بیماری پارانویا یک فرآیند فکری است که می‌تواند در افرادی که عدم اعتماد غیرمنطقی و سوءظن نسبت به دیگران را تجربه می‌کنند، به وقوع بپیوندد. این الگوی تفکر هذیانی ممکن است شامل احساس آزار و اذیت باشد و باعث شود فرد فکر کند که در حالت خطر دائمی قرار دارند. در حالی که وقوع افکار پارانوئید به صورت گاه به گاه شایع است، اما اگر فرد آن‌ها را برای یک دوره طولانی مدت تجربه کند، چنین چیزی ممکن است نشانه‌ای از یک اختلال سلامت روانی باشد. در این مقاله از تریتا، درم ورد پارانویا، علائم، علل وقوع و مشکلات مرتبط با آن بحث می‌کنیم. با ما همراه باشید.
تعریف پارانویا چیست؟
پارانویا به افکار و احساسات غیرمنطقی و مداومی اشاره می‌کند که باعث می‌شود فرد به این باور برسد که دیگران در تلاش برای آسیب زدن، فریب دادن و یا بهره‌برداری از وی هستند. چنین چیزی می‌تواند افرادی را شامل شود که احساس می‌کنند دیگران در حال تماشای وی هستند، به او گوش می‌دهند، یا او را دنبال می‌کنند؛ با وجود این که هیچ مدرکی برای نشان دادن این موضوع وجود ندارد.
این عدم اعتماد بی‌اساس می‌تواند عملکرد اجتماعی یا روابط نزدیک را برای افراد دارای پارانویا دشوار کند.
برخی افراد ممکن است به افکار پارانوئید به عنوان توهم اشاره کنند. این مورد مربوط به زمانی است که افکار غیرمنطقی و باورهای غلط چنان نهادینه می‌شوند که حتی شواهد مخالف هم نمی‌توانند فرد را متقاعد کنند که آنچه او فکر می‌کند، درست نیست.
در حالی که افکار پارانوئید خفیف نسبتا شایع هستند، تجربه پارانویای طولانی‌مدت ممکن است نشان‌دهنده اختلال سلامت روانی باشد. اما مهم است که توجه داشته باشید که پارانویا لزوما اختلال سلامت روانی را نشان نمی‌دهد.
علائم بیماری پارانویا چیست؟
علائم بیماری پارانویا بسته به شرایط بیمار می‌توانند متفاوت باشند.با این حال ممکن است که علائم فرد شامل این موارد شوند:
- دشواری در اطمینان کردن به دیگران
- اعتماد نکردن به دیگران
- دشوار یافتن برقراری ارتباط
- بدگمانی بیش از حد به دیگران
- در نظر گرفتن جهان به عنوان محلی برای تهدیدهای مداوم
- احساس آزار و اذیت مداوم
- همیشه در حال دفاع بودن
- خصمانه، پرخاشگر، یا بحث برانگیز بودن
- عدم انتقادپذیری مناسب
- دریافت معنای اهانت‌آمیز و تهدیدکننده از اظهار نظرهای دیگران.
- عدم سازش
- دشواری در بخشیدن دیگران
- قرار نهادن فرض بر اینکه دیگران اغلب در مورد فرد بد صحبت می‌کنند.
- اعتقاد به تئوری‌های بی‌اساس توطئه
علت وقوع بیماری پارانویا چیست؟
دانشمندان هنوز از علت دقیق وقوع پارانویا مطمئن نیستند و تحقیقات در این زمینه همچنان ادامه دارد. با این حال، شواهد نشان می‌دهند که ترکیبی از عوامل مختلف احتمالا در ایجاد افکار پارانوئید نقش دارند. علل بالقوه این افکار می‌تواند شامل موارد زیر باشند:
- ژنتیک: داشتن برخی از ژن‌ها ممکن است بر میزان احتمال ابتلا فرد به پارانویا تاثیر بگذارد. برای مثال، یک مقاله منتشر شده در سال ۲۰۱۸ یک سویه ژنتیکی را نشان می‌دهد، که به عنوان SNP rs۸۵۰۸۰۷ شناخته می‌شود، که به شدت با پارانویا در ارتباط است.
- شیمی مغز: انتقال‌دهنده‌های عصبی، پیام‌رسان‌های شیمیایی هستند که نقش کلیدی در عملکرد مغز بازی می‌کنند و افکار و احساسات را تحت تاثیر قرار می‌دهند. برای مثال، مقاله‌ای در سال ۲۰۱۸ نقش دوپامین را در افکار پارانوئید نشان می‌دهد.
- تروما: وجود داشتن تروما در گذشته، ممکن است افکار و احساسات فرد را تحریف کند. به عنوان مثال، یک مطالعه در سال ۲۰۱۷ به این اشاره می‌کند که ترومای دوران کودکی به طور قابل‌توجهی با باورهای پارانوئید مرتبط است و یک مطالعه در سال ۲۰۱۹ نیز، این را اضافه می‌کند که تروما خطر روان‌پریشی را افزایش می‌دهد.
- استرس: شواهد نشان می‌دهد که پارانویا ممکن است در افرادی که استرس شدید یا مداوم را تجربه کرده‌اند، شایع‌تر باشد. به عنوان مثال، یک مطالعه در سال ۲۰۱۶، نشان می‌دهد که استرس می‌تواند منجر به پارانویا شود و راهبردهای مدیریت استرس می‌تواند به کاهش آن کمک کند.
اختلالات مربوط به پارانویا کدامند؟
در حالی که پارانویا نشانه‌ای است که می‌تواند بخشی از تعدادی شرایط باشد، بسیاری از مردم به طور معمول پارانویا را با موارد زیر مرتبط می‌کنند:
- اختلال شخصیتی پارانوئید: این اختلال از خوشه A اختلال‌های شخصیتی است، به این معنی که افراد رفتارهایی را نشان می‌دهند که ممکن است دیگران آن‌ها را غیر معمول بیابند. این نوع تفکر معمولا شامل بدگمانی نسبت به دیگران و تفسیر اقدامات آن‌ها به عنوان تهدید یا تحقیر است.
- اختلال هذیان: این اختلال یک بیماری روانی است که باعث می‌شود افراد برای یک دوره طولانی و با وجود شواهدی که خلاف آن وجود دارد، باورهای غلط، یا افکار هذیانی داشته باشند. این افکار لزوما غیر واقعی نیستند، اما ممکن است واقع‌بینانه نباشند.
- اسکیزوفرنی: این یک بیماری سلامت روانی جدی است که می‌تواند بر ادراک فرد تاثیر بگذارد و ممکن است تفکر هذیانی مانند افکار پارانوئید را درگیر کند. در گذشته، کارشناسان اسکیزوفرنی پارانوئید را نوع متمایزی از این اختلال می‌دانستند، اما در حال حاضر پارانویای را به عنوان یک نشانه اسکیزوفرنی طبقه‌بندی می‌کنند.
تشخیص پارانویا چگونه انجام می‌شود؟
تشخیص پارانویا می‌تواند مشکل باشد، زیرا پارانویا نشانه بسیاری از اختللاات نیست. از طرفی هم، افرادی که بیماری پارانویا را تجربه می‌کنند، ممکن است سعی کنند از پزشکان، بیمارستان‌ها و دیگر مراکز درمانی دوری کنند و به همین خاطر، اصلا متوجه نشوند که افکار پارانوئید دارند.
معمولا، تشخیص پارانوئید توسط یک پزشک یا متخصص سلامت روانی انجام می‌شود که روند آن شامل سوالاتی در مورد سابقه پزشکی فرد، انجام معاینه فیزیکی، و ارزیابی علائم است. ممکن است پزشک به خود فرد نیز نیاز داشته باشد تا آزمایش‌های روانی، آزمایش‌های خون و برخی اسکن‌ها را روی وی انجام دهد. این کار می‌تواند به پزشک کمک کند تا علل احتمالی دیگر این علائم را رد کند تا بتواند به تشخیص مناسبی برسد.
درمان پارانویا چگونه انجام می‌شود؟
اگر افکار پارانوئید باعث پریشانی می‌شوند و یا نشانه‌ای از اختلال سلامت روانی هستند، درمان‌های زیر می‌توانند برای کمک به فرد مفید باشند:
- صحبت درمانی: این نوع درمان می‌تواند به فرد کمک کند تا تجارب خود را درک کند و استراتژی‌های مقابله با افکار پارانوئید را یا بگیرد.
- درمان‌های هنری و خلاقانه: این روش‌ها مردم را تشویق می‌کنند که افکار و احساسات خود را منتقل و بیان کنند. اگر افراد در صحبت در مورد تجارب خود مشکل داشته باشند، انجام این کار می‌تواند مفید باشد.
- داروها: اگر مشکل فرد به عنوان اختلالاتی نظیر اسکیروفرنی تشخیص داده شود،ممکن است پزشک برای وی داروهای ضد جنون را پیشنهاد کند. این داروها می‌توانند به کاهش افکار پارانوئید کمک کنند و به فرد اجازه دهند که به طور واضح و منطقی فکر کند. داروهای ضد جنون می‌توانند به افرادی که اسکیزوفرنی ندارند اما افکار پارانوئید ناراحت‌کننده را تجربه می‌کنند نیز کمک کنند.
عوارض احتمالی بیماری پارانویا چه چیزهایی است؟
شواهد نشان می‌دهند که عوارض احتمالی پارانویا ممکن است شامل این موارد شود:
- رفتارهای مرتبط با ایمنی: این موورد به رفتارهایی اشاره دارد که افراد ممکن است آن‌ها را انجام دهند تا احساس امنیت کنند. ممکن است چنین رفتارهایی باعث شود که افراد از برخی وضعیت‌های خاص اجتناب کنند، به شدت نسبت به دیگران واکنش نشان دهند و مردم را از خود دور کنند.
- انزوا: نه تنها ممکن است افراد با افکار پارانوئید از دیگران اجتناب کنند، بلکه ممکن است احساس کنند که هیچ‌کس آن‌ها را درک نمی‌کند و اگر دیگران با افکار آن‌ها موافق نباشند، وضعیت برای آن‌ها دشوار می‌شود.
- نگرانی و ناراحتی: از آن جایی که این افراد فکر می‌کنند افکار پارانوئید می‌توانند زندگی آن‌ها را تحت تاثیر قرار دهند، ممکن است که افسردگی و مود پائین را نیز تجربه کنند.
- انگ خوردن: به دلیل سوءتفاهم‌هایی که در مورد پارانویا وجود دارد و همچنین نحوه برخورد احتمالی افراد پارانوئید با شرایط مختلف، ممکن است که این افراد در معرض تبعیض دیگران قرار گیرند.
چه زمانی و کجا باید به دنبال کمک بود؟
اگر فردی مشکوک شود که ممکن است افکار پارانوئید داشته باشد، ممکن است که بخواهد به دنبال کمک برود. در ابتدا، می‌توان یک دفتر یدداشت روزانه تهیه کرد و با نوشتن در آن، افکار پارانوئید را زیر سوال برد. همچنین ممکن است که افراد بخواهند به کسی اعتماد کنند، سعی کنند استرس خود را مدیریت کنند و رفتارهای سالم دیگر مانند رژیم غذایی سالم، ورزش منظم و خواب کافی را امتحان کنند. اگر بیماری پارانویا شروع به ایجاد اختلال در زندگی روزمره بکند، فرد باید مشورت کردن با پزشک یا متخصص سلامت روانی را مد نظر قرار دهد. در حالی که ممکن است این ایده برای فرد پارانوئید دلهره‌آور به نظر برسد، وی باید درک کند که متخصصان پزشکی قصد آسیب رساندن به آن‌ها را ندارند و در عوض برای حمایت، مدیریت علائم، و کاهش پریشانی در کنار وی حضور خواهند یافت.
خلاصه در مورد بیماری پارانویا
پارانویا به یک فرآیند فکری غیرمنطقی اشاره می‌کند که باعث می‌شود افرادی که به آن دچار هستند، نسبت به دیگران به شدت بی‌اعتمادی یا بدگمانی نشان دهند. در حالی که نتیجه تحقیقات در مورد علت دقیق وقوع بیماری پارانویا نامشخص است، اما شواهد نشان می‌دهند که ژنتیک، شیمی مغز، ضربه روحی و استرس احتمالا در وقوع این مشکل نقش دارند. تشخیص بیماری پارانویا می‌تواند دشوار باشد و ممکن است افراد به خاطر شک و تردید در مورد دیگران، در تلاش جستجوی کمک مردد باشند. برخی درمان‌ها و داروها می‌توانند به مدیریت و کاهش افکار پارانوئید کمک کنند.
منبع: MedicalNewsToday
