انواع مختلف تست‌های روان شناختی کدامند؟ آزمون های روان شناختی انواع مختلفی دارند. آزمون روان شناختی عمدتا برای تشخیص‌های روان شناختی، غربالگری داوطلبان شغلی، موقعیت‌های آکادمیک، شناسایی رفتار خاص، اهداف تحقیقاتی و غیره به کار می‌روند. طبقه‌بندی مهمترین آزمون های روان شناختی را می توان براساس ماهیت یا کارکرد آن‌ها انجام داد.
ارزیابی روان شناختی چیست؟
ارزیابی‌های روان شناختی یا آزمون های روان شناختی، آزمون های شفاهی یا کتبی هستند که برای ارزیابی رفتار فرد مورد استفاده قرار می‌گیرند. بسیاری از انواع محتلف مهمترین آزمون های روان شناختی به افراد کمک می‌کنند تا پویایی‌های مختلف انسان را درک کنند. این کار به ما کمک می‌کند درک کنیم که چرا یک نفر در کاری مهارت دارد، در حالی که ممکن فرد دیگری، در خوزه دیگری مهارت داشته باشد. با این حال، انسان‌ها موجودات پیچیده‌ای هستند که نمی‌توانند تحت شاخصه‌های خاصی تعریف و طبقه‌بندی شوند. ماهیت ذهن انسان و تفاوتهای فردی، اغلب انتقاداتی را در آزمایش‌های روان شناختی برانگیخته است.
طبقه‌بندی انواع آزمون های روان شناختی به شرح زیر است:
- با توجه به ماهیت آزمون های روان شناختی از نظر روش استاندارد و غیر آزمونی آزمون
- با توجه به عملکرد آزمون های روان شناختی مانند تست‌های هوش، تست‌های شخصیت، فهرست علاقه‌مندی‌ها، تست‌های استعداد و غیره.
ویژگی‌های آزمون های روان شناختی
در اینجا ویژگی‌های کلیدی آزمون های روان شناختی آورده شده است:
- پایایی: ارزیابی یا آزمون روان شناختی باید نتیجه مشابهی را بدون توجه به زمانی که گرفته می‌شود، ایجاد کند.
- اعتبار: آزمون روان شناختی باید آنچه را که برای ارزیابی آن ایجاد شده است، اندازه‌گیری کند.
- عینیت: ارزیابی باید عاری از هرگونه سوگیری شخصی برای امتیازدهی، تفسیر امتیازدهی یا مدیریت آن باشد.
- استانداردسازی: آزمون باید با توجه به مکان، ماده و زمان ارزیابی و همچنین محیط آن استاندارد شود.
انواع آزمون های روان شناختی
اکنون بهترین و محبوب‌ترین آزمون های روان شناختی را مورد بررسی قرار می‌دهیم.در ادامه نه دسته اصلی از آزمون های روان شناختی آورده شده است:
- آزمون‌های شخصیت
- آزمون‌های پیشرفت
- آزمون‌های نگرش
- آزمون‌های استعداد
- آزمون‌های هوش هیجانی
- آزمون‌های هوش
- آزمون‌های عصب روانشناسی
- آزمون‌های فرافکنی
- آزمون‌های مشاهده‌ای (مستقیم).
انواع آزمون‌های هوش
آلفرد بینه، پیشگام تست‌های هوش، اولین کسی بود که آزمون IQ را برای ارزیابی دانش آموزان فرانسوی ایجاد کرد تا مشخص کند کدام دانش آموزان نیاز به کمک ویژه دارند. او خیلی زود متوجه شد که چند دانش‌آموز می‌توانند سوالات بسیار پیشرفته‌تری را حل کنند که یک دانشجوی متوسط از انجام این کار ناتوان است. سپس متوجه شد که عوامل مختلفی در ارزیابی هوش افراد نقش دارند که این آن‌ها را چند بعدی می‌کند.
او سپس آزمون بینه-سایمون را ایجاد کرد که مورد تجدید نظر قرار گرفت و نام آن به آزمون استنفورد-بینه تغییر یافت بود و به آزمون استاندارد هوش در ایالات‌متحده شناخته شد. پس از مدتی، آزمون‌های هوش بسیاری برای گروه‌های مختلف مردم شکل گرفت. روان شناسان مداخله در متغیرهای احتمالی و آزمون‌های روانشناسی مانند مقیاس‌های هوش Wechler، ماتریس‌های پیشرو راون و غیره را آغاز کردند.
در اینجا به انواع عمده تست‌های هوش از مهمترین آزمون های روان شناختی اشاره می‌کنیم:
- آزمون موفقیت فردی وکسلر
- تست‌های وودکاک جانسون سوم برای ناتوانی‌های شناختی
- شاخص هوش بزرگسالان وکسلر
- شاخص هوش استنفورد-بینه
- تست موفقیت فردی پی‌بادی
- هوش غیرکلامی جهانی
- مقیاس‌های توانایی‌های افتراقی
آزمون‌های شخصیت
پیش از این، از جمجمه شناسی (اندازه‌گیری برآمدگی‌های جمجمه) برای ارزیابی شخصیت فرد استفاده می‌شد. امروزه یک تست شخصیت رفتارها، عواطف، ویژگی‌های رفتاری و محیطی، نگرش‌ها و حتی اختلالات بالینی را در افراد ارزیابی می‌کند. هر تست شخصیت برای اندازه‌گیری یک متغیر خاص و یا مقایسه دو متغیر استفاده می‌شود. برای مثال، مشکلات عاطفی نوجوانان یا آسیب‌شناسی روانی با استفاده از پرسشنامه شخصیتی چند فازی مینه سوتا (MMPI – A) غربالگری می‌شود. نسخه‌های مختلفی از MMPI بسته به نوع نمونه‌ای که می‌خواهید آزمایش کنید وجود دارد.
یکی دیگر از انواع منحصربفرد آزمون‌های شخصیت، ارزیابی فرافکنی است. ارزیابی‌های فرافکنی که بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارتند از: آزمون نگرش موضوعی و آزمون لکه جوهر رورشاخ. این آزمون های روان شناختی فرافکنی برای آزمایش پاسخ واکنش فرد به محرک خاصی که احساسات پنهان، افکار یا باورهای زیربنایی مختلف را با استفاده از تصاویر برمی‌انگیزد، ایجاد می‌شوند.
در اینجا انواع آزمون‌های شخصیت در روانشناسی آورده شده است:
- آزمون‌های عینی شخصیت: MMPI
- آزمون‌های فرافکنی شخصیت: تست لکه جوهر رورشاخ، تست ادراک موضوعی
آزمون‌های استعداد
همان طور که در بالا ذکر شد، انسان‌ها توانایی‌ها و ویژگی‌های ویژه‌ای دارند. فردی که ذهن خلاق دارد ممکن است لزوما مغز حساب‌گری نداشته باشد. چنین توانایی‌ها و علایق مختلفی با استفاده از آزمون‌های استعداد مورد آزمایش قرار می‌گیرند. از نتیجه آزمون‌ها برای پیش‌بینی آینده فرد و یا ارزیابی مجموعه مهارت‌های خاص وی استفاده می‌شود.
با این وجود ، همچنان از پیچیدگی‌های انسانی صحبت می‌کنیم. انسان‌ها نیز به نوبه خود نامفهوم و غیرقابل پیش‌بینی هستند و این موضوع همیشه جایی برای ابهام باقی می‌گذارد. آزمون‌های مختلف استعداد از دانش‌آموزان و کارمندان گرفته می‌شود. بسیاری از آزمون‌های توانایی نیز تحت شعاع آزمون‌های استعداد قرار می گیرند. (به عنوان مثال: ارزیابی ادفردی ارد که می‌خواهد افسر پلیس شود. برای چنین شغلی هوشیاری، شجاعت و ریسک‌پذیری، مهارت‌ها و توانایی‌های خاصی هستند که داوطلب باید آن‌ها را دارا باشد).
برخی از اشکال رایج آزمون های استعداد مورد استفاده عبارتند از: آزمون پذیرش فارغ التحصیلان رشته‌های مدیریتی (GMAT)، آزمون سوابق فارغ التحصیلی (GRE)، آزمون ارزیابی تحصیلی (SAT) و غیره.
آزمون‌های سرعت و قدرت
نوع دیگری از تست‌های روانشناسی در لیست ما تست‌های سرعت و قدرت هستند. در این آزمون‌ها، در درجه اول، عملکرد فرد براساس سرعت عمل فرد اندازه‌گیری می‌شود. یک نمونه از این آزمون‌ها می‌تواند آزمون‌های توانایی‌های اداری باشد. جایگزین دیگر آن می‌تواند جایی باشد که آزمون دشوار است و متقاضی یا فرد تا جایی که بخواهد زمان دریافت می‌کند. این نوع آزمون‌ها که در آن نمره فرد به طور خاص براساس توانایی او برای دادن پاسخ صحیح به سوال، بدون توجه به زمانی که صرف می‌کند، می‌باشد، به عنوان آزمون قدرت شناخته می‌شود.
آزمون هوش هیجانی
آیا تا به حال احساس کرده‌اید که به طور ناگهانی بر سر کسی فریاد می‌زنید یا بدون دلیل گریه می‌کنید؟ این احساسات خشم و ناراحتی چیزی است که ما باید آن‌ها را کنترل و بر آن‌ها نظارت کنیم. ما باید احساسات خود را شناسایی کنیم و آن‌ها را تعدیل کنیم؛ بدون این که تحت‌تاثیر دیگران قرار بگیریم.
یک آزمون هوش هیجانی از طریق وضعیت‌های ارائه‌شده به فرد مورد آزمایش، بر احساسات مختلف وی تاثیر می‌گذارد. آزمون هوش هیجانی به صداقت فرد در آن نیاز دارد تا هوش هیجانی او را به طور دقیق ارزیابی کند و راه‌هایی را برای بهبود آن پیشنهاد دهد. اغلب به این نکته اشاره می‌شود که افرادی که هوش هیجانی بالاتری دارند، نسبت به دیگران رضایت و موفقیت بیشتری دارند.
اگرچه هوش هیجانی می‌تواند با جنبه‌های دیگر مانند شخصیت یا ترکیبات ژنتیکی همپوشانی داشته باشد، هوش هیجانی افراد تمایل به نوسان یا تغییر دارد.
آزمون های عصب روان شناختی
ادراکات و برداشت‌های مختلف ما از موضوعات، به سبب ساختارهای عصبی مختلف و مسیرهایی است که در مغز ما وجود دارد. آزمون های عصب روان شناختی برای اندازه‌گیری عملکرد شناختی فرد طراحی شده‌اند. تست‌های عصب روان شناختی، ضروری‌ترین شکل در میان انواع آزمون های روان شناختی مورد استفاده برای ارزیابی بیماری‌هایی مانند آلزایمر، آسیب مغزی و اختلالات احساسی، مانند افسردگی یا اضطراب هستند. برای پزشکان مهم است که هسته اصلی مشکل را پیدا کنند تا آن را درمان کنند. آزمون‌های عصبی عواملی مانند حافظه، زبان، عملکرد اجرایی، زوال عقل، عملکرد دیداری-فضایی و غیره را ارزیابی می‌کنند.
آزمون‌های فردی و گروهی
آزمون‌هایی وجود دارد که هر فرد باید به صورت جداگانه آن‌ها را انجام دهد. چنین آزمون‌هایی آزمون‌های فردی نامیده می‌شوند و برای راهنمایی شغلی و مشاوره و برای کار‌های بالینی و تشخیصی برای افراد دارای اختلالات عاطفی ترجیح داده می‌شوند.
از آنجایی که آزمون‌های فردی پرهزینه‌تر هستند، بنابراین در صنعت کم‌تر از آزمون‌های گروهی مورد استفاده قرار می‌گیرند. مثالی از یک آزمون روان شناختی فردی می‌تواند مقیاس هوش استنفورد-بینه باشد. در مقابل، برخی از تست‌ها معمولا برای یک هدف خاص طراحی می‌شوند تا بتوان آن‌ها را بر روی تعداد زیادی از افراد در صنعت اجرا کرد. از نمونه‌های آزمون‌های گروهی می‌توان به آزمون‌های پیشرفت حرفه‌ای پوردو، آزمون سازگاری و آزمون پرسنل شگفت‌انگیز اشاره کرد.
آزمون‌های نوشتاری و عینی
آزمون‌های نوشتاری احتمالا یکی از قدیمی‌ترین آزمون‌های روانشناسی هستند که برای بررسی توانایی داوطلب در سازماندهی و بیان افکار خود به طور واضح و البته منطقی ایجاد شده‌اند. از سوی دیگر، آزمون عینی یک پاسخ صحیح دارد و نیازی به هیچ گونه پاسخ یا توضیح طولانی از سوی نامزدها ندارد. این آزمون‌ها عموما برای بررسی توانایی ذهنی یا قدرت ذهنی و استدلال، بیشتر از دیگر موارد، مورد استفاده قرار می‌گیرند.
کاربردهای مهمترین آزمون های روان شناختی
آزمون های روان شناختی عمدتا برای تجزیه و تحلیل توانایی‌های ذهنی و ویژگی‌های یک فرد، از جمله شخصیت، موفقیت، توانایی و عملکرد عصبی به کار می‌روند. در اینجا مهمترین کاربردهای آزمون های روان شناختی ذکر شده است:
- تشخیص رفتارهای خاص
- تشخیص‌های روان شناختی
- ابزارها در جایگاه‌های تحصیلی
- غربالگری داوطلبان شغلی
- تفاوتهای فردی
- پژوهش
- برای ارتقای خودآگاهی و درک
- تست های روان سنجی و ارزیابی شغلی
- توسعه سازمانی
مروری بر تاریخچه آزمون های روانشناسی
مبدا روش‌های سنجش روان شناختی که در اصل توسط فرانسیس باتون به‌عنوان گروهی از آزمون‌ها ایجاد شدند، به سال ۲۲۰۰ قبل از میلاد در چین بازمی‌گردد. یعنی زمانی که امپراتور مقامات خود را آزمایش کرد تا این موضوع را بررسی کند که آیا این افراد، افراد مناسبی برای عهده‌دار شدن برخی از مسئولیت‌ها هستند یا خیر. از آن زمان به بعد بسیاری از سلسله‌های چینی، چنین آزمون هایی را به شکلی رسمی‌تر با سطوح مختلف برگرار کردند. این آزمون‌ها بر دنیا تاثیرگذار بود و خیلی زود همه کشورها شروع به پیروی از آن‌ها کردند.
زمانی که جنگ جهانی اول تمام جهان را تحت تاثیر قرار داد، این دوران به عنوان یک بحران مهم در دنیای روانشناسی عمل کرد. بسیاری از انواع تست‌های روانشناسی برای ارزیابی سربازان ارتش و برای فیلتر کردن سربازانی که از «شوک شلیک» یا PTSD رنج می‌بردند، طراحی شدند. چنین غربالگری‌هایی ممکن است برای دنیای امروز کهنه و قدیمی به نظر برسند، اما این یک نقطه عطف در روانشناسی بودند زیرا منجر به ایجاد اولین آزمون شخصیتی در جهان شدند.
منبع: LeverageEdu
