سرطان لوزالمعده معمولا تا زمانی که به مراحل پیشرفته برسد، یافت نمی‌شود زیرا تشخیص آن دشوار است. علائم سرطان لوزالمعده شامل زردی و کاهش وزن است. عوامل خطر هم، شامل داشتن دیابت و قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خاص است. درمان ویژه این سرطان به اندازه و محل تومور و نحوه گسترش آن در دیگر بخش‌های بدن بستگی دارد.
پانکراس چیست؟
پانکراس یا لوزالمعده یک غده کوچک و شبیه به چوب هاکی است که در پشت شکم قرار گرفته است. وظیفه اصلی پانکراس کمک به هضم غذا و تنظیم سطح قند خون در بدن است. لوزالمعده در حفظ سطح قند خون دخیل است، چون انسولین و گلوکاگون، یعنی دو هورمونی که سطح قند خون را کنترل می‌کنند را می‌سازد. برای آشنایی بیشتر با پانکراس، مقاله «پانکراس چیست؟» را مطالعه کنید.
سرطان لوزالمعده چیست؟
سرطان لوزالمعده زمانی رخ می‌دهد که تغییرات (جهش) در سلول‌های لوزالمعده منجر به تکثیر آن‌ها در خارج از کنترل شود و توده‌ای از بافت می‌تواند حاصل شود. گاهی اوقات، این توده خوش‌خیم است (نه سرطانی). اما در سرطان لوزالمعده، این توده بدخیم (سرطانی) است. برای آشنایی بیشتر با سرطان، مقاله «انواع سرطان» را مطالعه کنید.
انواع سرطان پانکراس چیست؟
دو نوع تومور وجود دارد که در پانکراس رشد می‌کنند: تومورهای اگزوکرین یا نورواندوکرین. حدود ۹۳ درصد از کل تومورهای پانکراس، تومورهای اگزوکرین هستند و شایع‌ترین نوع سرطان لوزالمعده، آدنوکارسینوم نام دارد. آدنوکارسینوم پانکریاتیکی چیزی است که مردم معمولا وقتی می‌گویند سرطان لوزالمعده دارند به آن اشاره می‌کنند. رایج‌ترین نوع سرطان لوزالمعده از مجاری پانکراس شروع می‌شود و آدنوکارسینومای مجرایی نامیده می‌شود.
بقیه تومورهای پانکراس (حدود ۷ درصد) تومورهای نورواندوکرین (sNET) هستند که (PNETs) نیز نامیده می‌شوند. برخی از NETها هورمون‌های اضافی تولید می‌کنند. آن‌ها را می توان براساس نوع هورمونی که سلول می‌سازد نام برد، برای مثال انسولینوما یک تومور در سلولی است که انسولین تولید می‌کند.
چه کسانی به سرطان لوزالمعده مبتلا می‌شوند؟
با توجه به گزارش انجمن سرطان آمریکا، سرطان لوزالمعده حدود ۳ درصد کل سرطان‌ها و ۷ درصد مرگ و میر ناشی از سرطان در ایالات‌متحده را شامل می‌شود. این بیماری بیشتر در مردان رخ می‌دهد.
علائم سرطان لوزالمعده چیست؟
بیشتر افراد علائم اولیه سرطان لوزالمعده را تجربه نمی‌کنند. با این حال، با پیشرفت بیماری، افراد ممکن است متوجه این موارد شوند:
- درد در قسمت بالایی شکم که ممکن است به پشت سرایت کند.
- زرد شدن پوست و سفیدی چشم‌ها (زردی)
- خستگی
- فقدان اشتها
- شفاف شدن رنگ مدفوع
- تیره شدن رنگ ادرار
- کاهش وزن
- ایجاد لخته خون در بدن
- خارش پوست
- دیابت جدید و یا بدتر شدن آن
- تهوع و استفراغ
اگر فرد بیمار نشانه‌هایی داشته باشد و اخیرا دیابت و یا پانکراتیت وی به دلیل التهاب لوزالمعده به یک بیماری دردناک تبدیل شده باشد، ممکن است پزشکان به وجود سرطان لوزالمعده شک کنند. علائم سرطان نورواندوکرین پانکراس ممکن است متفاوت از علائم سرطان سنتی لوزالمعده مانند زردی و یا کاهش وزن باشد. این به این دلیل است که برخی از PNETها هورمون‌ها را بیش از حد تولید می‌کنند.
چه چیزی باعث سرطان پانکراس می‌شود؟
هیچ جواب واضحی برای این سوال وجود ندارد و هنوز نمی‌دانیم چه چیزی باعث سرطان لوزالمعده می‌شود. با این حال، تحقیقات برخی از عوامل خطر را شناسایی کرده‌اند.
عوامل خطر سرطان پانکراس چیست؟
متوسط طول عمر خطر ابتلا به سرطان پانکراس در حدود ۱ در ۶۴ است. عامل خطر چیزی است که شانس ابتلا به بیماری را افزایش می‌دهد. عوامل خطری وجود دارند که نتیجه رفتار هستند و می‌توانند تغییر کنند. برای سرطان لوزالمعده، این نوع عوامل خطر عبارتند از:
- سیگار کشیدن و صمرف دیگر انواع تنباکو
- چاقی نیز یک عامل خطر است. داشتن وزن بیشتر در دور کمر یک عامل خطر است حتی اگر چاقی نداشته باشید.
- داشتن دیابت، به خصوص دیابت نوع ۲، که با چاقی مرتبط است. پیشرفت جدید دیابت در سنین بالاتر و در فردی با وزن طبیعی یا شاخص توده بدنی می‌تواند نشانه‌ای از سرطان پانکراس باشد.
- قرارگیری در معرض مواد شیمیایی استفاده‌شده توسط نظافت‌کنندگان و ریخته‌گری‌ها
- داشتن پانکراتیت مزمن، التهاب دائمی پانکراس معمولا با سیگار کشیدن و نوشیدن مقدار زیادی الکل همراه است.
همچنین عوامل خطرناکی وجود دارند که شما نمی‌توانید آن‌ها را تغییر دهید. این موارد عبارتند از:
- پانکراتیت مزمن ارثی که به دلیل تغییرات ژن (جهش) از والد به فرزند منتقل می‌شود.
- سندرم‌های ارثی با تغییرات ژن (جهش) در ژن‌هایی مانند ژن‌های BRCA که از والد به فرزند منتقل می‌شوند.
- سن بیشتر از ۴۵ سال
- مرد بودن
- سیاه‌پوست بودن
اگر قردی علائم خاصی داشته باشد و یا اگر به تازگی دچار دیابت یا پانکراتیت شده باشد، ممکن است پزشکان به وجود سرطان لوزالمعده شک کنند.
آیا علائم سرطان پانکراس در زنان با علائم سرطان پانکراس در مردان متفاوت است؟
خیر. اگرچه مردان اندکی بیش از مردان مبتلا به سرطان لوزالمعده می‌شوند، اما علائم بالقوه مشابه هستند.
چگونه سرطان لوزالمعده تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص سرطان پانکراس در مراحل اولیه کار دشواری است. این به این دلیل است که پزشکان نمی‌توانند لوزالمعده را در یک آزمایش روتین احساس کنند. اگر پزشک مشکوک شود که فردی ممکن است سرطان لوزالمعده داشته باشد، ممکن است دستور بدهد که از ارگان‌های داخلی بدن عکس گرفته شود. یک سونوگرافی آندوسکوپی نیز می‌تواند انجام شود.
در سرشماری سال ۲۰۰۰، جمعیت این شهر ۱۰۸۵ نفر اعلام شد پروب اولتراسوند در انتهای آندوسکوپی اجازه تصویربرداری از پانکراس از طریق دیواره شکم را می‌دهد. در صورت لزوم، یک بیوپسی با هدایت سونوگرافی (نمونه بافتی) از پانکراس را می توان در طول این روند به دست آورد.
آزمایش خون می‌تواند ماده‌ای به نام تومور مارکر را پیدا کند. برای سرطان لوزالمعده، سطح بالای آنتی‌ژن کربوهیدرات (CA) ۹.۱۹ که نوعی پروتئین آزاد شده توسط سلول‌های سرطانی لوزالمعده است، ممکن است نشان‌دهنده تومور باشد.
هر کسی که به تازگی سرطان لوزالمعده‌اش تشخیص داده شده است، باید با پزشک خود در مورد مشاوره ژنتیک و آزمایش صحبت کند تا ببیند آیا یک دلیل ارثی برای ابتلا به سرطان لوزالمعده وجود دارد یا خیر.
مراحل سرطان پانکراس چیست؟
سرطان لوزالمعده به پنج مرحله مختلف طبقه‌بندی می‌شود. تشخیص نوع سرطان لوزالمعده در هر فرد، به اندازه و محل تومور و نحوه گسترش سرطان در بدن بستگی دارد:
- مرحله ۰: که به عنوان سرطان در محل نیز شناخته می‌شود، مرحله ۰ با سلول‌های غیر طبیعی در آستر پانکراس مشخص می‌شود. سلول‌ها می‌توانند سرطانی شوند و به بافت‌های مجاور گسترش یابند.
- مرحله ۱: تومور در لوزالمعده است.
- مرحله ۲: تومور در لوزالمعده است و یا به بافت‌های مجاور، اندام‌ها و یا غدد لنفاوی گسترش می‌یابد.
- مرحله ۳: سرطان به رگ‌های خونی اصلی در نزدیکی لوزالمعده گسترش یافته است. همچنین ممکن است به غدد لنفاوی مجاور نیز سرایت کرده باشد.
- مرحله ۴: در مرحله ۴ سرطان لوزالمعده، سرطان به نواحی دور دست در بدن، مانند کبد، ریه‌ها و یا حفره شکمی گسترش می‌یابد و احتمالا به اندام‌ها، بافت‌ها و یا غدد لنفاوی نزدیک لوزالمعده گسترش می‌یابد.
دقت کنید که با پزشک خود در مورد وضعیت خود صحبت کنید. آگاهی از نوع سرطان پانکراس می‌تواند به شما کمک کند در مورد درمان خود تصمیم آگاهانه بگیرید.
سرطان پانکراس چگونه درمان می‌شود؟
درمان سرطان پانکراس به چیزهای خاصی بستگی دارد، از جمله اینکه تومور در کجا قرار دارد، در چه مرحله‌ای قرار دارد، فرد چقدر سالم است و آیا سرطان به فراتر از لوزالمعده گسترش‌یافته است یا خیر. گزینه‌های درمان عبارتند از:
- برداشتن تومور با سرطان: بخش سرطانی پانکراس (رزکسیون) برداشته می‌شود. گره‌های لنفاوی نزدیک به پانکراس نیز ممکن است برداشته شوند. جراحی برداشتن پانکراس یا بخشی از پانکراس، پانکراتکتومی نامیده می‌شود.
اگر تومور سرطانی در سر (وسیع‌ترین بخش لوزالمعده در نزدیکی روده کوچک) لوزالمعده واقع شده باشد، ممکن است پزشک روند ویپل (Whipple procedure) را توصیه کند. این روش جراحی سر پانکراس، دوازدهه (بخش اول روده کوچک)، کیسه صفرا، بخشی از مجرای صفراوی و غدد لنفاوی مجاور را از بین می‌برد. - درمان تشعشعی: انرژی با سرعت بالا برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود.
- شیمی‌درمانی: این روش از داروهایی استفاده می‌کند که سلول‌های سرطانی را از بین می‌برند.
- ایمونوتراپی: به بدن در مبارزه با سرطان کمک می‌کند. ایمونوتراپی تا حد زیادی در برابر سرطان لوزالمعده بی‌اثر بود ه‌است، اما حدود ۱ درصد از افراد مبتلا به سرطان لوزالمعده و یک تغییر ژنتیکی خاص ممکن است از آن بهره‌مند شوند.
- درمان هدفمند به سمت ژن‌ها یا پروتئین‌های خاصی هدایت می‌شود که به رشد سرطان کمک می‌کنند. به طور کلی، آزمایش ژنتیکی برای چگونگی تعیین این موضوع است که آیا درمان هدفمند برای فرد مناسب است یا خیر.
- کارآزمایی بالینی: فرد باید با پزشک در مورد شرکت در یک کارآزمایی بالینی صحبت و مشورت کند.
چیزهای دیگری که باید در مورد درمان بدانید:
شیمی‌درمانی و یا تشعشع ممکن است به جای جراحی، قبل از جراحی برای کوچک‌تر کردن تومور، یا بعد از جراحی برای اطمینان از اینکه تمام سلول‌های سرطانی کشته می‌شوند، استفاده شود. شما باید در تصمیم‌گیری در مورد درمان با تیم مراقبت بهداشتی خود راحت باشید.
همچنین باید راه‌های پیشگیری و یا کاهش عوارض جانبی مربوط به درمان مورد بحث قرار گیرد. این نوع مراقبت، که مراقبت حمایتی یا تسکین‌دهنده نامیده می‌شود، ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- مدیریت درد: اگر داروهای مسکن در تسکین درد شکست بخورند، یک روش آندوسکوپی به نام بلوک شبکه سلیاک یا نورولیز را می توان تحت هدایت مستقیم آندوسکوپی اولتراسوند انجام داد.
- درمان زردی: پزشک می‌تواند یک استنت (لوله) داخل مجرای صفراوی بیمار قرار دهد تا علائم زردی وی را مدیریت کند.
- کاهش انسداد روده: پزشک می‌تواند یک استنت را برای باز کردن انسداد روده کوچک نیز وارد آن کند.
- کنترل دیابت: تیم پزشکی می‌تواند به نظارت بر سطح قند خون و مدیریت داروی دیابت بیمار به او کمک کند.
- حمایت عاطفی: مراقبت حمایتی نیز می‌تواند به بیمار کمک کند احساسات خود و خانواده و دوستان خود را درک و پردازش کند.
سرطان لوزالمعده اغلب به چه قسمت‌هایی از بدن گسترش می‌یابد؟
سرطان لوزالمعده، که اغلب زود تشخیص داده نمی‌شود، تمایل به متاستاز (گسترش) به غدد لنفاوی مجاور، سپس به کبد، پریتوئن (پوشش حفره شکم) و ریه‌ها دارد.
سرطان لوزالمعده قابل درمان است؟
بله، ممکن است. حتی اگر سرطان لوزالمعده نرخ بقای ضعیفی داشته باشد، می‌تواند به طور بالقوه در صورت تشخیص و درمان زود هنگام بهبود یابد.
چطور میتوان از سرطان لوزالمعده پیشگیری کرد؟
هنوز مشخص نیست که واقعا چه چیزی باعث سرطان لوزالمعده می‌شود، پس مشکل است که بدانیم چگونه از آن جلوگیری کنیم. با این حال، شما می‌توانید رفتارهای روزمره خود را تغییر دهید تا سالم‌تر بمانید. این نکات می‌توانند به کاهش خطر ابتلا به سرطان پانکراس کمک کنند:
- سیگار نکشید. اگر به هر شکلی سیگار می‌کشید و یا از تنباکو استفاده می‌کنید، سعی کنید سیگار خود را ترک کنید.
- سعی کنید با خوردن غذای سالم و ورزش کردن، به وزن طبیعی خود برسید و آن را حفظ کنید.
- از نوشیدن الکل دست بکشید.
- سعی کنید از ابتلا به دیابت اجتناب کنید. اگر آن را دارید، میزان قند خون خود را کنترل کنید.
- اگر کارتان شما را در معرض سموم قرار می‌دهد از تجهیزات ایمنی استفاده کنید.
چشم‌انداز سرطان لوزالمعده
امید به زندگی فرد مبتلا به سرطان لوزالمعده چقدر است؟
سرطان لوزالمعده معمولا تا زمانی که پیشرفته نشود، تشخیص داده نمی‌شود. در نتیجه این بیماری یکی از علل اصلی مرگ و میر ناشی از سرطان است. بعد از یک سال، نرخ بقای سرطان لوزالمعده حدود ۲۰ درصد است. پس از پنج سال، این رقم به حدود ۶ درصد کاهش می‌یابد. هر ساله در ایالات متحده کسانی به سبب سرطان لوزالمعده می‌میرند، نسبت به کسانی که به سبب سرطان سینه فوت می‌کنند حدود ۳۰۰۰ نفر بیشتر است.
اگر جراحی بتواند انجام شود و بخشی از پانکراس برداشته شود، میانگین مدت زنده ماندن ۱۸ تا ۲۰ ماه است. نرخ بقای ۵ ساله در چنین مواردی به ۱۰ تا ۲۵ درصد افزایش می‌یابد.
میزان بقای سرطان در مرحله ۴ لوزالمعده چقدر است؟
سرطان مرحله ۴ لوزالمعده نرخ بقای ۵ ساله ۱ درصد دارد. به طور متوسط، شخصی که سرطان مرحله ۴ لوزالمعده دارد، حدود یک سال پس از تشخیص، زندگی خواهد کرد.
سخن نهایی
تشخیص سرطان پانکراس می‌تواند تکان‌دهنده و موجب تغییر زندگی باشد. لذا ممکن است فرد مبتلا بخواهد به یک گروه حمایتی برای افراد مبتلا به سرطان لوزالمعده بپیوندد. صرف زمان با افرادی که چیزهای مشابهی را تجربه می‌کنند می‌تواند برای سلامت روانی و عاطفی وی مفید باشد. همچنین فرد می‌تواند با یک مشاور، درمانگر و یا مددکار اجتماعی در مورد احساسات خود صحبت کند.
منبع: ClevelandClinic
