اسکلروز چندگانه یا MS، یک اختلال پیشرونده با واسطه ایمنی است. این به این معنی است که سیستمی که برای سالم نگه داشتن بدن شما طراحی شده است به اشتباه به بخش‌هایی از بدن حمله می‌کند که مضر نیستند. در این بیماری، پوشش محافظ سلول‌های عصبی آسیب می‌بیند که منجر به کاهش عملکرد مغز و نخاع می‌شود. در این مقاله از تریتا، شرح می‌دهیم که علائم بیماری ام اس چیست؟ و چگونه می‌توان با توجه به برخی علائم، به وجود آن پی برد. با ما همراه باشید.
ام اس یک بیماری با علائم غیر قابل پیش‌بینی است که این علائم می‌توانند از نظر شدت متفاوت باشند. در حالی که برخی افراد خستگی و کرختی را تجربه می‌کنند، موارد شدید MS می‌تواند باعث فلج، از دست دادن بینایی و کاهش عملکرد مغز شود. ام اس یک بیماری مادام العمر است، اما می توان آن را مدیریت کرد و محققان به طور مداوم به دنبال درمان‌های موثرتر برای آن هستند.
پیش‌تر در تریتا، در مقاله‌ی دیگری نیز در مورد بیماری ام اس و نحوه تشخیص و درمان آن نیز گفته‌ایم که آن مقاله را نیز می‌توانید مطالعه کنید.
علائم و نشانه‌های اولیه بیماری ام اس
نشانه‌های اولیه شایع بیماری ام اس عبارتند از:
- مشکلات بینایی
- سوزنی سوزنی شدن و بی‌حسی
- درد و اسپاسم
- ضعف یا خستگی
- مشکلات در حفظ تعادل و سرگیجه
- مشکلات ادراری
- اختلال در عملکرد قوای جنسی
- مشکلات شناختی
برای برخی از افراد، اولین نشانه‌های MS ممکن است سندرم ایزوله بالینی (CIS) و علائم عصبی‌ای که حداقل ۲۴ ساعت طول می‌کشد و نمی‌تواند به چیز دیگری جز ام اس مرتبط باشد. این علائم نشان‌دهنده‌ی میلین‌زدایی است که به میلین آسیب می‌رساند. میلین پوشش محافظی است که به حفاظت از سلول‌های عصبی در سیستم عصبی مرکزی کمک می‌کند.
اگرچه CIS لزوما به MS منجر نمی‌شود، اما می‌تواند نشانه اولیه بیماری ام اس باشد. علائم CIS، می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- نوریت اپتیک (Optic Neuritis): این مورد، آسیب به میلین عصب بینایی است که ممکن است باعث مشکلات بینایی و درد چشم شود.
- علامت لرمیت: این وضعیت از یک ضایعه میلین‌زدا در نخاع ناشی می‌شود که باعث احساس سوزش و یا شوک در پشت و گردن می‌شود، به خصوص وقتی که گردن خود را خم می‌کنید.
- میلیت عرضی: میلیت عرضی مربوط به زمانی است که نخاع درگیر می‌شود و می‌تواند باعث ضعف عضلانی، کرختی و مسائل دیگر شود.
MRI می‌تواند ابزاری باشد که در کمک به تعیین اینکه آیا تنها یک دوره یا دوره‌های متعددی از CIS وجود داشته است یا خیر، مفید واقع می‌شود.
نشانه‌های رایج بیماری ام اس چیست؟
علائم اولیه بیماری ام اس از آسیب به پوشش احاطه کننده اعصاب، یعنی میلین ناشی می‌شود. پزشکان می‌توانند به شما در مدیریت این علائم با استفاده از دارو، کاردرمانی و فیزیوتراپی کمک کنند. در اینجا به برخی از علائم رایج بیماری ام اس اشاره می‌کنیم:
مشکلات در بینایی
مشکلات بینایی یکی از رایج‌ترین علائم رایج بیماری ام اس هستند. عصب بینایی باعث اختلال در بینایی می‌شود و می‌تواند باعث تاری دید و یا از دست دادن بینایی شود. گاهی اوقات نیز اعصاب جمجمه‌ای و یا ساقه مغز می‌توانند درگیر بیماری شوند که باعث مشکلات حرکت چشم و یا دوبینی می‌شوند. سه نشانه رایج MS که به بینایی مربوط هستند، موارد زیر است:
- نوریت اپتیک (Optic neuritis): التهاب عصب بینایی
- نیستاگموس: حرکت بی‌ثبات چشم که گاهی «چشم‌های رقصان» نیز نامیده می‌شود.
- دوبینی: دوگانگی دید
ممکن است بلافاصله متوجه مشکلات بینایی نشوید. هنگام ابتلا به نوریت اپتیک، وقتی به بالا یا به یک جهت نگاه می‌کنید، درد می‌تواند با از دست دادن بینایی همراه شود. راه‌های مختلفی برای مقابله با مشکلات بینایی مربوط به MS وجود دارد.
سوزنی سوزنی شدن و بی‌حسی
MS بر اعصاب مغز و نخاع (مرکز پیام بدن) تاثیر می‌گذارد. اعصاب حسی در نخاع می‌توانند تحت‌تاثیر میلین‌زدایی قرار گیرند و وقتی چیزی را لمس می‌کنید باعث کاهش احساس می‌شوند که می‌تواند بر توانایی شما برای راه رفتن و یا انجام کارها با دستان تاثیر بگذارد. شما همچنین می‌توانید احساس خواب‌رفتگی داشته باشید (احساساتی مانند بی‌حسی، مورمور شدن و یا سوزش). احساس سوزنی سوزنی شدن و بی‌حسی، یکی از رایج‌ترین علائم هشدار دهنده در مورد بیماری ام اس است. مکان‌های رایج کرختی به صورت، بازوها، پاها و انگشتان مربوط است.
درد و اسپاسم
درد مزمن و اسپاسم عضلانی غیر ارادی نیز در این بیماری شایع هستند. درد می‌تواند نتیجه مستقیم میلین‌زدایی باشد و یا از علائمی ناشی شود که منجر به درد ثانویه می‌شود. انواع درد MS می‌تواند شامل درد نوروپاتیک باشد. این درد حاد از سیگنال‌های عصبی که در تعامل با مغز به مشکل خورده‌اند ناشی می‌شود. مثال‌های آن عبارتند از:
- نورالژی عصب سه‌قلو
- علامت لرمیت
- آغوش ام اس (MS Hug)
- اسپاسم پاروگزیمال
همچنین MS می‌تواند باعث ایجاد درد مزمن نوروپاتیک شود که در آن، درد حاد ذکر شده در بالا را نیز می توان به صورت مداوم‌تری تجربه کرد. این ممکن است شامل اختلال حسی (احساسات دردناک در اندام‌ها) و یا خارش باشد که باعث خارش، سوزنی سوزنی شدن و احساسات مشابه می‌شود.
سفتی عضلات و یا اسپاسم نیز شایع هستند. ممکن است صفت شدن عضلات و مفصل‌ها رو به همراه با حرکات تکان‌دهنده دردآور و غیر قابل کنترل اندام‌ها را تجربه کنید. در این مورد، معمولا پاها درگیر می‌شوند اما درد کمر نیز شایع است. نوع اسپاسمی که با MS همراه است، موارد زیر است:
- اسپاسم فلکسور، که در آن ماهیچه‌ها سفت می‌شوند، به طوری که خم می‌شوند و قادر به صاف شدن نیستند.
- اسپاسم اکستنسوری، که در آن ماهیچه‌ها مشکلی برعکس حالت قبلی دارند، یعنی بازوها یا پاها صاف می‌شوند و نمی‌توانند خم شوند.
لکنت زبان و مشکل بلع، به ویژه در مراحل بعدی این بیماری، می‌تواند به دلیل مسائل حرکتی نیز رخ دهد.
خستگی و ضعف
خستگی و ضعف بی‌دلیل بر بسیاری از افرادی که ام اس دارند، تاثیر می‌گذارد. خستگی اغلب با تعداد ضایعات مغز و التهاب مرتبط است. ضعف می‌تواند به خاطر آتروفی ماهیچه (ماهیچه‌هایی که به خاطر فقدان و یا استفاده از آن کوچک می‌شوند) و یا به خاطر تخریب اعصاب ایجاد شود.
خستگی مزمن زمانی رخ می‌دهد که اعصاب ستون فقرات دچار زوال شوند. معمولا خستگی به طور ناگهانی ظاهر می‌شود و هفته‌ها طول می‌کشد تا بهبود یابد. در ابتدا ضعف بیشتر در پاها دیده می‌شود. افرادی که MS دارند ممک است خستگی متناوب، خستگی مکرر، یا خستگی مزمن مداوم داشته باشند. گاهی اوقات شانس بیشتری برای تشخیص جداگانه سندرم خستگی مزمن برای افراد مبتلا به ام اس وجود دارد.
مشکلات در حفظ تعادل و سرگیجه
سرگیجه و مشکل در هماهنگی و تعادل می‌تواند تحرک فرد دچار MS را کاهش دهد. این مورد می‌تواند در مشکلات راه رفتن نیز دخیل باشد. افراد مبتلا به MS اغلب احساس سرگیجه، سبکی سرو یا چرخش می‌کنند. این نشانه اغلب زمانی رخ می‌دهد که فرد از خواب بیدار می‌شود.
اختلال در عملکرد روده و مثانه
اختلال در عملکرد مثانه یکی از علائم شایع بیماری ام اس است. این اختلال، می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- دفع ادرار مکرر
- تمایل شدید به ادرار
- ناتوانی در نگه داشتن ادرار
- ناتوانایی در ادرار کردن
علائم مربوط به ادرار اغلب قابل مدیریت هستند. به ندرت نیز، افراد مبتلا به MS یبوست، اسهال، یا از دست دادن کنترل روده را تجربه می‌کنند.
اختلال در عملکرد قوای جنسی
برانگیختگی و عملکرد جنسی نیز می‌تواند برای افراد مبتلا به MS مشکل‌ساز باشد زیرا فعل و انفعالات مربطو به آن در سیستم عصبی مرکزی آغاز می‌شود که این سیستم توسط ام اس مورد حمله قرار می‌گیرد. چنین اختلالی می‌تواند ناشی از مشکلات فیزیکی همراه با خستگی، اسپاسم و یا علائم عاطفی ثانویه باشد.
مشکلات شناختی
بسیاری از افراد مبتلا به MS، با عملکرد شناختی خود نوعی مشکل را ایجاد خواهند کرد. مواردی مانند:
- مشکلات حافظه
- کوتاه شدن دامنه توجه
- دشواری تمرکز
افسردگی و دیگر مشکلات عاطفی نیز شایع هستند.
تغییر در سلامت عاطفی
افسردگی عمده در میان افراد مبتلا به ام اس شایع است. استرس‌های ناشی از MS می‌توانند باعث تحریک‌پذیری، نوسانات خلقی و به ندرت حالتی به نام ناخویشتن‌داری عاطفی شوند. این مورد شامل گریه و خنده غیرقابل‌کنترل است. مقابله با علائم MS، در کنار رابطه یا مسائل خانوادگی، می‌تواند افسردگی و دیگر اختلالات عاطفی را حتی چالش برانگیزتر کند.
می‌توانید مقاله تریتا در مورد نحوه مدیریت و درمان استرس را نیز مطالعه کنید.
نشانه‌های کم‌تر رایج بیماری ام اس چیست؟
همه افراد مبتلا به MS علائم یکسانی ندارند. علائم مختلف می‌توانند در طول حملات و یا عودها ظاهر شوند. همراه با علائم ذکر شده در قسمت‌های قبلی، MS می‌تواند باعث موارد زیر نیز شود:
- از دست دادن شنوایی
- صرع
- لرزش غیر قابل کنترل
- مشکلات تنفسی
- از دست دادن حس چشایی
علائم ثانویه بیماری ام اس چه چیزهایی هستند؟
علائم ثانویه MS ناشی از محرک اصلی علائم MS یعنی میلین‌زدایی نیستند. آن‌ها در واقع مشکلاتی هستند که در اثر واکنش بدن به آن ایجاد شده‌اند. علائم متنوع زیادی وجود دارند که می‌توانند رخ دهند، مانند ضعف عضلات به سبب عدم استفاده از آن‌ها و افزایش استرس و مسائل عاطفی.
علائم بیماری ام اس در زنان
به طور کلی، MS در زنان بسیار شایع‌تر از مردان است. دلایل این موضوع هنوز در حال بررسی است، اما به احتمال زیاد این موضوع به عوامل ژنتیکی و محیطی مربوط است. بانوانی که ام اس آن‌ها تشخیص داده شده است و قصد دارند برای بارداری اقدام کنند، باید با پزشکان در مورد تمام گزینه‌های درمان و کنترل علائم صحبت کنند..
علائم بیماری ام اس در مردان
MS در مردان کم‌تر از زنان با نسبت ۱ به ۳ تشخیص داده می‌شود. این امر می‌تواند ناشی از مسایل متعددی از جمله دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی، زایمان و سبک زندگی باشد. کمبود ویتامین D نیز به عنوان یک عامل احتمالی مورد بررسی قرار گرفته است. به نظر می‌رسد که انواع خاصی از MS، مانند MS عودکننده-فروکش‌کننده در مردان سریع‌تر از زنان پیشرفت می‌کند.
مقایسه علائم بیماری ام اس در مردان و زنان
| تجارب رایج زنان مبتلا به MS | تجارب رایج مردان مبتلا به MS |
| تشخیص MS در زنان شایع‌تر از مردان است. کمبود ویتامین D ممکن است یکی از علل احتمالی برای نرخ‌های بالاتر ابتلا در زنان باشد. | به نظر می‌رسد که مردان بیشتر از زنان دچار تحلیل رفتن اعصاب می‌شوند یا عملکرد عصبی خود را از دست می‌دهند. |
| MS پیشرونده ثانویه و MS پیشرونده عودکننده در زنان شایع‌تر از مردان است. | تقریبا تشخیص داده می‌شود که تعداد برابری از مردان و زنان مبتلا به ام اس پیشرونده اولیه شده‌اند. |
| ضایعات ناشی از MS یا بافت زخم خورده بیشتری در زنان مشاهده می‌شود. | مشکلات شناختی در مردان بیشتر دیده می‌شود. |
| بارداری با کاهش موقت خطر عود همراه بوده است، اما برخی از درمان‌ها ممکن است در زمان بارداری توصیه نشود. | |
| یائسگی، کاهش علائم جنسی را تشخیص‌های بعدی MS نشان می‌دهد. |
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟
MS یک اختلال چالش برانگیز است، اما محققان درمان‌های بسیاری را کشف کرده‌اند که می‌توانند پیشرفت آن را کند کنند و علائم را مدیریت کنند. بهترین راه برای در برابر MS این است که بلافاصله پس از اینکه شما اولین علائم هشدار دهنده بیماری ام اس را تجربه کردید، به پزشک مراجعه کنید. این کار، به ویژه در صورتی مهم است که فردی در خانواده شما این اختلال را داشته باشد چون این اختلال احتمالا یکی از عوامل خطر کلیدی برای MS است.
تردید نکنید! مراجعه به پزشک، می‌تواند تفاوت بزرگی در روند درمان ایجاد کند.
منبع: Healthline
