کبد چرب با نام استئاتوز کبدی نیز شناخته می‌شود. علائم کبد چرب زمانی رخ می‌دهد که چربی به مرور درون کبد تجمع پیدا کند. هرچند وجود داشتن مقدار کمی چربی در کبد، طبیعی است اما مقدار زیاد آن، می‌تواند به یک مشکل برای سلامتی تبدیل شود.
کبد، دومین عضو بزرگ در بدن است و به پردازش مواد مغذی موجود در غذا و نوشیدنی و همچنین، تصفیه مواد مضر خون کمک می‌کند. وجود داشتن چربی زیاد در کبد، می‌تواند باعث ایجاد التهاب کبد شود و به کبد آسیب برساند و زخم ایجاد کند. در موارد شدید، این زخم می‌تواند منجر به نارسایی کبد شود.
در کسی که مقدار زیادی الکل می‌نوشد، کبد چرب رشد می‌کند و از آن به عنوان بیماری کبد چرب الکلی (AFLD) یاد می‌شود. برای کبد چرب فردی که الکل زیادی مصرف نمی‌کند، از عنوان بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) استفاده می‌شود. طبق گفته محققان مجله جهانی Gastroenterology,، کبد چرب غیر الکلی از ۲۵ تا ۳۰ درصد مردم آمریکا و اروپا را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
علائم کبد چرب
در بسیاری از موارد، کبد چرب هیچ نشانه قابل توجهی ایجاد نمی‌کند. اما ممکن است در قسمت بالای سمت راست شکم احساس خستگی و یا احساس ناراحتی و یا درد بکنید. برخی افراد مبتلا به بیماری کبد چرب دچار عوارضی از جمله زخم کبدی می‌شوند. زخم کبدی با عنوان فیبروز کبدی شناخته می‌شود. اگر فیبروز کبدی شما شدید شود، از آن با عنوان سیروز یاد می‌شود.
سیروز می‌تواند باعث بروز علائمی نظیر این علائم شود:
- از دست دادن اشتها
- کاهش یافتن وزن
- ضعف
- خستگی
- خونریزی بینی
- خارش پوست
- زرد شدن پوست و چشم‌ها
- دیده شدن دسته‌هایی از رگ‌های خونی شبیه به تار در زیر پوست
- درد شکمی
- تورم شکم
- تورم پاها
- بزرگ شدن سینه‌ها در مردان
- سردرگمی
- سیروز، بیماری‌ای است که می‌تواند زندگی فرد را تهدید کند.
علل کبد چرب
کبد چرب وقتی رشد می‌کند که بدن شما چربی زیادی تولید کند و یا چربی را به اندازه کافی به طور موثر متابولیزه نکند.\ چربی اضافی در سلول‌های کبد ذخیره می‌شود , در آن تجمع می‌یابد و باعث بیماری کبد چرب می‌شود. این افزایش چربی می‌تواند از چیزهای مختلفی ناشی شود. به عنوان مثال، نوشیدن بیش از حد الکل می‌تواند باعث بیماری کبد چرب الکلی شود. این اولین مرحله بیماری کبد مرتبط با الکل است. در افرادی که الکل زیادی مصرف نمی‌کنند، علت بیماری کبد چرب، کم‌تر مشخص است.
یک یا چند عامل زیر ممکن است در بیماری کبد چرب نقش داشته باشند:
- چاقی
- قند خون بالا
- مقاومت در برابر انسولین
- میزان بالای چربی به ویژه تری‌گلیسرید در خون
علل کم‌تر رایج عبارتند از:
- بارداری
- کاهش سریع وزن
- برخی از انواع عفونت‌ها، مانند هپاتیت C
- عوارض جانبی برخی از انواع داروها مانند متوترکسات، تاموکسیفن، آمیودورون و والپروئیک اسید
- قرار گرفتن در معرض سموم خاص
برخی ژن‌ها نیز ممکن است خطر رشد کبد چرب را افزایش دهند.
تشخیص کبد چرب
برای تشخیص کبد چرب، پزشک شما شرح‌حال پزشکی شما را می‌گیرد، یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد و به انجام یک یا چند تست آزمایشگاهی دستور می‌دهد.
سابقه پزشکی
اگر پزشک شما شک کند که شما ممکن است کبد چرب داشته باشید، به احتمال زیاد در مورد این موضوعات شما سوالاتی خواهند پرسید:
- سابقه پزشکی خانواده شما، شامل هر گونه سابقه کبد چرب.
- در مورد اینکه مصرف الکل شما و عادات مربوط به زندگی روزمره.
- هر گونه بیماری یا مشکلی که ممکن است داشته باشید.
- داروهایی که مصرف می‌کنید.
- تغییرات اخیر که در وضعیت سلامت شما به وجود آمده است.
اگر دچار خستگی، کاهش اشتها و یا دیگر علائم غیر قابل توجیه شده‌اید، به پزشک مراجعه کنید.
معاینه فیزیکی
برای بررسی وجود کبد چرب، ممکن است پزشک ناحیه شکم را لمس کند یا آن را فشار دهد. اگر کبد شما بزرگ شده باشد، ممکن است پزشکان قادر به احساس آن باشند. با این حال، ممکن است که کبد شما بدون بزرگ شدن، ملتهب شود. در این صورت پزشک نمی‌تواند با لمس کردن، از التهاب کبد آگاه شود.
آزمایش خون
در بسیاری از موارد، بیماری با کبد چرب با انجام آزمایش خون، که نتیجه آن افزایش آنزیم‌های کبدی را نشان می‌دهد، شناخته می‌شود. برای مثال، پزشک ممکن است تست آلانین آمینوترانسفراز (ALT) و تست آسپارتات آمینوترانسفراز (AST)را برای بررسی آنزیم‌های کبدی شما ترتیب دهد. اگر علائم یا نشانه‌های بیماری کبد چرب را داشته باشید، این آزمایش‌ها ممکن است توصیه شوند، و یا ممکن است به عنوان بخشی از کار معمول خون به آن‌ها دستور داده شود.
بالا بودن آنزیم‌های کبدی نشانه التهاب کبد است. بیماری کبد چرب یکی از علل احتمالی التهاب کبد است، اما تنها بیماری‌ای نیست که عامل آن باشد. اگر آزمایش افزایش آنزیم‌های کبدی شما مثبت باشد، به احتمال زیاد، پزشک شما تست‌های بیشتری را برای تشخیص علت التهاب انجام خواهد داد.
مطالعات تصویری
ممکن است پزشک از یک یا چند تست تصویربرداری زیر برای بررسی چربی اضافی و یا مشکلات دیگر در کبد استفاده کند:
آن‌ها همچنین ممکن است یک تست معروف به الاستوگرافی گذرای تحت کنترل ارتعاش (VCTE، FibroScan) را سفارش دهند. این تست از امواج صوتی فرکانس پایین برای اندازه‌گیری سفتی کبد استفاده می‌کند و می‌تواند به بررسی جای زخم کمک کند.
نمونه‌برداری از کبد
نمونه‌برداری از کبد، بهترین راه برای تعیین شدت بیماری کبد در نظر گرفته می‌شود. در طول نمونه‌برداری از کبد، پزشک یک سوزن را به کبد بیمار وارد می‌کند و یک تکه از بافت آن را برای معاینه بیرون می‌آورد. آن‌ها یک بی‌حسی موضعی برای کاهش درد به بیمار می‌دهند. این تست می‌تواند برای تععین وجود کبد چرب و همچنین زخم کبدی کمک کند.
درمان کبد چرب و علائم آن
در حال حاضر، هیچ دارویی برای درمان بیماری کبد چرب تایید نشده است. تحقیقات بیشتری برای توسعه و آزمایش داروها برای درمان این بیماری مورد نیاز است. در بسیاری از موارد، تغییرات سبک زندگی می‌تواند به معکوس شدن روند بیماری کبد چرب کمک کند. برای مثال، پزشک ممکن است به شما توصیه کند:
- از مصرف الکل اجتناب کنید.
- در راستای کاهش وزن تلاش کنید.
- تغییراتی در رژیم غذایی خود ایجاد کنید.
اگر دچار عوارض شدید، پزشک می‌تواند درمان‌های بیشتری را توصیه کند. برای مثال، ممکن است پزشکان برای درمان سیروز این موارد را توصیه کنند:
- تغییر در سبک زندگی
- دارو
- جراحی
سیروز کبد میتونه منجر به نارسایی کبد شود. اگر دچار نارسایی کبد شوید، ممکن است به پیوند کید احتیاج داشته باشید.
درمان‌های خانگی
تغییرات سبک زندگی، درمان خط اول بیماری کبد چرب هستند. بسته به شرایط فعلی و عادات سبک زندگی شما، ممکن است به شما کمک کند تا:
- از مصرف الکل جلوگیری کنید
- وزن خود را کاهش دهید
- رژیم غذایی غنی از مواد مغذی داشته باشید که کالری اضافی، چربی اشباع‌شده و چربی‌های ترانس آن کم باشد.
- در بیشتر روزهای هفته حداقل ۳۰ دقیقه ورزش کنید.
برخی شواهد نشان می‌دهند که مکمل‌های ویتامین E ممکن است به پیشگیری یا درمان آسیب‌های کبدی ناشی از بیماری کبد چرب کمک کنند. با این حال، تحقیقات بیشتری مورد نیاز است. زیرا برخی خطرات سلامتی مرتبط با مصرف بیش از حد ویتامین E وجود دارد.
همیشه قبل از این که یک مکمل جدید و یا درمان طبیعی را امتحان کنید با پزشک خود صحبت کنید. برخی مکمل‌ها و یا درمان‌های طبیعی ممکن است بر کبد شما تاثیر بگذارند و یا با داروهایی که مصرف می‌کنید، در تداخل باشند.
رژیم غذایی برای بیماری‌های کبد چرب
اگر شما بیماری کبد چرب دارید، پزشک شما، ممکن است شما را تشویق کند که رژیم غذایی خود را طوری تنظیم کنید تا به درمان این بیماری و کاهش عوارض آن کمک کند. برای مثال، آن‌ها ممکن است به شما توصیه کنند که کارهای زیر را انجام دهید:
- رژیم غذایی‌ای که غنی از غذاهای گیاهی از جمله میوه‌ها، سبزیجات، حبوبات و غلات سبوس‌دار است، داسته باشید.
- مصرف کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده مانند شیرینی‌ها، برنج سفید، نان سفید و دیگر محصولات دانه‌ای تصفیه‌شده را محدود کنید.
- مصرف چربی‌های اشباع‌شده که در گوشت قرمز و بسیاری از محصولات حیوانی دیگر یافت می‌شوند را محدود کنید.
- از چربی‌های ترانس که در بسیاری از غذاهای اسنک فرآوری شده وجود دارند، اجتناب کنید.
- از مصرف الکل اجتناب کنید.
انواع بیماری کبد چرب
دو نوع اصلی بیماری کبد چرب وجود دارد: غیر الکلی و الکلی.
بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD)،شامل کبد چرب غیر الکلی ساده، استئاتوهپاتیت غیر الکلی (NASH)و کبد چرب حاد بارداری (AFLP) است.
بیماری کبد چرب الکلی (AFLD) نیز شامل AFLD ساده و استئاتوهپاتیت الکلی (ASH) است.
بیماری کبد چرب غیرالکلی (NAFLD)
بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) زمانی رخ می‌دهد که چربی در کبد افرادی که مقدار زیادی الکل نمی‌نوشند، ایجاد می‌شود. اگر چربی اضافی در کبد داشته باشید و سابقه مصرف الکل سنگین نداشته باشید، م اگر هیچ التهاب و یا عوارض دیگری همراه با افزایش چربی وجود نداشته باشد، این وضعیت به عنوان کبد چرب غیر الکلی ساده شناخته می‌شود.
استئاتوهپاتیت غیر الکلی (NASH)
بیماری استئاتوهپاتیت غیر الکلی (NASH) نوعی از NAFLD است. این بیماری وقتی رخ می‌دهد که تجمع چربی اضافی در کبد با التهاب کبد همراه باشد. اگر چربی زیادی در کبد خود داشته باشید، کبد شما ملتهب شده و هیچ سابقه‌ای از مصرف سنگین مشروبات الکلی نداشته باشید، مکن است این طور تشخیص داده شود که NASH دارید. اگر این نوه از کبد چرب، بدون توجه رها شود، می‌تواند باعث ایجاد زخم کبد شود. در موارد شدید نیز، می‌تواند منجر به سیروز و نارسایی کبد شود.
کبد چرب حاد ناشی از بارداری(AFLP)
کبد چرب حاد ناشی از بارداری (AFLP)، یک عارضه نادر اما جدی در زمان بارداری است که علت دقیق آن نامعلوم است. وقتی AFLP پیشرفت می‌کند، معمولا در سه ماهه سوم بارداری ظاهر می‌شود. اگر این نوع از بیماری کبد چرب درمان نشود، خطرات سلامتی جدی برای مادر و نوزاد در حال رشد به همراه خواهد داشت.
اگر AFLP تشخیص داده شود، پزشک تلاش می‌کند نوزاد را هر چه زودتر به دنیا بیاورد. ممکن است لازم باشد که مادر چند روز پس از زایمان تحت مراقبت قرار بگیرد. سلامت کبد مادر، به احتمال زیاد در عرض چند هفته پس از زایمان به حالت طبیعی باز خواهد گشت.
بیماری کبد چرب الکلی (ALFD)
نوشیدن الکل زیاد، به کبد آسیب می‌رساند. وقتی کبد آسیب می‌بیند، نمی‌تواند چربی را به درستی تجزیه کند. این می‌تواند باعث افزایش چربی شود و از آن، با عنوان کبد چرب الکلی یاد می‌شود.
بیماری کبد چرب الکلی (ALFD)، اولین مرحله بیماری کبدی مرتبط با الکل است. اگر هیچ التهاب و یا عوارض دیگری همراه با افزایش چربی وجود نداشته باشد، این وضعیت به عنوان کبد چرب الکلی ساده شناخته می‌شود.
استئاتوهپاتیت الکلی (ASH)
استئاتوهپاتیت الکلی(ASH)، نوعی از AFLD است و زمانی اتفاق می‌افتد که تجمع چربی اضافی در کبد با التهاب کبد همراه باشد. این مشکل با عنوان هپاتیت الکلی نیز شناخته می‌شود. اگر چربی زیادی در کبد وجود داشته باشد، کبد شما ملتهب شده و سابقه مصرف الکل بالا داشته باشید ، ممکن است نوع بیماری کبد چرب شما، ASH تشخیص داده شود. در صورتی که ASH به درستی درمان نشود، می‌تواند باعث آسیب به کبد شود. همانطور که گفته شد زخم شدید کبد به عنوان سیروز شناخته می‌شود و می‌تواند با نارسایی کبد منجر شود.
برای درمان کبد چرب الکلی، مهم است که از مصرف الکل اجتناب کنید. اگر شما اعتیاد به الکل و یا اختلال مصرف الکل دارید، پزشک می‌تواند مشاوره و یا درمان‌های دیگر را توصیه کند.
چه چیزی خطر بیماری کبد چرب را افزایش می‌دهد؟
نوشیدن مقادیر زیاد الکل شما را در معرض خطر ابتلا به کبد چرب قرار می‌دهد. همچنین، داشتن شرایط زیر، شما را در معرض خطر بیشتری قرار می‌دهد:
- چاق بودن
- داشتن مقاومت در برابر انسولین
- داشتن دیابت نوع ۲
- داشتن سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
- باردار بودن
- داشتن سابقه‌ی عفونت‌های خاص مثل هپاتیت C
- مصرف کردن داروهای خاص مثل متوترکسات، تاموکسیفن، آمیودورون و والپروئیک اسید
- بالا بود سطح کلسترول
- بالا بودن سطح تری‌گلیسرید
- بالا بودن قند خون
- داشتن سندروم متابولیک
اگر شما سابقه خانوادگی بیماری کبد چرب و علائم آن را دارید، احتمال بیشتری وجود دارد که به آن دچار شوید.
مراحل بیماری کبد چرب
کبد چرب می‌تواند در چهار مرحله پیشرفت کند:
- کبد چرب ساده: در این جا مقدار اضافی چربی در کبد وجود دارد.
- استئوهپاتیت: علاوه بر چربی اضافی، التهاب در کبد نیز وجود دارد.
- فیبروز: Inflammation در کبد جای زخم داره
- سیروز: زخم کبد گسترش یافته است.
سیروز یک بیماری بالقوه تهدیدکننده حیات است که می‌تواند منجر به نارسایی کبد شود و ممکن است غیر قابل برگشت باشد. به همین دلیل است که جلوگیری از پیشرفت آن در وهله اول بسیار مهم است. برای کمک به جلوگیری از پیشرفت کبد چرب و ایجاد عوارض، از برنامه درمانی توصیه‌شده پزشک خود پیروی کنید.
پیشگیری
برای جلوگیری از دچار شدن به کبد چرب و علائم و عوارض بالقوه آن، مهم است که از سبک زندگی سالم پیروی کنید.
- مصرف الکل را محدود کنید. توصیه ما این است که از مصرف آن به کلی اجتناب کنید.
- وزن مناسب خود را حفظ کنید.
- رژیم غذایی غنی از مواد مغذی‌ای را داشته باشید که چربی‌های اشباع‌شده، چربی‌های ترانس و کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده کمی دارد.
- برای کنترل قند خون، کنترل سطح سطح تری‌گلیسرید و کنترل سطح کلسترول خود تلاش کنید.
- اگر دیابت دارید، از برنامه درمانی توصیه‌شده پزشک خود پیروی کنید.
- در بیشتر روزهای هفته حداقل ۳۰ دقیقه ورزش کنید.
انجام این مراحل می‌تواند به بهبود سلامت کلی شما نیز کمک کند.
چشم‌انداز بیماری کبد چرب
در بسیاری از موارد، معکوس کردن روند پیشرفت بیماری کبد چرب و علائم آن، از طریق تغییرات سبک زندگی امکان‌پذیر است. این تغییرات ممکن است به جلوگیری از آسیب کبد و ایجاد زخم کمک کنند. کبد چرب، می‌تواند باعث التهاب و آسیب به کبد شما شود و در صورتی که درمان نشود می‌تواند به طور بالقوه منجر به زخم غیرقابل‌برگشت شود. همانطور که گفته شد، زخم شدید کبد به عنوان سیروز شناخته می‌شود.
اگر شما دچار سیروز شوید، خطر ابتلا به سرطان کبد و نارسایی کبد افزایش پیدا می‌کند. این عوارض می‌توانند کشنده باشند. برای رسیدن به بهترین نتیجه، مهم است که برنامه درمانی توصیه‌شده پزشک خود را دنبال کنید و یک سبک زندگی سالم کلی را تمرین کنید.
منبع: Healthline
