بیماری گیلن باره چیست؟ | همه چیز در مورد علائم، تشخیص و درمان سندروم گیلن بارهزمان مطالعه ۱۰ دقیقه

سندروم گیلن باره یک بیماری نادر و جدی مربوط به سیستم عصبی است. این سندروم یک بیماری خودایمنی است که بر سیستم عصبی محیطی تاثیر می‌گذارد و می‌تواند منجر به ضعف و فلج شود که ممکن است ماه‌ها و یا سال‌ها طول بکشد. سندرم گیلن باره (‏Guillain-Barré syndrome) یا GBS، ‏اغلب بعد از عفونت تنفسی یا اسهال ظاهر می‌شود که بیشتر به عنوان مسمومیت غذایی شناخته می‌شود. علائم بیماری گیلن ظرف چند روز یا چند هفته پس از عفونت شروع می‌شوند. در موارد نادر، ممکن است بیماری گیلن از واکسیناسیون پیروی کند.

در ایالات‌ متحده، هر ساله حدود ۱ نفر از هر ۱۰۰،۰۰۰ نفر به این بیماری مبتلا می‌شوند. علت رخ دادن این بیماری در بعضی افراد، هنوز برای متخصصان روشن نیست. همچنین لازم به ذکر است که بیماری گیلن، ارثی و مسری نمی‌باشد. ​در این مقاله از تریتا، در مورد سندروم گیلن باره و علائم این بیماری و همچنین نحوه تشخیص و درمان آن بحث می‌شود.​ با ما همراه باشید.

سندروم گیلن باره چیست؟

سندروم گیلن باره، یک بیماری خودایمنی نادر و جدی است که می‌تواند هر بخشی از سیستم عصبی خارج از مغز و نخاع را تحت‌ تاثیر قرار دهد. این سیستم عصبی،«سیستم عصبی محیطی» نامیده می‌شود. یک بیماری خودایمنی باعث می‌شود که سیستم ایمنی به گروه‌های خاصی از سلول‌های سالم حمله کند و آن‌ها را نابود کند. در بیماری گیلن، هدف حملات، میلین اعصاب محیطی است.

غلاف‌های میلیلن آکسون نورون‌ها را می‌پوشاند. میلین به این قسمت‌های طولانی و نازک سلول‌های عصبی کمک می‌کند تا پیام‌ها را منتقل کنند. در برخی موارد، به خود به آکسون‌ها نیز حمله می‌شود. وقوع آسیب مانع از این می‌شود که اعصاب اطلاعات خاصی مانند احساسات مربوط به لمس را به نخاع و مغز ارسال کنند. به این ترتیب، احساس بی‌حسی به وجود می‌آید. علاوه بر این، مغز و نخاع دیگر نمی‌توانند سیگنال‌هایی را به بدن ارسال کنند که منجر به ضعف ماهیچه می‌شود.​

هر کسی که بدون دلیل خاصی، احساس سوزنی سوزنی شدن و ضعف را تجربه کند، باید هر چه سریع‌تر مورد مراقبت‌های پزشکی قرار گیرد.

انواع بیماری گیلن کدامند؟

سندروم گیلن باره می‌تواند چندین شکل به خود بگیرد. «پلی‌رادیکولونوروپاتی حاد التهابی میلین‌زدا» شایع‌ترین نوع از بیماری گیلن در ایالات‌ متحده است. معمولا ضعف در بخش پایینی بدن شروع می‌شود و به تدریج به سمت بالا حرکت می‌کند تا بر سایر نواحی تاثیر بگذارد.

سندرم میلر فیشر نیز یک بیماری عصبی اکتسابی و نوعی از سندروم گیلن است. این بیماری حدود ۵ تا ۱۰ درصد موارد مبتلا به بیماری گیلن را در آمریکا نشان می‌دهد و می‌تواند منجر به مشکلاتی در راه رفتن و تعادل شود و بر ماهیچه‌های چشم و رفلکس‌های تاندون تاثیر می‌گذارد.

یکی دیگر از انواع نادر سندروم گیلن، «نوروپاتی آکسونال حاد حرکتی» است که باعث ضعف ناگهانی در اندام‌ها و گاهی اوقات ایجاد مشکلاتی در تنفس می‌شود. این بیماری می‌تواند اعصاب سر را درگیر کند. شکل مشابه بیماری گیلن نیز، نوروپاتی آکسونال حسی-حرکتی حاد است که با تغییرات حسی، مانند مورمور شدن و یا کرختی آغاز می‌شود.

برخی از انواع آن آهسته‌تر شروع می‌شوند و شامل نشانه‌های مداوم می‌شوند. در پلی‌نوروپاتی التهابی مزمن میلین‌زدا، دوره‌های ضعف در طول چندین سال عود می‌کند. در «نوروپاتی حرکتی چند کانونی»، ضعف بر چندین ماهیچه در یک ناحیه خاص از یک یا هر دو دست یا پا تاثیر می‌گذارد.

علائم بیماری گیلن چیست؟

علائم بیماری گیلن، اغلب در عرض سه هفته پس از عفونت شروع می‌شود. شروع این علائم، معمولا با سوزش و ضعف در پاها و دست‌ها و یا درد در پاها و یا کمر همراه است. کودکان نیز ممکن است در راه رفتن مشکل داشته باشند. ​اگرچه که گاهی اوقات، ضعف در بالا تنه شروع می‌شود؛ اما معمولا شروع آن از پاها است و سپس به دیگر قسمت‌ها گسترش می‌یابد. در برخی موارد نیز، ممکن است فراتر از پاها نرود. ​اگر ضعف فراتر از پاها گسترش یابد، فرد ممکن است باعث موارد زیر شود:

• ​​​​​​​​ضعف در هر دو طرف بدن
• دشواری تنفس
• ضعف عضلانی در بازوها
• فلج شدن تمام بدن

​​​​​این علائم می‌توانند در طی چند ساعت، روز و یا هفته بدتر شوند. در ۹ مورد از ۱۰ مورد، علائم در هفته سوم بدتر هستند. پس از ۴ هفته، احتمال بدتر شدن ضعف وجود ندارد. علاوه بر ضعف عضلانی و مورمور شدن، تغییرات عصبی نیز می‌توانند منجر به این اتفاقات شوند:

• مشکلات بینایی به دلیل ضعف عضلات چشم
• دشوار بودن سخن گفتن، جویدن و بلعیدن
• درد شدید، مخصوصا شب‌ها
• مشکلات مربوط به هماهنگی تغییر در ضربان قلب و فشار خون مشکلاتی مربوط به هضم و کنترل مثانه

هر کسی با این علائم، نیاز به مراقبت پزشکی فوری دارد. در برخی موارد، افراد استفاده از ماهیچه‌های خود را از دست می‌دهند که منجر به فلج می‌شود. علاوه بر این، مشکلات تنفسی و تغییرات قلبی عروقی می‌توانند تهدید کننده زندگی مبتلایان باشند.

بیماری گیلن می‌تواند اثرات احساسی نیز داشته باشد. پذیرفتن فلج شدن سریع و نیاز به کمک می‌تواند ناراحت‌کننده باشد. پس از ۴ هفته، وقتی علائم به اوج خود رسیدند، برای مدتی پایدار می‌مانند و اعصاب به تدریج التیام می‌یابند.

دلیل وقوع سندروم گیلن چیست؟

دلایل دقیق وقوع این سندروم هنوز مشخص نیست، اما اغلب پس از عفونت رخ می‌دهد. در موارد نادر، مردم آن را پس از واکسیناسیون تجربه کرده‌اند. این سندروم می‌تواند بر هر کسی تاثیر بگذارد، اما به نظر می‌رسد کسانی که بیش از ۵۰ سال سن دارند، در معرض خطر بیشتری هستند.

افراد بعد از عفونت‌های زیر به بیماری گیلن دچار شده‌اند:

• باکتری Campylobacter jejun که می‌تواند باعث عفونت روده و اسهال شود.
• ویروس اپستین-بار که باعث مونونوکلئوز عفونی و یا تب غده‌ای می‌شود.
• سایتومگالوویروس، که می‌تواند باعث بروز علائم نشود.
• باکتری‌های ذات‌الریه مایکوپلاسما که می‌توانند دستگاه تنفسی را آلوده کنند. و احتمالا ویروس زیکا، که محققان هنوز در حال تحقیق در این زمینه هستند.

یک نظریه این است که عفونت‌های ویروسی و باکتریایی نحوه واکنش سیستم ایمنی به اعصاب محیطی را تغییر می‌دهند. این امر منجر به تضعیف میلین و آکسون‌ها به عنوان یک ماده خارجی و هدف قرار دادن آن‌ها می‌شود.

آیا ارتباطی بین این بیماری و واکسن زدن وجود دارد؟

در جولای ۲۰۲۱، اداره غذا و دارو (‏FDA) ‏هشدار داد که ممکن است خطر ایجاد بیماری گیلن، در ۴۲ روز بعد از تزریق واکسن جانسون و جانسون (‏جانسن) ‏برای بیماری کرونا افزایش یابد. تزریق این واکسن در آمریکا، تحت مجوز استفاده اضطراری از FDA صادر شده است.

با این حال، موارد مبتلا به این بیماری که بعد از واکسن زدن به آن دچار شده‌اند، بسیار نادر هستند. تا ۱۲ جولای ۲۰۲۱، کارکنان بهداشت و درمان آمریکا، حدود ۱۲.۵ میلیون دوز واکسن تجویز کرده بودند و گزارش‌هایی در مورد ۱۰۰ مورد مبتلا به بیماری گیلن وجود داشت. ممکن است یک ارتباط تاریخی بین واکسیناسیون و بیماری گیلن وجود داشته باشد. در سال ۱۹۷۶، پس از واکسیناسیون علیه آنفولانزای خوکی، خطر ابتلا به سندروم گیلن اندکی افزایش یافت. با این حال، این افزایش تنها ۱ مورد در هر ۱۰۰۰۰۰ نفر بوده‌ است.

کارشناسان به ارتباط احتمالی میان بیماری گیلن و واکسن‌های آنفولانزا توجه کرده‌اند، اما نتایج آن متفاوت بوده‌ است. طبق گزارش مرکز کنترل و پیش‌گیری از بیماری‌ها در آمریکا (‏CDC)‏، حداکثر ممکن است ۱ تا ۲ مورد از کیس‌های مبتلا به بیماری گیلن به ازای هر یک میلیون دوز تزریق از این واکسن‌ها وجود داشته باشد. مرکز کنترل بیماری‌ها اضافه می‌کند که خطر ابتلا به بیماری گیلن، پس از آنفلانزا احتمالا بیشتر از خطر ابتلا به این بیماری پس از واکسیناسیون است.

تشخیص بیماری گیلن به چه صورت است؟

تشخیص سندروم گیلن به خصوص در مراحل اولیه آن می‌تواند دشوار باشد. علائم این سندروم، بین افراد مختلف فرق می‌کنند و الین علائم، می‌توانند شبیه علائم دیگر بیماری‌های عصبی باشند. پزشکان به مسائل زیر توجه خواهند کرد:

• آیا ضعف بر هر دو طرف بدن تاثیر می‌گذارد؟
• علائم چقدر سریع بروز پیدا کرده‌اند؟
• ترتیب ظهور علائم به چه شکل بوده است؟ ​

آن‌ها همچنین ممکن است تست‌های زیر را توصیه کنند:

• یک آزمون هدایت عصبی که می‌تواند نشان دهد که آیا علائم عصبی آهسته هستند یا سریع.
• الکترومایوگرافی، که گاهی اوقات EMG نامیده می‌شود و عملکرد عصب درون فیبرهای عضلانی را آزمایش می‌کند. ​
• پونکسیون کمری، که در آن یک نمونه مایع مغزی نخاعی جهت آزمایش برداشته می‌شود. ​

درمان سندروم گیلن

در حال حاضر هیچ راه‌ حلی برای درمان کامل سندروم گیلن وجود ندارد، اما درمان می‌تواند به مدیریت آن کمک کند. یکی از این روش‌ها، «ایمونوگلوبولین درمانی» است که شامل دریافت آنتی‌بادی از یک اهدا کننده به صورت داخل وریدی است.

روش دیگر تبادل پلاسما است که شامل برداشت خون و فرستادن آن به درون دستگاهی است که پلاسما را از سلول‌های خونی جدا می‌کند. این امر باعث از بین رفتن برخی از آنتی‌بادی‌ها می‌شود که به سلول‌های سالم حمله می‌کنند و به بدن اجازه می‌دهد تا پلاسمای خود را دوباره تولید کند.​

این دو روش تقریبا به یک اندازه موثر هستند؛ تا زمانی که فرد آن‌ها را در عرض ۲ هفته بعد از ظهور علائم سندروم گیلن از آن‌ها بهره‌مند شود. به نظر نمی‌رسد که استفاده از هر دو درمان نتیجه را بهبود بخشد.

​زمانی که علائم این سندروم شدید هستند، فرد ممکن است برای تنفس، مانیتورینگ قلبی و جلوگیری از ورود بزاق و یا غذا به مجاری هوایی خود به کمک نیاز داشته باشد. در طول ریکاوری، عدم حرکت می‌تواند منجر به عوارضی مانند لخته شدن خون شود، که دریافت کردن رقیق‌کننده‌های خون، می‌تواند به جلوگیری از این امر کمک کند. سپس، یک برنامه توان‌بخشی لازم است که می‌تواند شامل درمان فیزیکی و دیگر انواع درمان برای بازسازی قدرت و بازگرداندن تحرک و کارکردهای دیگر بدن باشد. هم چنین فرد ممکن است از مشاوره بهره‌مند شود چون سندروم گیلن باره می‌تواند بر سلامت روانی و عاطفی تاثیر بگذارد.

نتیجه برخی تحقیقات به این موضوع اشاره می‌کند که تزریق کورتیکواستروئید می‌تواند به کاهش پاسخ ایمنی کمک کند، اما در حال حاضر شواهد کافی برای حمایت از آن وجود ندارد.

چشم انداز سندروم گیلن باره

در بیشتر موارد، آسیب عصبی ناشی از سندروم گیلن، به سرعت به مدت ۲ تا ۳ هفته بدتر می‌شود و بعد از ۴ هفته آرام می‌شود. برخی افراد فلج می‌شوند اما بیشتر آن‌ها در ۶ تا ۱۲ ماه بهبود می‌یابند. در اینجا برخی واقعیات در مورد علائم و بهبودی به نقل از موسسه ملی بیماری‌های عصبی و سکته آمریکا آورده شده‌ است:

• ظرف ۴ هفته، ضعف ممکن است در بدترین حالت خود باشد.
• طول مدت علائم می‌تواند از روزها تا هفته‌ها یا ماه‌ها باشد.
• بهبودی می‌تواند در عرض چند هفته رخ دهد، اما برخی افراد هنوز پس از دو سال در حال بهبود هستند.
• حدود ۳۰ درصد مردم پس از ۳ سال هنوز هم کمی ضعف دارند.
• حدود ۷۰ درصد افراد به طور کامل بهبود می‌یابند.
• حدود ۱۵ درصد از افراد، ضعف طولانی‌ مدت دارند و ممکن است نیاز به استفاده از واکر یا دستگاه‌های دیگر برای پشتیبانی داشته باشند.
• حدود ۳ درصد از افراد چندین سال بعد، دچار عود کردن ضعف یا سوزنی سوزنی شدن می‌شوند.
• سندروم گیلن باره، می‌تواند در ۵ درصد موارد کشنده باشد.

روند ریکاوری از این سندروم، می‌تواند زمان ببرد و فرد در طول این فرآیند به حمایت نیاز خواهد داشت. به طور کلی، ۱ مورد از ۲۰ مورد از موارد ابتلا به بیماری گیلن، معمولا به دلیل مشکلات قلبی عروقی، مشکلات تنفسی و یا عفونت، کشنده است. با این حال، بیشتر مردم به طور کامل بهبود می‌یابند.

نتیجه‌گیری

سندروم گیلن باره، یک بیماری خودایمنی و نادر است که می‌تواند پس از عفونت به‌ وجود بیاید. علائم این بیماری، سوزنی سزونی شدن و ضعف عضلانی هستند. در برخی موارد، این بیماری می‌تواند منجر به فلج شود. بیشتر مردم بهبودی کامل پیدا می‌کنند، اما این امر می‌تواند زمان ببرد. در حال حاضر هیچ راه حلی برای بیماری گیلن باره وجود ندارد، اما درمان‌های مختلف می‌توانند تاثیر آن را کاهش دهند. هر کسی که حس می‌کند علائم بیماری گیلن را دارد، باید فورا مورد مراقبت‌های پزشکی قرار گیرد. چرا که این بیماری می‌تواند منجر اتفاقات ناخوشایندی شود.

منبع: MedicalNewsToday