بیماری کبد چرب یک عارضه رایج است که به سبب انباشته شدن چربی اضافی در کبد به وجود می‌آید. اغلب افراد هیچ علائمی از این بیماری را ندارند و این مساله مشکلات جدی‌ای برای آن‌ها ایجاد نمی‌کند. با این حال، در برخی موارد نیز، این وضعیت می‌تواند منجر به آسیب کبد شود. خبر خوب این است که اغلب می‌توانید با تغییر سبک زندگی از ابتلا به بیماری کبد چرب جلوگیری کنید و یا حتی آن روند آن را معکوس و درمان کنید. در این مقاله از تریتا، در مورد درمان کبد چرب، نحوه تشخیص کبد چرب و آزمایش‌های مربوط به آن و همچنین انواع گزینه‌های درمان چرب صحبت می‌شود. با ما همراه باشید.
برای آشنایی بیشتر با بیماری کبد چرب، می‌توانید مقاله «علائم کبد چرب» و مقاله «تاثیر مواد غذایی بر کبد چرب» را مطالعه کنید.
کبد چه کاری انجام می‌دهد؟
کبد یکی از اعضای حیاتی بدن است که وظایفی مهمی بر دوش آن قرار دارد. در ادامه برخی از کارکردهای کبد شرح داده شده است:
- کبد ماده‌ای به نام صفرا را تولید می‌کند که به هضم غذا کمک می‌کند.
- پروتئین‌هایی را برای بدن تولید می‌کند.
- آهن را درون خود ذخیره می‌کند.
- مواد مغذی را به انرژی تبدیل می‌کند.
- موادی را ایجاد می‌کند که به لخته شدن خون کمک می‌کنند (برای التیام زخم‌ها).
با ایجاد عوامل ایمنی و حذف باکتری‌ها و سموم (موادی که می‌توانند به بدن آسیب بزنند) از خون، به بدن کمک می‌کند تا در برابر عفونت‌ها مقاومت کند.
بیماری کبد چرب چیست؟
بیماری کبد چرب (استئاتوز) یک بیماری شایع است که به خاطر وجود داشتن چربی زیاد در کبد به وجود می‌آید. کبد سالم حاوی مقدار کمی چربی است اما وقتی میزان چربی به ۵ تا ۱۰ درصد وزن کبد می‌رسد، بیماری کبد چرب به وجود می‌آید.
چرا بیماری کبد چرب وضعیت بدی است؟
در اغلب موارد، بیماری کبد چرب هیچ مشکل جدی‌ای برای فرد ایجاد نمی‌کند و یا باعث اختلال در عملکرد طبیعی کبد نمی‌شود. اما برای ۷ تا ۳۰ درصد افراد مبتلا به این بیماری، بیماری کبد چرب با گذشت زمان بدتر می‌شود. این بیماری طی سه مرحله پیشرفت می‌کند:
- کبد ملتهب (متورم) می‌شود و به بافت آن آسیب وارد می‌شود. این مرحله استئاتوهپاتیت نامیده می‌شود.
- زحم کبدی در محل آسیب کبد شکل می‌گیرد. این فرآیند فیبروز نامیده می‌شود.
- بافت زخم گسترده‌ای جایگزین بافت سالم می‌شود. در این مرحله، سیروز کبدی به وجود آمده است.
سیروز کبدی چیست؟
سیروز کبدی ناشی از آسیب شدید به کبد است. بافت زخم سختی که جایگزین بافت سالم کبد می‌شود، عملکرد کبد را کند می‌کند و در نهایت می‌تواند در عملکرد کبد را به طور کامل اختلال ایجاد کند. سیروز کبد می‌تواند منجر به سرطان کبد و نارسایی کبد شود.
تشخیص بیماری کبد چرب
از آنجا که بیماری کبد چرب غیر الکلی در بسیاری از موارد هیچ نشانه‌ای ایجاد نمی‌کند، کبد چرب اغلب زمانی مورد توجه پزشکی قرار می‌گیرد که آزمایشاتی برای دیگر مشکل کبدی انجام شوند. کبد چرب می‌تواند وقتی مشخص شود که کبد در سونوگرافی حالت غیرمعمولی داشته باشد یا اینکه نتیجه آزمایش آنزیم‌های آن غیرعادی باشد.
آزمایش‌هایی که برای مشخص کردن دقیق تشخیص و تعیین شدت بیماری انجام می‌شوند عبارتند از:
آزمایش‌های خون
- شمارش کامل خون
- بررسی آنزیم‌های کبد و تست‌های عملکرد کبد
- آزمایش هپاتیت ویروسی مزمن (هپاتیت A، هپاتیت C و دیگران)
- آزمون غربالگری بیماری سلیاک
- تست قند خون ناشتا
- هموگلوبین A۱C که نشان می‌دهد قند خون تا چه حد استیبل است.
- پروفایل لیپیدی که چربی‌های خون مانند کلسترول و تری گلیسیرید را اندازه‌گیری می‌کند.
روش‌های تصویربرداری
روش‌های تصویربرداری مورد استفاده برای تشخیص بیماری کبد چرب غیر الکلی عبارتند از:
- سونوگرافی شکم، که اغلب تست اولیه در موقع شک به بیماری کبد است.
- CT اسکن یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) از شکم، این تکنیک‌ها فاقد توانایی تشخیص نوع کبد چرب هستند، اما همچنان ممکن است مورد استفاده قرار گیرند.
- الاستوگرافی گذرا، شکل پیشرفته سونوگرافی که سفتی کبد را اندازه‌گیری می‌کند. سفتی کبد جای زخم یا خراش را نشان می‌دهد.
- الاستوگرافی تشدید مغناطیسی، با ترکیب کردن تصویربرداری MRI با امواج صوتی برای ایجاد یک نقشه تصویری (الاستوگرام) که سختی بافت‌های بدن را نشان می‌دهد، کار می‌کند.
آزمایش بافت کبد
اگر آزمایش‌های دیگر بی‌نتیجه باشند، ممکن است پزشک روشی را برای برداشتن نمونه‌ای از بافت کبد توصیه کند (بیوپسی کبد). نمونه بافتی در آزمایشگاه مورد بررسی قرار می‌گیرد تا نشانه‌های التهاب و زخم در آن پیدا شود. بیوپسی کبد می‌تواند ناراحت‌کننده باشد و خطرات کوچکی دارد که پزشک به طور مفصل در مورد آن با بیمار صحبت خواهد کرد. این عمل با فرو بردن سوزن از طریق دیواره شکم و در کبد انجام می‌شود.
درمان بیماری کبد چرب
درمان معمول برای بیماری کبد چرب، رسیدن به یک وزن سالم از طریق رژیم غذایی و ورزش است. به طور کلی، غذاهایی که با آسیب سلولی مبارزه می‌کنند، استفاده از انسولین را برای بدن آسان‌تر می‌کنند و یا التهاب کمتر می‌تواند به معکوس کردن روند بیماری کبد چرب کمک کند. از آنجایی که وضعیت هر فردی متفاوت و خاص است، باید با پزشک برای رسیدن به یک برنامه غذایی مناسب مشورت کرد.
چه غذاهایی به درمان بیماری کبد چرب کمک می‌کنند؟
برای درمان کبد چرب، رژیم غذایی مدیترانه‌ای گزینه خوبی است اگر چه این سبک غذا خوردن برای افراد مبتلا به بیماری کبد چرب به وجود نیامده است، اما ترکیبی از انواع غذاهایی است که به کاهش چربی در چربی‌های سالم کبد، آنتی‌اکسیدان‌ها و کربوهیدرات‌های پیچیده کمک می‌کنند. برخی از غذاهایی که در این رژیم وجود دارند، شامل موارد زیر است:
- ماهی و غذاهای دریایی
- میوه‌ها
- غلات
- مغزیجات
- روغن زیتون
- سبزیجات
- آووکادو
- حبوبات
سلول‌های بدن از گلوکز، نوعی قند، برای انرژی استفاده می‌کنند. هورمون انسولین نیز در جذب گلوکز از غذای هضم شده به سلول‌های بدن کمک می‌کند.
افراد مبتلا به بیماری کبد چرب اغلب مشکلی به نام مقاومت به انسولین دارند. این به این معنی است که بدن انسولین تولید می‌کند اما نمی‌تواند به خوبی از آن استفاده کند. به این ترتیب، گلوکر در خون تجمع می‌یابد و کبد آن را به صورت چربی درون خود ذخیره می‌کند.
چربی‌های ویژه‌ای که در رژیم غذایی هر فردی وجود دارند می‌توانند به بدن در استفاده بهتر از انسولین کمک کنند. این به این معنی است که سلول‌های بدن می‌توانند گلوکز را مصرف کنند و در نتیجه، کبد نیازی به تولید و ذخیره چربی ندارد. لذا توصیه می‌شود این موارد را بیشتر مصرف کنید
- اسیدهای چرب امگا ۳ موجود در ماهی، روغن ماهی، روغن‌های گیاهی، آجیل (به ویژه گردو)، بذر کتان و روغن بذر کتان و سبزیجات برگ‌دار.
- چربی‌های تک غیراشباع موجود در گیاهانی مانند زیتون، آجیل و آووکادو.
اجتناب از مصرف چه غذاهایی به درمان بیماری کبد چرب کمک می‌کند؟
از چربی‌های اشباع‌شده که منجر به ایجاد ذخایر چربی بیشتری در کبد شما می‌شوند، دوری کنید. این چربی‌ها شامل موارد زیر است:
- گوشت طیور، به غیر از گوشت سفید بدون چربی
- پنیر پرچرب
- ماست، به غیر از نوع کم‌چرب
- گوشت قرمز
- محصولات پخته شده و غذاهای سرخ شده با روغن پالم یا نارگیل
- مواد قندی مانند آبنبات، نوشابه معمولی و دیگر مواد غذایی که به آن شکر اضافه شده است؛ از جمله شربت ذرت با فروکتوز بالا
آنتی‌اکسیدان‌ها و مکمل‌ها برای سلامت کبد
وقتی مواد مغذی به درستی تجزیه نشوند، سلول‌های کبد آسیب می‌بینند. چنین وضعیتی می‌تواند باعث افزایش چربی درون کبد شود اما ترکیباتی که به عنوان آنتی‌اکسیدان شناخته می‌شوند، می‌توانند به حفاظت از سلول‌ها در برابر این آسیب کمک کنند. آنتی‌اکسیدان‌ها را در مواد غذایی زیر می‌توان یافت:
- قهوه
- چای سبز
- سیر خام
- میوه‌ها
- سبزیجات
- ویتامین E که می‌توانید آن را در این موارد بیابید:
- دانه‌های آفتابگردان
- بادام
- روغن‌های گیاهی مایع با چربی‌های تک غیراشباع مثل روغن زیتون و یا کانولا.
دانشمندان در حال مطالعه مکمل‌ها هستند تا مفید بودن آن‌ها برای درمان بیماری کبد چرب مورد بررسی قرار گیرد:
- گوجی بری (Gojy berry)، گیاهی که اغلب در طب چینی استفاده می‌شود، ممکن است بتواند دور کمر را کاهش دهد. لکن برای اثبات این ادعا به تحقیقات بیشتری نیاز است.
- رسوراترول (Resveratrol) که از پوست انگور قرمز می‌آید، می‌تواند به کنترل التهاب کمک کند. مطالعات متناقضی وجود دارند که نشان می‌دهند که نحوه عملکرد آن به میزان مصرف آن بستگی دارد.
- سلنیم (Selenium) یک ماده معدنی است که در آجیل، ماهی تن و صدف برزیلی یافت می‌شود.
- خار مریم. ممکن است نام آن را با عنوان سیلیمارین که جز اصلی دانه‌های آن است نیز شنیده باشد. نتایج متفاوتی در مورد اثرگذاری این ماده وجود دارد.
- بربرین، گیاهی است که در پزشکی چینی مورد استفاده قرار می‌گیرد. سبق نتایج مطالعات اولیه، به نظر می‌رسد که به کلسترول، عملکرد کبد و کنترل قند خون کمک می‌کند. برای اثبات ادعاها به تحقیقات بیشتری احتیاج است.
پیش از مصرف هر گونه مکمل باید با پزشک مشورت کنید. زیرا مکمل‌ها می‌توانند نحوه کارکرد داروهای شما را تغییر دهند و یا ممکن است مشکلات دیگری ایجاد کنند.
برای درمان کبد چرب ویتامین و مواد معدنی را به رژیم غذایی خود اضافه کنید
- ویتامین D: پایین بودن سطح آن ممکن است در بیماری‌های کبد چرب نقش شدیدتری داشته باشد. زمانی که در معرض نور آفتاب هستید بدن ویتامین D می‌سازد. همچنین می‌توانید آن را به وسیله برخی از محصولات لبنی نیز به دست آورید. برای این امر غذاهای لبنی کم‌چرب را انتخاب کنید چون چربی اشباع‌شده کمتری دارند.
- پتاسیم: پایین بودن سطح پتاسیم؛ ممکن است با بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) مرتبط باشد. ماهی‌هایی مانند ماهی کاد، سالمون و ساردین منابع خوبی برای پتاسیم هستند. پتاسیم در سبزیجات شامل کلم بروکلی، نخود و سیب‌زمینی شیرین و میوه‌هایی مانند موز، کیوی و زردآلو نیز وجود دارد. غذاهای لبنی مانند شیر و ماست نیز سرشار از پتاسیم هستند.
- بتائین: بتائین می‌تواند از کبد در برابر رسوبات چربی محافظت کند اما نتایج تحقیقات در این زمینه، واحد نیستند. بتائین را می‌توانید در میگو پیدا کنید.
- قهوه: در مطالعات افراد مبتلا به بیماری کبد چرب غیر الکلی، افرادی که دو یا چند فنجان قهوه در روز می‌نوشیدند، گزارش دادند که آسیب کبدی کمتری نسبت به کسانی دارند که کمتر قهوه می‌نوشند یا اصلا آن را مصرف نمی‌کنند. هنوز مشخص نیست که قهوه چگونه می‌تواند آسیب کبدی را تحت تاثیر قرار دهد، اما یافته‌ها حاکی از آن است که قهوه ممکن است حاوی ترکیبات خاصی باشد که می‌توانند در مبارزه با التهاب نقش داشته باشند. اگر قهوه می‌خورید، این نتایج و توضیحات ممکن است باعث شود که شما احساس بهتری در مورد فنجان قهوه صبح داشته باشید.
اجتناب از مصرف الکل در جهت درمان بیماری کبد چرب
اگر بیماری کبد چرب از مصرف الکل نشات گرفته باشد، هرگز نباید نوشیدنی‌هایی الکلی مصرف کرد ، زیرا می‌تواند منجر به آسیب جدی به کبد شود.
کاهش وزن
حتی کاهش دادن تنها ۵ درصد وزن بدن می‌تواند میزان چربی موجود در کبد را کاهش دهد. اگر بین ۷ تا ۱۰ درصد از وزن بدن خود کاهش دهید،احتمال التهاب و آسیب به سلول‌های کبد کاهش پیدا می‌کند. حتی ممکن است روند بیماری کبد چرب نیز معکوس شود. برای این منظور، گام‌های کوچک بردارید. کاهش سریع وزن ممکن است اوضاع را بدتر کند. اگر نمی‌توانید وزن خود را کم کنید، از یک پزشک در مورد جراحی کاهش وزن مشورت بطلبید.
نقش ورزش در داشتن کبد سالم
ورزش هوازی می‌تواند مقدار چربی موجود در کبد را کاهش دهد. ورزش سنگین نیز ممکن است التهاب را کاهش دهد. تمرینات مقاومتی و یا تمرین قدرتی مانند بلند کردن وزنه نیز می‌تواند بیماری کبد چرب را بهبود بخشد. هدف ۳۰ تا ۶۰ دقیقه یا بیشتر تمرین هوازی متوسط تا شدید درحداقل ۵ روز در هفته، و تمرین قدرتی متوسط تا شدید در ۳ روز از هفته است.
کنترل دیابت و کاهش کلسترول
اگر دچار دیابت هستید، از توصیه‌های پزشک خود برای مدیریت دیابت پیروی کنید و داروهای خود را طبق دستورالعمل مصرف کنید و مراقب قند خون خود باشید.
کارهای دیگری که برای سالم نگه داشتن کبد خود انجام می‌دهید می‌توانند سطح کلسترول و تری گلیسرید (چربی‌ها در خون شما) را در سطوح سالم نگه دارند. رژیم غذایی سالم و گیاهی داشته باشید، به طور منظم ورزش کنید و اگر پزشک شما دارو تجویز می‌کند، آن‌ها را مصرف کنید. این کار می‌تواند به کنترل کلسترول و تری گلیسرید کمک کند.
سخن نهایی
بیماری کبد چرب را باید به عنوان یک علامت هشدار دهنده اولیه برای پیشگیری از بیماری‌های کشنده کبد مانند سیروز یا سرطان کبد در نظر گرفت. حتی اگر در مرحله بیماری کبد چرب،علائم یا مشکلی در عملکرد کبد وجود نداشته باشد، همچنان مهم است که اقداماتی را برای توقف یا معکوس کردن روند بیماری کبد چرب انجام دهیم.
منابع: ClevelandClinic، WebMD، MayoClinic
