با آگاهی بیشتر مردم از کاهش شناختی و خطرات زوال عقل، تولید کنندگان دارو در حال بازاریابی طیف گسترده‌ای از محصولات هستند که ادعا می‌کنند حافظه و سلامت مغز را تقویت می‌کنند. با این حال، قرص‌های حافظه می‌توانند غیر موثر، غیر ایمن و یا با کیفیت پایین باشند. برخی افراد به اصطلاح، داروی تقویت حافظه و تمرکز را مصرف می‌کنند تا سلامت مغز خود را افزایش دهند یا از زوال عقل جلوگیری کنند.
با این حال، تحقیقات هنوز اثربخشی این قرص‌های حافظه را اثبات نکرده است و ممکن است مصرف آن‌ها برای برخی افراد خطرناک باشد، به خصوص اگر این افراد، در حال حاضر زوال عقل داشته باشند یا داروهای خاصی مصرف کنند.
داروی تقویت حافظه و تمرکز چیست؟
قرص‌های حافظه اصطلاحی است که ممکن است برای توصیف محصولات و مکمل‌های رژیمی که به حافظه کمک می‌کنند، به کار رود. تولید کنندگان دارو، محصولات مختلفی را در فروشگاه‌ها و آنلاین‌شاپ‌ها می‌فروشند که ادعا می‌کنند حافظه و عملکرد شناختی را بهبود می‌دهند. گاهی اوقات مردم به این محصولات به عنوان «داروهای هوشمند» و یا «نوتروپیک‌ها» اشاره می‌کنند.
داروی تقویت حافظه و تمرکز چگونه عمل می‌کند؟
این داروها با تاثیرگذاری بر نورون‌ها و انتقال‌دهنده‌های عصبی در سطح سلولی بر مغز تاثیر می‌گذارند. برخی تحقیقات نشان می‌دهند که این فرآیندها ممکن است تاثیر مثبتی بر پلاک‌های آمیلوئید داشته باشند، که دانشمندان معتقدند مسئول بیماری آلزایمر هستند.
نوتروپیک‌ها می‌توانند داروهای تجویزی، داروهای بدون نسخه یا مکمل‌های غذایی باشند. ممکن است پزشکان داروهای نوتروپیک مانند دونپزیل را برای بیماری آلزایمر تجویز کنند. علاوه بر این، برخی افراد از مکمل‌های رژیمی استفاده می‌کنند که ادعا می‌کنند اثرات نوتروپیک یا تقویت حافظه دارند. با این حال، تحقیقات علمی ممکن است این اثرات را به اثبات نرسانده باشند.
آیا داروی تقویت حافظه و تمرکز ایمن است؟
اداره غذا و داروی آمریکا (FDA) ایمنی و کارایی داروهایی که پزشکان برای مشکلات حافظه تجویز می‌کنند را ارزیابی می‌کند.
با این حال، بر خلاف داروهای تجویزی، FDA مکمل‌ها را ارزیابی نمی‌کند. بنابراین، برای مصرف کنندگان دشوار است که بدانند آیا یک مکمل عمل می‌کند، آیا کیفیت کافی دارد، و آیا مصرف آن ایمن است یا خیر.
سازمان غذا و داروی آمریکا در سال ۲۰۱۸ برای شرکت‌هایی که به طور غیرقانونی بیش از ۵۸ محصول و مکمل‌های غذایی می‌فروشند، نامه‌های هشداردهنده‌ای صادر کرد. این شرکت‌ها ادعا کردند که از بیماری آلزایمر و دیگر بیماری‌های جدی جلوگیری یا آن‌ها را درمان می‌کنند. FDA خاطرنشان کرد که این محصولات ممکن است غیر موثر و غیر ایمن باشند و می‌توانند مانع از این شوند که فرد به تشخیص و درمان مناسب برسد.
یک مطالعه در سال ۲۰۲۰، ۶۵۰ مکمل غذایی را شناسایی کرد که تولیدکنندگان، آن‌ها را برای سلامت مغز و عملکرد شناختی بازاریابی می‌کردند. از ۱۲ محصولی که محققان انتخاب کردند، اکثر آن‌ها یا ترکیبات اضافی داشتند که تولید کننده آن‌ها را لیست نکرده بود و یا مواردی را لیست کرده بود که محققان نمی‌توانستند آن‌ها را با تجزیه و تحلیل تشخیص دهند. علاوه بر این، شواهد برخی از ادعاهای محصولات در مورد کارایی و ایمنی را تایید نمی‌کند.
مکمل‌هایی که می‌توانند به مغز کمک کنند
در ادامه لیستی از مکمل‌های مورد نظر محققان برای تقویت حافظه و عملکرد مغز و آنچه شواهد می‌گویند آورده شده است:
جینکو بیلوبا
فرهنگ‌ها و پزشکان سنتی قرن‌ها است که از برگ جینکو بیلوبا در طب گیاهی استفاده می‌کنند. ترکیبات فعال موجود در جینکو بیلوبا که می‌توانند گردش خون را بهبود بخشند، آنتی‌اکسیدان و محافظ اعصاب هستند. تولید کنندگان دارو، مکمل‌های حاوی عصاره جینکو بیلوبا را با نام EGb ۷۶۱ می‌فروشند.
یک بررسی و متاآنالیز سیستماتیک در سال ۲۰۱۴ و یک بررسی در سال ۲۰۱۹ هر دو به این نتیجه رسیدند که در حالی که به نظر می‌رسد اثرات مثبتی از این عصاره بر زوال عقل وجود دارد، محدودیت‌های مطالعات به این معنی است که دانشمندان قادر به نتیجه‌گیری قطعی در مورد اثربخشی بالینی آن، به ویژه در مورد انواع مختلف زوال عقل نیستند.
فلاوونوئیدها، کاکائو و کافئین
گزارش سال ۲۰۱۹ شورای جهانی سلامت مغز (GCBH) مکمل‌های سلامت مغز را ارزیابی کرد. این گزارش نتیجه گرفت که در حال حاضر، شواهد کافی برای توصیه مصرف کاکائو، فلاوانول، یا رسوراترول برای سلامت مغز وجود ندارد.
نویسندگان اظهار نظر می‌کنند که برخی مطالعات دریافته‌اند که این ترکیبات ممکن است جریان خون به مغز، توجه و سرعت پردازش را بهبود بخشند، اما چندین مطالعه با بودجه صنعتی انجام شده‌اند، که این امر می‌تواند باعث ایجاد سوگیری شود.
علاوه بر این، GCBH توصیه می‌کند که اگرچه کافئین ممکن است فواید کوتاه‌مدت در هوشیاری ذهنی و تمرکز داشته باشد، اما به شکل نوشیدنی‌های انرژی‌زا و قرص‌ها ممکن است خطراتی برای سلامتی به همراه داشته باشد.
ویتامین‌ها و مواد معدنی
برخی افراد بر این باورند که استفاده از مکمل‌های معدنی و ویتامینی مثل ویتامین‌های B، ویتامین E و آنتی‌اکسیدان‌ها، سلامت مغز و عملکرد آن‌ها را تامین می‌کند. با این حال، در حال حاضر تحقیقات در این زمینه متناقض و بی‌نتیجه است.
برای مثال، بررسی سال ۲۰۱۸ Cochrane، اثرات شناختی مصرف مکمل‌های ویتامین و مواد معدنی را برای حداقل سه ماه بر روی افراد ۴۰ ساله به بالا مورد ارزیابی قرار داد. محققان به این نتیجه رسیدند که مکمل سازی تاثیر معناداری بر روی بزرگسالان سالم ندارد، اما گفتند که شواهد اجازه نتیجه‌گیری قطعی را نمی‌دهد. با این وجود، اشاره کردند که ویتامین‌های آنتی‌اکسیدان ممکن است اثرات مثبتی داشته باشند و سزاوار تحقیقات بیشتر هستند.
علاوه بر این، گزارش سال ۲۰۲۰ کمیسیون لنست مصرف ویتامین‌ها، روغن‌ها یا مکمل‌های غذایی ترکیبی را به عنوان راهی برای جلوگیری از زوال عقل توصیه نکرد، زیرا آزمایش‌های گسترده اثرات سودمندی را نشان ندادند. با این حال، محققان اشاره می‌کنند که شواهد نشان می‌دهند که رژیم غذایی مدیترانه‌ای یا اسکاندیناوی می‌تواند به جلوگیری از کاهش شناختی کمک کند.
گزارش GCBH اشاره می‌کند که برخی افراد ممکن است با افزایش سن به دلیل جذب و مشکلات دندانی دچار کمبود ویتامین‌ها شوند که ممکن است بر سلامت مغز آن‌ها تاثیر بگذارد. علاوه بر این، افرادی مانند گیاه‌خوران که رژیم غذایی محدودی دارند، ممکن است دچار کمبود ویتامین B۱۲ شوند که بر حافظه و مهارت‌های فکری آن‌ها تاثیرگذار است. بنابراین، گروهی از افراد در معرض خطر کمبود مواد مغذی، ممکن است از مصرف مکمل سود ببرند.
اسیدهای چرب امگا ۳
گزارش GCBH به این نتیجه رسید که به طور کلی شواهد کافی برای توصیه به مصرف مکمل‌های امگا ۳ مشتق‌شده از روغن ماهی برای سلامت مغز وجود ندارد. نویسندگان اشاره کردند که مصرف ماهی چرب ممکن است به دلیل محتوای دوکوزاهگزانوئیک اسید (DHA) به عملکرد شناختی سود برساند، اما ذکر کردند که این ادعا قطعی نیست.
خطرات مصرف داروی تقویت حافظه و تمرکز چیست؟
مصرف مکمل‌های غذایی برای حافظه می‌تواند خطراتی را به همراه داشته باشد؛ به خصوص اگر فرد از داروهای تجویزی استفاده کند و یا دچار اختلال شناختی یا زوال عقل باشد.
برای مثال، یک مطالعه در سال ۲۰۱۷ بر روی افراد مبتلا به زوال عقل که به یک کلینیک حافظه سرپایی نروژی مراجعه کرده بودند، نشان داد که آن‌ها اغلب از مکمل‌های غذایی استفاده می‌کردند. با این حال، مراقبین یا ارائه دهندگان خدمات بهداشت و درمان بر مصرف مکمل شرکت کنندگان نظارت نداشتند، زیرا ممکن است با داروهای دیگری که مصرف می‌کردند تداخل داشته باشد.
افرادی که از داروهایی مانند روان‌کننده خون، داروهای قلبی و داروهایی که بر سیستم ایمنی تاثیر می‌گذارند استفاده می‌کنند باید از مصرف هر گونه مکمل بدون اطلاع پزشک خود اجتناب کنند.
برخی مکمل‌های گیاهی مانند جینکو بیلوبا، سیر و جینسینگ می‌توانند خطر را برای افرادی که جراحی دارند، افزایش دهند. همچنین برخی مکمل‌ها می‌توانند اثربخشی شیمی‌درمانی را در افراد مبتلا به سرطان کاهش دهند. مردم همیشه باید پزشک خود را از هر نوع مکمل‌هایی که مصرف می‌کنند آگاه کنند.
چگونه به سلامت مغز و حافظه کمک کنیم؟
افراد می‌توانند با برداشتن گام‌هایی برای اطمینان از داشتن رژیم غذایی و سبک زندگی سالم، به حافظه و سلامت مغز خود کمک کنند. برخی توصیه‌های کلیدی در این رابطه عبارتند از:
- رژیم غذایی سالم داشته باشید تا تمام مواد مغذی ضروری بدن تامین شود.
- هر گونه کمبود ویتامین و یا مواد معدنی را شناسایی کرده و با یک پزشک در مورد دریافت مکمل مشورت کنید.
- در میانسالی و از حدود ۴۰ سالگی، تلاش کنید که فشار خون سیستولیک را روی ۱۳۰ میلی متر جیوه یا کم‌تر حفظ کنید.
- از اواسط زندگی، از چاقی و خطر ابتلا به دیابت اجتناب کنید و سبک زندگی فعال خود را حفظ کنید.
- مصرف الکل و دخانیات را متوقف کنید، زیرا این کار می‌تواند خطر ابتلا به زوال عقل را کاهش دهد.
- مواجهه با آلودگی هوا و دود دست‌دوم سیگار را کاهش دهید.
کارشناسان، بسیاری از عوامل خطر زوال عقل را با عوامل اجتماعی تعیین‌کننده سلامت و بی‌عدالتی که جوامع رنگی و دیگر گروه‌های حاشیه‌ای با آن مواجه هستند، مرتبط می‌دانند. ایجاد محیطی با فعالیت فیزیکی به عنوان یک هنجار، کاهش افزایش فشار خون با افزایش سن از طریق تغذیه بهتر، و کاهش قرار گرفتن در معرض شلوغی بیش از حد، ممکن است به مقابله با این عوامل خطر کمک کند.
خلاصه
مصرف کافئین برای تمرکز کوتاه‌مدت ممکن است برای برخی افراد مفید باشد، اما مصرف مکمل‌ها و داروی تقویت حافظه و تمرکز در دراز مدت ممکن است خطراتی داشته باشد. این واقعیت که سازمان غذا و دارو مکمل‌های غذایی را ارزیابی نمی‌کند، به این معنی است که برخی از محصولات ممکن است بی‌اثر یا با کیفیت ضعیف باشند و یا حاوی موادی نباشند که روی بسته‌بندی بیان می‌کنند.
برای افراد مبتلا به زوال عقل، مصرف مکمل‌های بدون نظارت می‌تواند خطرآفرین باشد؛ به خصوص اگر آن‌ها داروهای تجویز شده‌ای را نیز مصرف کنند. افرادی که دارای بیماری‌هایی هستند، در شرف جراحی هستند و یا داروهای تجویز شده‌ای را مصرف می‌کنند، همیشه باید پیش از مصرف مکمل‌ها با پزشک خود مشورت کنند.
اگرچه برخی تحقیقات اثرات مفید مکمل‌هایی مانند جینکو بیلوبا و یا اسیدهای چرب امگا ۳ را نشان می‌دهند، شواهد هنوز بی‌نتیجه است. برای حمایت از سلامت و حافظه مغز، باید سبک زندگی و رژیم غذایی سالم داشت و از مواجه شدن با کمبود مواد مغذی اجتناب کرد. در نهایت، اگر پزشک کمبود ویتامین را تشخیص دهد، ممکن است به فرد توصیه کند که یک مکمل برای کاهش خطر کاهش شناختی مصرف کند.
منبع: MedicalNewsToday
