اختلال شخصیت دوری گزین یکی از شرایط شناخته‌شده به عنوان اختلالات شخصیتی است. این اختلالات، به طور کلی، الگوهای پایداری از رفتار هستند که با هنجارهای فرهنگی که موجب رنج یک فرد یا اطرافیان او می‌شوند، سازگار نیستند. اختلال شخصیت دوری گزین با دیگر اختلالات شخصیتی که با احساس عصبانیت و ترس مشخص می‌شوند، گروه‌بندی می‌شود. افراد مبتلا به اختلال شخصیت دوری گزین دارای احساس مزمن عدم کفایت هستند و نسبت به بودن بسیار حساس هستند.
اختلال شخصیت دوری گزین چیست؟
اختلال شخصیتی دوری گزین (AVPD) یک الگوی پایدار از رفتار مربوط به بازداری اجتماعی، احساس عدم کفایت و حساسیت به طرد شدن است که باعث مشکلات در شرایط کاری و روابط می‌شود. این اختلال با کمرویی شدید و حساسیت به انتقاد دیگران شناخته می‌شود و به عنوان یک اختلال شخصیتی خوشه C یا یک اختلال شخصیتی مضطرب و ترسناک شناخته می‌شود.
اختلال شخصیت دوری گزین اغلب با دیگر اختلالات سلامت روانی مانند اختلالات اضطرابی، به ویژه اختلال اضطراب اجتماعی در ارتباط است. افراد مبتلا به این اختلال یک الگوی ذوری گزین را به دلیل ترس از طرد شدن و یا مخالفت از خود نشان می‌دهند و آن‌ها آن را به نحوی به شدت دردناک تجربه می‌کنند. این اختلال حدود ۲.۵ درصد از جمعیت را تحت تاثیر قرار می‌دهد و تقریبا تعداد مساوی از مردان و زنان مبتلا به آن هستند.
علائم اختلال شخصیت دوری گزین چیست؟
در زیر فهرستی از علائم رایج مرتبط با اختلال شخصیت دوری گزین آورده شده است:
- نیاز به محبوبیت
- آنهدونیا (عدم لذت در فعالیت‌ها)
- اضطراب از گفتن یا انجام کار اشتباه
- اضطراب در موقعیت های اجتماعی
- اجتناب از تعارض
- اجتناب از تعامل در محیط‌های کاری یا از رد کردن ترفیع‌ها
- اجتناب از روابط صمیمانه یا به اشتراک گذاشتن احساسات صمیمانه
- اجتناب از تصمیم‌گیری
- اجتناب از موقعیت‌ها به دلیل ترس از طرد شدن
- اجتناب از موقعیت‌ها یا رویدادهای اجتماعی
آسیب دادن راحت به سبب انتقاد یا عدم تایید - خودآگاهی افراطی
- عدم برقراری تماس اجتماعی
- رفتار ترسناک و پرتنش
- احساس بی‌کفایتی
- حساسیت به ارزیابی منفی
- عدم قاطعیت
- عدم اعتماد به دیگران
- عزت نفس پایین
- تفسیر نادرست موقعیت‌های خنثی به عنوان منفی
- نداشتن دوستان نزدیک یا حساب در شبکه‌های اجتماعی
- ایزوله سازی شخصی
- بازداری اجتماعی
- عدم تمایل به ریسک کردن یا امتحان کردن چیزهای جدید
- فرودست یا ناتوان دیدن خود از نظر اجتماعی
حساس بودن به نشانه‌های طرد شدگی
تشخیص اختلال شخصیت دوری گزین
اختلال شخصیت دوری گزین تنها می‌تواند توسط یک متخصص بهداشت روان آموزش‌دیده براساس معیارهای مشخص‌شده‌ی آن تشخیص داده شود. در حالی که پزشک خانواده می‌تواند اولین نقطه تماس برای تشخیص باشد، باید بیمار برای تشخیص دقیق به روان‌پزشک، روان‌شناس و یا دیگر متخصصان سلامت روانی مراجعه کند.
اختلال شخصیت دوری گزین به طور معمول در بزرگسالان تشخیص داده می‌شود. زیرا شخصیت کودکان هنوز در حال رشد است و رفتارهایی مانند کمرویی می‌تواند تجربیات عادی در دوران کودکی باشد که بعدا از بین می‌رود. با توجه به معیارهای تشخیصی، فرد باید الگوی ثابتی شامل اجتناب از تماس اجتماعی، حساسیت بیش از حد به طرد شدگی و انتقاد، و احساس ناکافی بودن داشته باشد، که حداقل توسط چهار معیار زیر بروز داده می‌شود:
- اجتناب از فعالیت‌های شغلی شامل تماس اجتماعی قابل توجه به دلیل ترس از انتقاد، عدم تایید یا طرد شدن
- عدم تمایل به درگیر شدن با دیگران، مگر اینکه فرد مطمئن باشد که آن‌ها وی را دوست خواهند داشت.
- خودداری از روابط صمیمانه به دلیل ترس از تمسخر یا تحقیر شدن
- اشتغال ذهنی به انتقاد یا طرد شدن در موقعیت‌های اجتماعی
- بازداری از موقعیت‌های اجتماعی جدید به دلیل احساس بی‌کفایتی
- احساس ناتوانی اجتماعی، غیر جذاب بودن، یا حقارت نسبت به دیگران
- تردید برای ریسک کردن یا انجام کارهای جدید به دلیل ترس یا خجالت
عوامل ایجاد اختلال شخصت دوری گزین
تصور می‌شود که عوامل موثر بر ایجاد اختلال شخصیت دوری گزین شامل عوامل ژنتیکی، محیطی، اجتماعی و روانی است. سوء استفاده عاطفی، انتقاد، تمسخر، یا عدم محبت یا تربیت توسط والدین یا مراقب در دوران کودکی ممکن است در صورت وجود عوامل دیگر منجر به ایجاد این اختلال شخصیت شود. طرد شدن توسط همسالان نیز ممکن است به طور مشابه یک عامل خطر باشد.
اغلب، افراد مبتلا به این اختلال در کودکی بسیار خجالتی هستند و با افزایش سن، این کمرویی بیشتر نمی‌شود. اختلال اضطراب اجتماعی و اختلال شخصیت اجتنابی علائم و ژنتیک مشابهی دارند که اختلال شخصیت دوری گزین، شکل شدیدتر این مشکلات است.
اختلالات مرتبط به اختلال شخصیت دوری گزین
اختلال شخصیت دوری گزین ممکن است همزمان با اختلالات مختلف دیگری همپوشانی داشته باشد، از جمله:
- اختلال اضطراب اجتماعی
- اختلال شخصیت وابسته
- اختلال شخصیت مرزی (BPD)
- اختلال مصرف مواد
- افسردگی
- آگورافوبیا
درمان اختلال شخصیت دوری گزین
بیشتر افراد مبتلا به اختلال شخصیت دوری گزین به دنبال درمان نیستند و وقتی این کار را انجام می‌دهند، اقدام‌شان اغلب به سبب یک مشکل خاص در زندگی که با آن روبرو هستند و یا انواع دیگری از علائم مانند افسردگی و اضطراب است. در نتیجه اگر این مشکلات حل شوند، معمولا پیگیری درمان خود را قطع می‌کنند. درمان اختلال شخصیت دوری گزین مانند درمان سایر اختلالات شخصیتی دشوار است، زیرا این یک الگوی رفتاری پایدار است و برای فرد مبتلا به این اختلال، تشخیص اینکه به روان‌درمانی نیاز دارد، می‌تواند دشوار باشد.
متاسفانه، چشم‌انداز افراد مبتلا به اختلال شخصیتی دوری گزین که به دنبال درمان نیستند، معمولا بسیار غم‌انگیز است. معمولا آن‌ها درون خود منزوی می‌شوند و از اجتناب به عنوان تنها استراتژی مقابله خود استفاده می‌کنند. از سوی دیگر، زمانی که درمان با موفقیت به کار گرفته می‌شود، می‌تواند به کاهش علائم و افزایش طیف استراتژی‌های مقابله که فرد می‌تواند برای مدیریت اضطراب خود استفاده کند، کمک کند. فردی با اختلال شخصیتی دوری گزین احتمالا همیشه تا حدودی خجالتی خواهد بود، اما اجتناب بر افکار آن‌ها تسلط نخواهد داشت.
صحبت‌درمانی
صحبت درمانی برای درمان اختلال شخصیت دوری گزین ممکن است شامل درمان شناختی-رفتاری (CBT)، روان پویشی درمانی و طرحواره درمانی باشد. گروه درمانی و آموزش مهارت‌های اجتماعی نیز می‌توانند مفید باشند. درمان شناختی-رفتاری برای یادگیری نحوه تغییر الگوهای تفکر غیر مفید، مناسب است، در حالی که درمان روان پویشی با هدف آگاهی از اینکه تجربیات، درد و تعارض گذشته چگونه می‌توانند به علائم فعلی کمک کنند، انجام می‌شود.
طرحواره درمانی اختلال شخصیتی اجتنابی یک رویکرد یکپارچه است که بر روی CBT و همچنین بسیاری از تکنیک‌های درمانی دیگر ساخته می‌شود و تمرکز آن بر رابطه درمانی بین درمانگر و درمانجو و هدف آن بهبود عملکرد روزانه و کسب بینش برای تغییر، بر اساس درک و مهندسی مجدد تجربیات اولیه زندگی است. یکی از ویژگی‌های کلیدی طرح‌واره‌درمانی «تجدید مجدد محدود» است که در آن فرد نیازهای دوران کودکی خود را بیان می‌کند و یاد می‌گیرد که صدای سالم والدین را در دورن خود ایجاد کند.
در طرحواره درمانی، بیمار درباره چهار مفهوم اصلی یاد می‌گیرد:
- چگونه طرحواره های ناسازگار الگوهایی هستند که در طول زندگی تکرار می‌شوند. این الگوها در پنج حوزه گروه‌بندی می‌شوند: قطع ارتباط و طرد، اختلال در استقلال و عملکرد، اختلال در تعیین محدودیت‌ها، مسئولیت و استانداردهای بیش از حد، هوشیاری بیش از حد و بازداری.
- چه سبک های مقابله ای در کودکی یاد گرفته شد است (مثلا فرار یا مقابله).
- از چه حالت های طرح‌واره‌ای برای مقابله استفاده می‌شود و چگونه است که آن‌ها مفید نیستند (مانند اجتناب، جدایی، تبعیت، تنبیه).
- چگونه می‌توان شیوه‌های سازگاری افراد سالم را درون خود ایجاد کرد و نیازهای عاطفی اصلی را برآورده کرد.
استفاده از دارو
در حالی که در حال حاضر هیچ دارویی به طور خاص برای درمان اختلال شخصیت دوری گزین مورد تایید قرار نگرفته است، اگر فرد اختلالات مرتبط دیگری مانند افسردگی یا اضطراب داشته باشد، برخی از داروها می‌تواند برای کمک به مدیریت علائم تجویز شود. برای مثال، داروهای ضد افسردگی می‌توانند برای بهبود خلق و خو و فقدان لذت، کاهش علائم اضطراب و همچنین کاهش حساسیت به طرد شدگی مفید باشند.
مدیریت اختلال شخصیت دوری گزین
یکی از اولین گام‌ها در بهبود کیفیت زندگی در هنگام دچار بودن به اختلال شخصیت دوری گزین تشخیص نشانه‌ها است. با درک علائم خاص خود، می‌توانید با درمانگر خود بهتر کار کنید تا راه‌هایی برای کنار آمدن با آن‌ها پیدا کنید. در درمان خود نیز دوستان و خانواده را در نظر بگیرید، زیرا آن‌ها درک بهتری از آنچه که شما در حال انجام آن هستید و نحوه کمک به شما دارند. مراقبت از خود نیز ضروری است، مانند پیدا کردن مهارت‌های مقابله سالم که از مراجعه شما به مواد مخدر و یا الکل، سیگار کشیدن، پرخوری، و یا خود آزاری در زمانی که دوران سختی دارید، جلوگیری کند.
سخن نهایی در مورد اختلال شخصیت دوری گزین
همانند سایر اختلالات شخصیت، درمان اختلال شخصیت دوری گزین فرآیندی طولانی است. تمایل فرد به جستجو و ادامه درمان می تواند تأثیر قابل توجهی بر موفقیت درمان و در نتیجه چشم‌انداز آن داشته باشد. با پیگیری درمان، برخی از افراد مبتلا به این اختلال می‌توانند یاد بگیرند که به طور مناسب با دیگران ارتباط برقرار کنند.
اگر فکر می‌کنید کسی که می‌شناسید و یا دوستش دارید ممکن است علائم اختلال شخصیت دوری گزین را از خود نشان می‌دهند، مهم است که آن فرد را تشویق کنید که به دنبال کمک گرفتن باشد. بدون درمان حرفه‌ای مانند صحبت درمانی، این احتمال وجود ندارد که علائم و تاثیرات مرتبط با آن‌ها بر روابط بهبود یابد.
منبع: VeryWellMind، ClevelandClinic
