان انتظار داشتند با تلاش آن‌ها برای تحریک اشتهای موش‌ها، نورون‌هایی که معمولا اشتها را سرکوب می‌کنند خاموش شوند. اما برخلاف انتظار آن‌ها، مشخص شد که این نورون‌ها در واقع فعال شده‌اند، زیرا آن‌ها به ترشح مواد شیمیایی که باعث ایجاد گرسنگی می‌شوند، روی آورده‌اند. محققان خاطرنشان کردند که مشخص نیست که آیا این روش در افراد یکسان عمل می‌کند یا خیر. به گفته محققان، این یافته می‌تواند به روشی برای درمان کاهش اشتها و وزن که برخی از بیماران سرطانی در حین درمان تجربه می‌کنند، اشاره کند.
تاثیر ماری جوانا بر مغز نوجوانان
ماری جوانا ممکن است بر مغز نوجوانان متفاوت از مغز بزرگسالان تأثیر بگذارد. با این حال، طبق دو مطالعه منتشر شده در آگوست ۲۰۱۵ در مجله JAMA Psychiatry، ممکن است این تأثیرات برای هر استفاده کننده یکسان نباشد و ممکن است به عوامل فردی مانند ژنتیک بستگی داشته باشد. در یکی از مطالعات، محققان دریافتند که ماری جوانا در نوجوانان منجر به کوچک شدن مغز نمی‌شود، برخلاف یافته‌های قبلی که نشان می‌داد این ماده‌مخدر این تأثیر را بر مغز نوجوانان دارد.
با این حال، مطالعه دیگر نشان داد که در پسران نوجوان که از نظر ژنتیکی مستعد ابتلا به اسکیزوفرنی هستند، ممکن است رشد مغز آن‌ها به مرور به شکل بالقوه منفی تغییر کند. در آن مطالعه، محققان مغز پسرهای نوجوان را در سن ۱۵ سالگی و دوباره در سن ۱۹ سالگی مورد بررسی قرار دادند. آن‌ها دریافتند در طول مطالعه چهار ساله قشر مغز پسرانی که ماری جوانا می‌کشیدند و ژن‌های مرتبط با افزایش خطر ابتلا به اسکیزوفرنی را داشتند، نازک شده بود.
منبع: LIVESCIENCE
