آدرنالین نوعی از هورمون‌های مربوط به استرس است که وقتی فرد ترس، اضطراب یا استرس را تجربه می‌کند به مقدار زیادی ترشح می‌شود. آدرنالین هورمونی است که واکنش «ستیز یا گریز» را تحریک می‌کند، که این واکنش به عنوان «هجوم آدرنالین» نیز شناخته می‌شود. آدرنالین با افزایش گردش خون و شدت تنفس، بدن را برای ستیز یا گریز از خطر آماده می‌کند. اگر چه این پاسخ برای بقا بسیار مهم است اما قرار گرفتن بیش از حد در معرض آدرنالین می‌تواند به سلامت فرد آسیب برساند. در این مقاله به نحوه عملکرد آدرنالین در بدن و اختلالات مربوط به آن پرداخته می‌شود. اگر مایل هستید بدانید آدرنالین چیست یا ما همراه باشید.
آدرنالین چگونه کار می‌کند؟
آدرنالین هورمونی است که می‌تواند باعث افزایش قدرت و عملکرد در طول لحظات استرس و همچنین افزایش آگاهی، وضوح بصری و تحمل درد شود. این هورمون به وسیله تحریک بخشی از سیستم عصبی که به عنوان سیستم عصبی سمپاتیک شناخته می‌شود و اعمال ناخودآگاه بدن را تنظیم می‌کند، کار می‌کند. آدرنالین هورمونی است که مسئول واکنش مبارزه یا گریز بدن است. وقتی آدرنالین آزاد می‌شود، به شش طریق بر بدن تاثیر می‌گذارد:
- باعث می‌شود که مجاری هوایی باز شوند تا اکسیژن مورد نیاز برای ستیز و یا گریز از خطر را برای عضلات تامین کنند.
- باعث می‌شود که رگ‌های خونی منقبض شوند و جریان خون را به گروه‌های عضلانی اصلی از جمله قلب و ریه‌ها هدایت کنند.
- باعث می‌شود ضربان قلب تند شود و قلب با قدرت بیشتری منقبض شود، به طوری که اکسیژن بیشتری به عضلات و بافت‌ها منتقل شود.
- باعث می‌شود که کبد قند خون (گلوکز) را آزاد کند تا به بدن انرژی می‌دهد.
- باعث گشاد شدن مردمک چشم می‌شود (معروف به میدریازیس ناشی از استرس)، به طوری که حتی در تاریکی نیز می‌توانیم واضح‌تر ببینیم.
- درک درد (معروف به بی‌دردی ناشی از استرس) را کاهش می‌دهد تا بتوانیم حتی در صورت آسیب‌دیدگی به ستیز یا گریز ادامه دهید.
آدرنالین نه تنها زمانی آزاد می‌شود که خطر واقعی وجود داشته باشد، بلکه در لحظات استرس شدید نیز آزاد می‌شود.این لحظات می‌تواند شامل شرکت در آزمون، تماشای یک فیلم ترسناک، صحبت کردن در ملا عام، تنظیم کردن قرار ملاقات، سوار شدن بر یک ترن هوایی یا انجام یک ورزش شدید مانند شیرجه با چتر باشد.
علائم ترشح آدرنالین چیست ؟
آدرنالین که در کنار کورتیزول و آلدوسترون تولید می‌شود، زمانی که در بحران هستید یا احساسات قوی مانند هیجان یا ترس را تجربه می‌کنید، ترشح می‌شود. این ترشح به طور خودکار اتفاق می‌افتد. هنگامی که آدرنالین ترشح می‌شود، پیام‌هایی به اندام‌های مختلف بدن مانند قلب و ریه‌ها ارسال می‌شود. «هجوم آدرنالین» معمول بلافاصله شروع می‌شود و می‌تواند تا یک ساعت پس از فروکش کردن استرس ادامه داشته باشد. نشانه‌های رایج آن نیز عبارتند از:
- تپش قلب
- ضربان قلب سریع
- تنفس سریع و کم‌عمق
- افزایش تعریق
- گشاد شدن مردمک چشم
- افزایش توانایی در دویدن یا بلند کردن اجسام سنگین
- احساس لرزش یا عصبی بودن
- لرزیدن یا تکان خورد
- سرگیجه
- خشکی دهان
وقتی در موقعیت‌های خطرناک و ناامن قرار می‌گیرید، این واکنش می‌تواند به حفظ امنیت شما کمک کند. هنگامی که وضعیت تغییر کرد و دیگر با تهدید یا عامل استرس‌زا مواجه نشدید، بدن شما شروع به آرام شدن می‌کند و علائم فروکش می‌کنند.
آثار ترشح آدرنالین چیست ؟
برخی افراد دوست دارند افزایش آدرنالین را تجربه کنند. بانجی جامپرها، شرکت‌کنندگان در مسابقات اتومبیل رانی و ورزشکاران ممکن است این احساس را دوست داشته باشند.برای افرادی که به دنبال هیجان هستند، آدرنالین اعتیادآور است.
سطح بالای آدرنالین مداوم ناشی از استرس مزمن و یا شرایط دیگر می‌تواند منجر به نگرانی‌های جدی سلامتی مانند فشار خون بالا، بیماری‌های قلبی عروقی، مشکلات گوارشی و افسردگی شود.
مواقعی وجود دارد که بدن در شرایطی که تحت استرس عاطفی است، اما با خطر واقعی مواجه نیست، آدرنالین ترشح می‌کند. هنگامی که این اتفاق می‌افتد، آزاد شدن گلوکز به درون جریان خون می تواند به جای سوختن نباشته شود و باعث علائمی مانند بی‌قراری و تحریک‌پذیری شود. همچنین ممکن است فرد دچار سرگیجه، سبکی سر، تغییراتی در بینایی، تعریق و تپش قلب نیز بشود.
اگر آدرنالین سبب استرس مزمن، به طور مداوم در سطح بالایی قرار داشته باشد، می‌تواند در طولانی‌مدت باعث مشکلات جدی برای سلامت شود. برخی از آن‌ها عبارتند از:
- فشار خون بالا
- سردردهای مزمن
- مشکلات گوارشی
- افزایش وزن
- آترواسکلروز (سخت شدن عروق)
- مشکلات حافظه و تمرکز
- بی‌خوابی
- اضطراب و افسردگی
براساس مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۷ در مجله پزشکی لنست منتشر شد، استرس عاطفی می‌تواند تا ۵۹ درصد خطر بروز حوادث قلبی عروقی در افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی را افزایش دهد.
تولید آدرنالین به میزان بسیار کم نیز عواقبی برای سلامت دارد. اگرچه این عارضه نادر است اما شرایطی که به غدد آدرنال آسیب می‌رسانند و یا آن‌ها را نابود می‌کنند (و یا نیاز به برداشتن غدد آدرنال دارند) می‌توانند منجر به علائمی چون فشار خون پایین، قند خون پایین، خستگی مزمن، کمبود انرژی، ضعف عضلانی، تهوع، اسهال، کم‌آب شدن بدن، افسردگی و قاعدگی‌هیا نامنظم و یا از دست رفته شوند.
اختلالات مربوط به آدرنالین چیست ؟
عارضه‌هایی که باعث تولید بیش از حد (ترشح بیش از حد) و یا تولید کم‌تر از حد (کمبود) آدرنالین می‌شوند، غیر معمول هستند اما ممکن است رخ دهند. چنین وضعیت‌هایی چه به طور مستقیم و چه غیر مستقیم بر غدد آدرنال تاثیر می‌گذارند.
ترشح بیش از حد آدرنالین چیست ؟
وضعیت‌های مختلفی وجود دارند که می‌توانند باعث شوند تا غدد آدرنال به طور نامناسبی آدرنالین را بیش از حد معمول آزاد کنند. برخی از اصلی‌ترین موارد آن عبارتند از:
- سندروم کوشینگ: سندروم کوشینگ اختلالی است که باعث تولید بیش از حد هورمون استرس کورتیزول و همچنین هورمون‌های آدرنالین و آلدوسترون می‌شود. کورتیزول و آلدوسترون نیز توسط غدد آدرنال تولید می‌شوند در حالی که غده هیپوفیز میزان تولید آن‌ها را کنترل می‌کند. دلایل معمول ایجاد سندروم کوشینگ، استفاده طولانی‌مدت از داروهای استروئیدی و تومورهای غده هیپوفیز هستند.
- تومورهای غدد آدرنال: تومورهای غدد آدرنال نیز می‌توانند موجب ترشح بیش از حد آدرنالین و کورتیزول شوند. این تومورها معمولا خوش‌خیم هستند اما گاهی اوقات می‌توانند سرطانی باشند. نوعی تومور به نام فئوکروموسیتوم بر سلول‌های مسئول تولید آدرنالین تاثیر می‌گذارد که منجر به ترشح بیش از حد آدرنالین می‌شود.
- آپنه انسدادی هنگام خواب: این اختلال مزمن خواب، که باعث اختلال لحظه‌ای تنفس می‌شود، می‌تواند به طور غیرمستقیم باعث ترشح بیش از حد غده آدرنال با تحریک واکنش استرس هنگام نفس کشیدن هوا شود. در صورت عدم درمان، آپنه انسدادی هنگام خواب می‌تواند خطر دیابت، فشار خون بالا و آتروسکلروز ناشی از تولید بیش از حد هورمون‌های استرس را افزایش دهد.
نارسایی آدرنالین چیست ؟
بیمایر آدیسون که به عنوان نارسایی آدرنال نیز شناخته می‌شود، در اثر شرایطی ایجاد می شود که بر غدد فوق کلیوی تأثیر می‌گذارند. علت آن ممکن است اولیه (به معنای نتیجه آسیب به غدد فوق کلیوی) یا ثانویه (ناشی از مشکل در غده هیپوفیز، که تولید هورمون را تنظیم می کند) باشد.
علل اولیه نارسایی آدرنال عبارتند از:
- عفونت غده فوق کلیوی
- آسیب غده فوق کلیوی
- سل آدرنال
- سرطان آدرنال
- آدرنالیت خودایمنی (یک اختلال خود ایمنی که باعث می شود سیستم ایمنی به غدد فوق کلیوی حمله کند)
علل ثانویه نارسایی آدرنال عبارتند از:
- استفاده طولانی مدت از داروهای استروئیدی مانند پردنیزون
- قطع ناگهانی درمان استروئیدی
- تومورهای هیپوفیز (معمولا خوش‌خیم اما گاهی سرطانی)
- کرانیوفارنژیوم (تومور نادر و خوش‌خیم مغزی که در نزدیکی غده هیپوفیز تشکیل می شود)
مقایسه نارسایی اولیه و ثانویه آدرنال
علائم نارسایی اولیه و ثانویه آدرنال مشابه هستند اما در نارسایی اولیه آدرنال، فرد با احتمال بیشتری دچار هیپرپیگمانتاسیون (تیره شدن پوست)، فشار خون پایین و بی‌آبی شدید می‌شود. این اتفاقات در نارسایی ثانویه آدرنال غیر معمول هستند.
گاهی اوقات نارسایی آدرنال می‌تواند شدید شود و منجر به یک عارضه بالقوه تهدید کننده زندگی شود که به عنوان بحران آدرنال شناخته می شود. علائم بحران آدرنال شامل سریع شدن ضربان قلب، تنفس سریع، درد شکم یا پهلو، سرگیجه، ضعف، تعریق زیاد، تب بالا، تهوع و استفراغ، گیجی و بیهوشی است. بحران آدرنال یک اورژانس پزشکی است که در صورت عدم درمان فوری می تواند منجر به کما و مرگ شود.
نحوه درمان اختلالات مربوط به آدرنالین
درمان ترشح بیش از حد آدرنالین و نارسایی آدرنالین با توجه به علت اصلی وقوع آن‌ها با یکدیگر متفاوت است. این درمان ممکن است شامل ایجاد تغییراتی سبک زندگی، داروها و در برخی موارد جراحی باشد. اختلالات هورمونی عموما توسط یک متخصص غدد درمان می‌شوند که در اختلالات سیستم غدد درون‌ریز تخصص دارد.
- سندرم کوشینگ: درمان سندروم کوشینگ ممکن است شامل کاهش تدریجی دوز استروئید در افرادی باشد که با داروهایی مانند پردنیزولون درمان می‌شوند. اگر علت سندروم کوشینگ یک تومور هیپوفیز باشد، به احتمال زیاد پزشک به بیمار توصیه خواهد کرد که غده از طریق جراحی برداشته شود (که می‌تواند شرایط را در ۹۰ درصد موارد درمان کند).
- تومورهای غده آدرنال: توصیه می‌شود که بیشتر تومورها، بدون توجه به اندازه آن‌ها، از طریق جراحی برداشته شوند. برخی از پزشکان یک روش نظارت و انتظار (watch and wait) را در پیش می‌گیرند و تنها زمانی جراحی را در نظر می‌گیرند که اندازه تومور به ۵ سانتی متر (۲ اینچ) برسد.
- آپنه انسدادی هنگام خواب: درمان آپنه انسدادی هنگام خواب شامل کاهش وزن است. به گفته دانشکده پزشکی هاروارد، حتی از دست دادن ۱۰ درصد از وزن بدن می‌تواند تاثیر زیادی بر آپنه خواب داشته باشد. از آنجایی که کاهش وزن زمان می‌برد، معمولا درمان درجه اول، شامل دستگاهی به نام فشار مثبت مداوم راه هوایی (CPAP) است که هوا را به مجاری تنفسی می‌دمد تا آن‌ها را در شب باز نگه دارد.
- بیماری آدیسون: بیماری آدیسون معمولا با هورمون‌درمانی جایگزین درمان می‌شود. گزینه‌های درمان عبارتند از قرص‌های کورف (هیدروکورتیزون)، پردنیزولون یا متیل پردنیزولون برای جایگزین کردن کورتیزول یا فلورینوف (فلودروکورتیزون استات) برای جایگزین کردن آلدوسترون.
افزایش مصرف نمک (سدیم) نیز ممکن است مورد نیاز باشد، به ویژه در طول ورزش و یا زمانی که مشکلات گوارشی مثل اسهال دارید.
مقابله با اختلالات آدرنالین
استرس مزمن می‌تواند سلامت و رفاه یک فرد را به هم بزند. استفاده کردن منظم از استراتژی‌های کاهش استرس می‌تواند به فرد کمک کند استرس را بهتر کنترل کند و به طور بالقوه خطر بیماری‌های قلبی را برای خود کاهش دهد. این استراتژی‌ها شامل ورزش روتین است که نه تنها سلامت قلبی و عروقی فرد را بهبود می‌بخشد بلکه می‌تواند وضعیت روحی وی را به خاطر ترشح هورمون‌های «احساس خوب» به نام اندورفین بهبود بخشد.
استراتژی‌های محبوب کاهش استرس شامل موارد زیر است:
- یوگا
- تایچی
- تمرینات تنفس عمیق
- مراقبه
- تصاویر هدایت شده (Guided imagery)
- آرام سازی پیشرونده عضلانی (PMR)
- بیوفیدبک
ممکن است در یک محیط پراسترس مانند بیمارستان یا مدرسه کار کنید، یا با عوامل استرس شخصی مانند مشکلات زناشویی مواجه هستید که می توانند باعث افزایش آدرنالین شوند. برای محدود کردن دفعات هجوم آدرنالین، می‌توانید به عوامل استرس‌زا در زندگی‌تان رسیدگی کنید و استراتژی‌های مقابله‌ای سالم را تمرین کنید. برخی از گزینه‌های پیشنهادی می تواند شامل موارد زیر باشد:
- ورزش روزانه
- نفس عمیق
- استراحت ذهنی
- تغذیه سالم
- محدود کردن مصرف کافئین
استرس طولانی مدت برای سلامتی و رفاه شما مضر است، اما می‌توان با آن مقابله کرد. اگر برای به حداقل رساندن استرس در زندگی خود مشکل دارید، توصیه می‌کنیم با یک متخصص سلامت روان صحبت کنید که می تواند راهبردهای مقابله یا گزینه های درمانی را ارائه دهد.
سخن نهایی در مورد هورمون آدرنالین
آدرنالین هورمونی است که به اپی‌نفرین نیز مشهور است و توسط غدد آدرنال به عنوان بخشی از پاسخ «مبارزه یا گریز» آزاد می‌شود. وقتی بدن با یک تهدید یا استرس مواجه می‌شود، این هورمون سیستم عصبی را تحریک می‌کند تا به سرعت به این بحران پاسخ دهد.
اگر چه آدرنالین به عنوان یک پاسخ طبیعی به هر گونه تهدید، درک شده و یا واقعی تولید می‌شود اما اگر این هورمون به طور مداوم افزایش یابد و یا دچار کمبود شود، می‌تواند مشکلات سلامتی جدی ایجاد کند. در این مواقع یک اختلال (مانند سندروم کوشینگس و تومورهای غدد آدرنال) وجود دارد که می‌تواند باعث هر دوی این موارد شود و برای درمان نیاز به تشخیص و درمان پزشکی دارد.
اگر شما علائم سندرم کوشینگ و یا بیماری آدیسون را دارید، مهم است که با یک پزشک ملاقات کنید تا با بررسی وضعیت شما، برای پیگیری این شک آزمایشات لازم را برای شما تجویز کند. اگر بی‌خوابی، اضطراب، تپش قلب و دیگر علائم مربوط به استرس را تجربه می‌کنید، مجددا پیشنهاد می‌شود با یک پزشک در این زمینه صحبت کنید تا توصیه‌هایی در مورد مدیریت و کنترل استرس به شما ارائه کند.
منبع: VeryWellMind، VeryWellMind
