احتمالاٌ در ماه‌های اخیر بارها کلمه پالس اکسیمتر را شنیده‌اید. اگر به بیماری‌های ریوی یا قلبی مبتلا باشید، می‌توانید به طور دوره‌ای از آن برای نظارت بر وضعیت خود در خانه استفاده کنید. شاید شما در طول سفر یا هنگام بستری در بیمارستان آن را بر روی انگشت خود بسته باشید. صرف‌نظر از آشنایی قبلی شما با آن، ممکن است اخیراً متوجه شده باشید که به واسطه ظهور بیماری کرونا، پالس اکسیمترها در اخبار و رسانه‌های اجتماعی به‌وفور یافت می‌شوند. در این مقاله از تریتا قصد داریم در مورد این توضیح دهیم که پالس اکسیمتر چیست؟ و نحوه استفاده از آن چگونه است؟ همچنین موارد مصرف آن را شرح خواهیم داد.
پالس اکسیمتر چیست؟
پالس اکسیمتر یک آزمایش غیرتهاجمی و بدون درد است که سطح اشباع اکسیژن یا میزان اکسیژن خون را اندازه‌گیری می‌کند. این دستگاه می‌تواند به‌سرعت تغییرات جزئی در میزان انتقال اکسیژن به اندام‌های دورتر از قلب، از جمله پاها و بازوها را تشخیص دهد. «پالس اکسیمتر» دستگاه کوچکی شبیه گیره است که به یک قسمت از بدن مانند انگشتان دست و پا یا لاله گوش متصل می‌شود. پالس اکسیمتر معمولاً روی انگشت قرار می‌گیرد و بیشتر در کیس‌های مراقبت ویژه مانند اورژانس یا بیمارستان استفاده می‌شود. برخی از پزشکان، مانند متخصصان ریه نیز ممکن است از آن در مطب خود استفاده کنند.
سطح اکسیژن خون شما، میزان اکسیژن موجود در گلبول‌های قرمز خون شما است. بدن شما میزان اکسیژن خون را به طور دقیق تنظیم می‌کند. حفظ تعادل دقیق خون اشباع شده از اکسیژن برای سلامتی شما حیاتی است. اکثر کودکان و بزرگسالان نیازی به کنترل سطح اکسیژن خون ندارند. در حقیقت، بسیاری از پزشکان نیازی برای بررسی آن نمی‌بینند، مگر اینکه علائمی مانند تنگی نفس یا درد قفسه سینه رخ دهد. با این حال، افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن باید سطح اکسیژن خون خود را کنترل کنند. این بیماری‌ها شامل آسم، بیماری قلبی و بیماری انسدادی مزمن ریوی (COPD) است. در این موارد، کنترل سطح اکسیژن خون می‌تواند به شما کمک کند تا تشخیص دهید که آیا روش‌های درمانی مؤثر هستند یا باید آنها تغییر دهید. به طور دائم میزان سطح اکسیژن خون خود را قرائت کنید تا بدانید که اکسیژن خون شما در چه سطحی باید باشد، در صورت افت سطح اکسیژن شما چه علائمی را تجربه می‌کنید و در ادامه چه اتفاقی می‌افتد.
وقتی سطح اکسیژن خون شما از حد معمول خارج شود، ممکن است علائمی را تجربه کنید. این علائم شامل موارد زیر است:
- تنگی نفس
- درد قفسه سینه
- گیجی
- سردرد
- تپش قلب سریع
هدف استفاده از پالس اکسیمتر چیست؟
هدف از پالس اکسی‌متری بررسی عملکرد درست قلب در پمپاژ اکسیژن به نقاط مختلف بدن است. این دستگاه ممکن است برای نظارت بر سلامت افراد (با هر نوع بیماری که می‌تواند بر سطح اکسیژن خون تأثیر بگذارد)، به‌ویژه در بستری بیماران در بیمارستان استفاده شود.
برخی از این شرایط و بیماری‌ها عبارت‌اند از:
- بیماری انسدادی مزمن ریوی (COPD)
- آسم
- ذات‌الریه
- سرطان ریه
- کم‌خونی
- حمله قلبی یا نارسایی قلبی
- نقص مادرزادی قلب
تعدادی از موارد استفاده متداول از پالس اکسی‌متری هم در زیر آمده است، از جمله:
- برای ارزیابی میزان عملکرد یک داروی جدید تنفسی
- برای ارزیابی اینکه آیا کسی به تنفس کمکی نیاز دارد یا خیر.
- برای ارزیابی عملکرد صحیح دستگاه ونتیلاتور
- برای نظارت بر سطح اکسیژن در حین یا بعد از عمل جراحی که بیمار به آرام‌بخش نیاز دارد.
- برای تعیین میزان مؤثر بودن اکسیژن درمانی، به‌ویژه هنگامی که درمان تازه شروع شده است.
- برای ارزیابی توانایی فرد و تحمل شرایط وقتی که فعالیت بدنی افزایش می‌یابد.
- برای ارزیابی کسی که در هنگام خواب تنفسش برای چند لحظه متوقف می‌شود (مانند موارد آپنه خواب).
پالس اکسیمترها چگونه کار می‌کنند؟
بهترین شیوه استفاده از پالس اکسیمتر چیست؟ پالس اکسیمترها، دستگاه‌هایی هستند که برای اندازه‌گیری ضربان قلب و میزان اکسیژن خون استفاده می‌شوند و معمولاً در یک بیمارستان یا کلینیک یافت می‌شوند. اما نمونه‌های مصرف خانگی آن هم در دسترس است. پالس اکسیمترها چه کاری انجام می‌دهند؟ فرد می‌تواند از پالس اکسیمتر در خانه برای اندازه‌گیری اکسیژن‌رسانی خون خود استفاده کند، یا یک پزشک در یک درمانگاه (یا در بیمارستان‌ها) میزان اکسیژن‌رسانی شخص را کنترل کند و خون را به‌اندازه کافی از اکسیژن اشباع کند.
پالس اکسیمترها با تاباندن نوری از انگشت (یا لاله گوش) کار می‌کنند و سپس با انعکاس پرتو نور، سنسور نوری میزان عبور نور یا بازتابش از سمت دیگر را اندازه‌گیری می‌کند. سپس، با استفاده از معادلات ریاضی و روابط فیزیکی حاکم، پالس اکسیمترها قادر به محاسبه میزان اکسیژن در خون هستند.
در طی خواندن پالس اکسی‌متری، یک وسیله کوچک گیره‌مانند روی انگشت دست، لاله گوش یا انگشتان پا قرار می‌گیرد. پرتوهای کوچک نوری از خونِ بافت عبور کرده و میزان اکسیژن را اندازه‌گیری می‌کنند. این کار را با اندازه‌گیری تغییرات جذب نور در خون اکسیژن‌دار یا فاقد اکسیژن انجام می‌دهد. این کار کاملاً بدون درد و غیرتهاجمی است. پالس اکسیمتر می‌تواند میزان اشباع اکسیژن همراه با ضربان قلب را به شما بگوید.
پالس اکسی‌متری در دو حالت بستری و سرپایی استفاده می‌شود. در بعضی موارد، پزشک ممکن است توصیه کند که شما یک پالس اکسیمتر برای سنجش منظم میزان اکسیژن در منزل داشته باشید.
روند پالس اکسی‌متری به این شرح است: معمولاً دستگاهی شبیه گیره روی انگشت دست، لاله گوش یا انگشتان پا شما قرار می‌گیرد. در این جا ممکن است مقدار کمی فشار احساس کنید، اما درد و احساس ناخوشایندی وجود ندارد. در بعضی موارد، ممکن است یک پروب کوچک با چسبنده روی انگشت یا پیشانی شما قرار گیرد. اگر به انگشت متصل شود از شما خواسته می‌شود در صورت استفاده از لاک ناخن آن را پاک کنید.
شما باید پروب را برای کنترل میزان نبض و اشباع اکسیژن خون به مدت لازم در جای خود نگه دارید. هنگام نظارت بر ظرفیت‌های جسمی هنگام فعالیت‌های شدید بدنی، این امر در حین تمرین و در طی دوره استراحت انجام خواهد شد. در حین جراحی، پروب از قبل متصل شده و پس از به هوش آمدن بیمار و زمانی که بیمار دیگر تحت نظارت قرار ندارد، برداشته می‌شود. بعضی اوقات، پروب فقط برای خواندن خیلی سریع نبض و میزان اشباع اکسیژن مورد استفاده قرار می‌گیرد. پس از پایان آزمایش، گیره یا پروب برداشته می‌شود.
بازه طبیعی اندازه‌گیری پالس اکسیمتر چیست؟
به‌عنوان یک قاعده کلی، به‌خاطر داشته باشید که یک خوانش طبیعی از یک پالس اکسیمتر در محدوده ۹۸ تا ۹۹ درصد است. هر عددی زیر ۹۰ درصد علائم جدی از خطر را نشان می‌دهد و باید فوراً مورد رسیدگی قرار گیرد.
کسانی که با بیماری‌های مزمن قلبی و تنفسی زندگی می‌کنند بیشترین بهره و استفاده را از پالس اکسیمتر می‌برند. بیمارانی که به بیماری‌های ریوی یا قلبی مبتلا هستند، از جمله مبتلایان به بیماری انسدادی مزمن ریوی (COPD) و آسم، و کسانی که آلرژی دارند، افرادی هستند که باید به طور منظم بر سطح اکسیژن خون خود نظارت کنند. کووید-۱۹ اخیراً تقاضا برای پالس اکسیمترها را نیز افزایش داده است، زیرا یک بیماری مسری از طریق تنفس است که بر وضعیت اکسیژن‌رسانی تأثیر می‌گذارد. کووید-۱۹ یک بیماری تنفسی است و بستری شدن در بیمارستان اغلب بر اساس وضعیت اکسیژن‌رسانی است. گرچه ویروس ممکن است با علائم مختلفی وجود داشته باشد، اما آن چیزی که فردی را مجبور به مراجعه به بیمارستان کند درصد اشباع اکسیژن زیر ۹۰ درصد است.
پالس اکسی‌متری یک آزمایش نسبتاً دقیق است. این امر به‌ویژه هنگام استفاده از تجهیزات باکیفیت بالا که در بیشتر مطب‌های پزشکی یا بیمارستان وجود دارد، صادق است. این دستگاه به طور معمول نتایج را با اختلاف ۲ واحدی از مقدار واقعی آن، ارائه می‌دهد. به‌عنوان‌مثال اگر میزان قرائت‌شده توسط شما ۸۲ درصد باشد، میزان اشباع اکسیژن واقعی از ۸۰ تا ۸۴ درصد است. بااین‌حال، کیفیت شکل موج ارسالی و ویژگی‌های محیطی و فردی هر شخص باید در نظر گرفته شود. عواملی مانند حرکت، دما یا لاک ناخن هم می‌توانند بر دقت انداره‌گیری تأثیر بگذارند. به طور معمول، بیش از ۸۹ درصد خون شما باید اکسیژن داشته باشد. این میزان اشباع اکسیژن مورد نیاز برای سالم نگه داشتن سلول‌های بدن شماست. اگرچه درصد اشباع اکسیژن کمتر از این مقدار به طور موقت باعث آسیب نمی‌شود، اما ممکن است در صورت تکرار و تداوم آن خطرناک و آسیب‌رسان باشد. سطح اشباع اکسیژن ۹۵ درصد برای اکثر افراد سالم طبیعی تلقی می‌شود. سطح ۹۲ درصد نشان‌دهنده کاهش اکسیژن خون (Hypoxemia) یا کمبود اکسیژن رسیده به بافت‌های بدن است.
اولین اقدامات پس از سنجش اشباع خون با اسفاده از پالس اکسیمتر چیست؟
اگر همچنان سطح اکسیژن خون پایین بماند، ممکن است علائم کبودی بروز کند. علامت شاخص این شرایط تغییر رنگ آبی ناخن، پوست و غشاهای مخاط است. کبودی یک شرایط اضطراری در نظر گرفته می‌شود. اگر چنین علائمی را مشاهده کردید، باید برای دریافت مراقبت پزشکی فوراً به مراکز پزشکی مراجعه کنید. کبودی می‌تواند منجر به نارسایی تنفسی شود که در شرایط حاد زندگی را تهدید می‌کند.
نقش بیماری کرونا در استفاده از پالس اکسیمتر چیست؟ پالس اکسیمترها برای استفاده‌های خانگی چیز جدیدی نیستند، اما بروز خطر کووید-۱۹ سلامت و ایمنی را در اولویت اصلی بیشتر افراد جامعه قرار گرفته است و افراد بیشتری به دنبال راه‌هایی برای مدیریت سلامت خود هستند.
موارد استفاده از پالس اکسیمتر چیست؟
در ادامه یک راهنمای جامع درباره همه پالس اکسیمترها به‌اختصار توضیح داده می‌شود.
پالس اکسیمتر برای افرادی که شرایط و بیماری آنها ممکن است بر میزان اشباع اکسیژن تأثیر بگذارد مفید است. به‌عنوان‌مثال، یک متخصص ریه ممکن است یک پالس اکسیمتر را برای کنترل میزان اشباع اکسیژن در شب، برای فرد مشکوک به آپنه خواب یا خر‌و‌پف شدید توصیه کند. پالس اکسی‌متری همچنین می‌تواند در مورد اثربخشی مداخلات تنفسی نظیر اکسیژن درمانی و ونتیلاتور بازخورد ارائه دهد. برخی از پزشکان از پالس اکسی‌متری برای ارزیابی مناسب بودن فعالیت بدنی در افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی یا تنفسی استفاده می‌کنند یا ممکن است توصیه کنند شخصی هنگام فعالیت‌های شدید بدنی از پالس اکسیمتر استفاده کند. یک پزشک همچنین ممکن است از پالس اکسی‌متری به‌عنوان بخشی از تست ورزش استفاده کند. بعضی از بیمارستان‌ها از پالس اکسیمترها برای بیماران آسیب‌پذیر استفاده می‌کنند. به‌عنوان‌مثال، نوزادان در بخش‌های مراقبت ویژه ممکن است از پالس اکسیمتر استفاده کنند که می‌تواند کادر درمان را از افت میزان اشباع اکسیژن آگاه کند.
برخی از مزایای استفاده از پالس اکسیمتر چیست؟ پالس اکسیمتر مزایایی دارد مانند:
- نظارت بر اشباع اکسیژن در طول زمان
- هشدار در صورت کاهش سطح اکسیژن به میزان کمتر از حد نرمال، به‌ویژه در نوزادان
- ارائه آرامش خاطر به افراد دارای بیماری مزمن تنفسی یا قلبی و عروقی
- ارزیابی نیاز به دستگاه‌های تنفسی
- نظارت بر میزان اشباع اکسیژن در افراد تحت بیهوشی
- نشان‌دادن عوارض جانبی خطرناک در افرادی که داروهایی مصرف می‌کنند که بر تنفس یا اشباع اکسیژن تأثیر می‌گذارند.
عامل ایجاد خطا و خطر در دستگاه‌های پالس اکسیمتر چیست؟
دستگاه‌های پالس اکسی‌متری غیرتهاجمی هستند و خطرات جدی ندارند. برخی از افراد تحریک جزئی، از جمله قرمزی پوست و حساسیت را تجربه می‌کنند. اگر گیره پالس اکسیمتر خیلی محکم نصب شود و برای مدت طولانی استفاده شود، پالس اکسیمتر می‌تواند اکسیژن رگ‌های اطراف را قطع کند. هرکسی که دچار بی‌حسی، سوزنی سوزنی شدن یا تغییر در رنگ پوست شود باید سریعاً این موضوع را به پزشک اطلاع دهد. خطر اصلی پالس اکسی‌متری قرائت نادرست است. دقت پالس اکسیمترها به نحوه استفاده از آن بستگی دارد و تغییرات جزئی در موقعیت گیره یا پروب می‌تواند سبب قرائت نادرست شود.
شخص که در خواب حرکت می‌کند ممکن است دستگاه را شل کرده و باعث ایجاد هشدار کاذب شود. اشباع اکسیژن ممکن است به دلیل عوامل دیگر مانند تغییر در وضعیت خواب یا حبس کردن تنفس به‌صورت لحظه‌ای افت کند. در این صورت برای مدت کوتاهی پالس اکسیمتر هشدار می‌دهد، حتی اگر این افت موقتی و بی‌ضرر باشد. این موضوع، برای افرادی که اضطراب و استرس دارند و یا پزشکان به آنها در درک نحوه عملکرد پالس اکسیمتر کمک نکرده‌اند، می‌تواند نگرانی بی‌مورد ایجاد کند. برعکس، پالس اکسیمترها می‌توانند به برخی از افراد احساس امنیت کاذب دهند. آنها هشدارهایی را برای همه مشکلات احتمالی اکسیژن ارائه نمی‌دهند و نمی‌توانند به‌عنوان جایگزینی برای تمام دستگاه‌های نظارتی باشند. افرادی که از پالس اکسیمتر استفاده می‌کنند باید در مورد خطرات و مشکلات احتمالی آن با پزشک صحبت کنند و باید اعداد قرائت شده را برای ارائه به پزشک نزد خود نگه دارند.
افرادی که از پالس اکسیمترها برای کنترل میزان اشباع اکسیژن استفاده می‌کنند، نباید به پالس اکسیمتر به‌عنوان جایگزینی برای بقیه روش‌های نظارتی اعتماد کنند .افرادی که در هنگام تنفس احساس تنگی نفس، سرگیجه یا سایر علائم کمبود اکسیژن را دارند، باید به سرعت به مراکز درمانی مراجعه کنند.
آیا زدن ماسک سبب کاهش سطح اکسیژن خون می‌شود؟
برخی از افراد می‌ترسند که زدن ماسک صورت هنگام بیماری یا هنگام محافظت از آنها در برابر عفونت، سطح اشباع خون از اکسیژن را کاهش دهد و باعث بروز خطر شود. اما متخصصان ریه تاکید می‌کنند حتی با استفاده از چندین ماسک خطری برای سطح اشباع اکسیژن شما وجود ندارد. بسیاری از متخصصان از جمله جراحان، باید برای مدت طولانی ماسک داشته باشند، اما با این وجود، هیچ اثر مضری سلامت آن ها را تهدید نمی‌کند. اما اگر احساس کنید با ماسک نمی‌توانید نفس بکشید چه باید کرد؟ این می‌تواند نتیجه نگرانی از ماسک باشد. متخصصان توصیه می‌کنند اگر هنگام استفاده از ماسک نفس کشیدن برای شما دشوار می‌شود، نفس‌های آرام و عمیق بکشید.
منبع: HEALTHLINE
حالا من یه سوالی دارم. پالس اکسیمتر به انگشتان پا هم میشه وصل کرد؟