همه ویروس‌ها از جمله ویروس SARS-CoV-2 که باعث همه‌گیری کووید-۱۹ شده است، همواره در حال جهش هستند. اگرچه بیشتر تغییرات ژنتیکی خطرناک نیستند، اما برخی از این جهش‌ها می‌توانند ویروس را در آلوده کردن سلول‌ها یا فرار از آنتی‌بادی‌ها ماهرتر کنند. در این مقاله از تریتا قصد داریم جهش‌های نگران‌کننده ویروس کرونا از جمله جهش‌های آلفا، بتا و گاما را بررسی کنیم و کارایی واکسن‌ها و آنتی‌بادی‌های بدن را در برابر این جهش‌ها مقایسه کنیم.
سویه‌های مختلف ویروس کرونا چگونه به‌وجود می‌آیند؟
در طول تکثیر و انتشار یک ویروس، ویروس اغلب دچار تغییرات ژنتیکی می‌شود که ممکن است باعث ایجاد سوش‌های مختلفی شود. برخی جهش‌ها باعث تضعیف ویروس می‌شوند درحالی‌که ممکن است برخی دیگر از انواع جهش‌ها ویژگی خاصی برای ویروس ایجاد کنند که باعث تکثیر بیشتر آن می‌شود.
چنین گونه‌های ژنتیکی سازگار می‌توانند از سایر گونه‌ها پیشی بگیرند، به طوری که منبع اصلی عفونت‌ها شوند. طی سال گذشته سلسله‌ای از انواع سوش‌ها با قابلیت انتقال بیشتر مانند ظاهر شده است که هرکدام دارای مجموعه‌ای از جهش‌ها هستند. واگیرترین سوش تا کنون از زمان انتشار سویه کرونا دلتا است. این سوش که اولین‌بار ماه اکتبر در هند گزارش شده بود، تقریباً در ۱۰۰ کشور گسترش یافته است. گونه‌ای که منجر به افزایش موارد ابتلا و بستری در بیمارستان شده است. این افزایش ابتلا و بستری بیماران در مناطقی که کمتر از نیمی از جمعیت بالغ به طور کامل ایمن‌سازی شده‌اند، مشهودتر است.
نگران‌کننده‌ترین جهش‌های کرونا کدام‌اند؟
سازمان بهداشت جهانی برای جهش‌های نگران‌کننده یا گونه‌های در حال ظهوری که نیاز به بررسی و نظارت دقیق دارند حروف الفبای یونانی برای شناسایی اختصاص داده است. تا ۲۹ ژوئن، WHO چهار جهش نگران‌کننده و هفت جهش نوظهور برای نظارت بیشتر را شناسایی کرده است. چهار جهش نگران‌کننده عبارتند از:
آلفا
این جهش اولین‌بار در سپتامبر ۲۰۲۰ در انگلستان ظاهر شد و باعث افزایش موارد در پاییز و زمستان شد. این جهش انگلیس را در ماه ژانویه به قرنطینه بازگرداند. سایر کشورها، به‌ویژه کشورهای اروپایی، از انگلستان در اعمال مجدد محدودیت‌ها پیروی کردند. آلفا در اوایل آوریل به سوش غالب در ایالات متحده تبدیل شد و به گفته سازمان بهداشت جهانی این‌گونه حداقل در ۱۷۲ کشور گزارش شده است.
بتا
این جهش که در آگوست ۲۰۲۰ در آفریقای جنوبی یافت شد، منجر به افزایش موارد کرونا در این کشور شد و بلافاصله جنوب آفریقا را در بر گرفت. این جهش حداقل در ۱۲۰ کشور جهان گزارش شده است.
گاما
این جهش که اولین‌بار در شهر آمازون در مانائوس در دسامبر ۲۰۲۰ مشاهده شد، به افزایش موارد ابتلا و بستری منجر شد که سیستم بهداشتی برزیل را تحت‌فشار قرارداد و منجر به کمبود اکسیژن شد. این‌گونه حداقل در ۷۲ کشور جهان گزارش شده است.
دلتا
این جهش سریع سبب گسترش موج چشمگیری از موارد کووید در هند شد که بیمارستان‌ها و قبرستان‌ها را تحت‌فشار قرارداد و از آن زمان در حداقل ۹۶ کشور یافت شده است. محققان WHO ، دانشکده بهداشت و پزشکی لندن و امپریال کالج لندن در تحقیقی اعلام کردند که این بیماری ۵۵ درصد بیشتر از آلفا قابل انتقال است. پزشکان در هند دلتا را با مجموعه وسیع‌تری از علائم کرونا، از جمله اختلال شنوایی مرتبط دانسته‌اند، و وزارت بهداشت انگلستان در ماه ژوئن اعلام کرده که داده‌های بیماران مبتلا به این جهش در انگلستان و اسکاتلند افزایش خطر بستری شدن را در مقایسه با آلفا نشان می‌دهد. شواهد دیگر نشان می‌دهد که دلتا توانایی نگران‌کننده‌ای در فرار از درمان‌های مبتنی بر آنتی‌بادی دارد و به طور بالقوه خطر عفونت مجدد در افرادی که از کرونا با سوش‌های دیگر بهبودیافته‌اند را افزایش می‌دهد.
آیا سوش‌های کرونا ظهوریافته مانند آلفا، بتا و گاما کارای واکسن‌ها را به خطر می‌اندازند؟
دانشمندان بیشترین توجه را به جهش‌های ژنی دارند که ساختار پروتئین سنبله ویروس را ایجاد می‌کند که نقش کلیدی در ورود آن به سلول‌ها دارد و هدف واکسن‌ها قرار می‌گیرد. چهار نوع نگران‌کننده سوش‌ها همگی بر پروتئین سنبله تأثیر می‌گذارند و نحوه عملکرد آن را تحت تأثیر قرار می‌دهند. این جهش‌ها سؤالاتی را در مورد اینکه آیا افرادی که آنتی‌بادی‌هایی علیه نوع اولیه یا جهش‌های ثانویه در بدن آنها – چه از طریق واکسن و چه از بهبودی از کرونا – ایجاد شده است، قادر به مبارزه با انواع جهش‌های دیگر خواهند بود.
محققان دانشگاه فلوریدا دریافتند که سویه آلفا در مقایسه با گونه اولیه اثر واکسن را تا حدودی کاهش می‌دهد، درحالی‌که انواع بتا و گاما به طور قابل‌ملاحظه‌ای کارایی واکسن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در مورد سوش دلتا، داده‌های بهداشت عمومی انگلستان نشان می‌دهد که واکسن‌ها در پیشگیری از بیماری در مقایسه با آلفا، به‌ویژه پس از تنها یک دوز کمتر مؤثر هستند. تحقیقات دیگر نشان می‌دهد که حتی در صورت کاهش آنتی‌بادی‌ها، بخش دیگری از سیستم ایمنی ممکن است با ویروس کرونا مقابله کند:
سلول‌های T در افرادی که از کووید بهبودیافته‌اند یا واکسن‌های به شیوه M-RNA دریافت کرده‌اند مثل واکسن فایزر و مدرنا افراد را در مقابل ویروس مقاوم‌تر می‌کند. بنابراین روش ساخت واکسن‌ها در میزان ایمن سازی آنها موثر است.
آیا برخی از واکسن‌ها در ایمن‌سازی افراد بهتر عمل می‌کنند؟
هیچ آزمایش بالینی به طور مستقیم توانایی واکسن‌های مختلف در محافظت در برابر سوش اصلی را مقایسه نکرده است، چه برسد به انواع آن. بااین‌حال، داده‌های جدید نشان می‌دهد که تفاوت‌هایی در اثربخشی وجود دارد. تحقیقات انجام شده توسط موسسه بهداشت عمومی انگلستان بر اساس سوابق بیماران نشان داد که دو دوز واکسن AstraZeneca در مقایسه با دو دوز واکسن Pfizer-BioNtech در پیشگیری از سوش دلتا کمتر مؤثر است.
آیا سوش‌های نگران کننده دیگری نیز وجود دارد؟
انواع جدید دلتا در چندین کشور از جمله هند، انگلستان و ویتنام گزارش شده است. گونه‌ای که شامل جهش K417N (که در هند «دلتا پلاس» نامیده می‌شود) نگرانی‌هایی را برانگیخته است. سوش لامبدا نیز که برای اولین بار در پرو کشف شد سوالاتی را در مورد کارایی واکسن‌ها ایجاد کرده‌است. هنوز هیچ شواهدی وجود ندارد که نشان دهد جهش‌های ثانویه همگی نگران‌کننده‌ترند. WHO خطر ظهور جهش‌های بیشتری را با گسترش ویروس کرونا اعلام کرده است.
به جز کاهش کاریی واکسن‌ها آیا پیامدهای دیگری نیز وجود دارد؟
بله. پیامدهای دیگری برای درمان و تشخیص کرونا و گسترش SARS-CoV-2 در حیوانات وجود دارد.
- درمان: محققان در آفریقای جنوبی طی یک مطالعه دریافتند که برخی از آنتی‌بادی‌هایی که برای درمان کووید ایجاد می‌شوند ممکن است در برابر نوع بتا بی‌اثر باشند. اما مطالعات انجام شده در دانشگاه کلمبیا از نشان می‌دهد داروی آنتی‌بادی که در ایالات متحده مجوز استفاده اضطراری دریافت کرده و به دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور وقت آمریکا داده شد، در خنثی‌سازی این نوع و همچنین جهش آلفا مؤثر است. داروسازان از ترکیب آنتی‌بادی‌هایی استفاده می‌کنند که ویژگی‌های جداگانه ویروس را هدف قرار می‌دهند تا احتمال ایجاد جهش‌های با قابلیت فرار از آنتی‌بادی‌ها را کاهش دهند.
- تشخیص: مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های ایالات متحده گفته است که سویه‌های جدید از جمله کرونا آلفا، بتا و گاما ممکن است عملکرد برخی از آزمایش‌های تشخیصی را که از فرایندی به نام رونویسی معکوس از واکنش زنجیره‌ای پلیمراز (RT-PCR) برای تقویت مواد ژنتیکی ویروس استفاده می‌کنند، تضعیف کند.
منبع: LIVEMINT
