مفهوم هورمون محرک تیروئید (thyroid-stimulating hormone) یا TSH از مفاهیمی است که بالا یا پایین بودن آن از اهمیت بالایی برخوردار است. اگر مبتلا به بیماری‌های غده تیروئید باشید یا آزمایش تیروئید داده باشید، متوجه اهمیت آن می‌شوید. نتایج تست TSH می‌تواند گیج‌کننده باشد. بالا بودن سطح TSH به کم‌کاری تیروئید اشاره می‌کند. پایین بودن TSH نیز می‌تواند به معنای پرکاری تیروئید باشد. اما استثناهایی برای این تفسیرها وجود دارد. علاوه بر این سطح نرمال آن نیز مفهوم خاص خود را دارد. در این مطلب، بررسی می‌کنیم که آزمایش TSH چیست و نشان‌گر چه چیزی است. با ما همراه باشید.
هورمون محرک تیروئید یا TSH چیست؟
TSH هورمونی است که به عنوان یک پیام‌رسان به غده تیروئید عمل می‌کند. هنگامی که این هورمون توسط غده هیپوفیز (یک غده کوچک در مغز) آزاد می شود، غده تیروئید را تحریک می‌کند تا هورمون تیروئید بیشتری تولید کند.
TSH بالا نشان می‌دهد که تیروئید فرد فعالیت کمتری دارد (کم‌کاری تیروئید) و کار خود را که تولید کافی هورمون تیروئید است، به خوبی انجام نمی‌دهد. به همین ترتیب، TSH پایین نیز نشان می‌دهد که تیروئید فرد بیش فعال (پرکاری تیروئید) است و هورمون تیروئید اضافی تولید می‌کند.
سطح TSH چگونه تغییر می‌کند؟
TSH و هورمون‌های تیروئیدی چیزهای متفاوتی هستند. هورمون‌های تیروئیدی عبارتند از:
- T۳ (تری یدوتیرونین)
- T۴ (تیروکسین)
بدن شما از هورمون‌های تیروئیدی برای تنظیم انواع فرآیندها استفاده می‌کند. این کار شامل این است که بدن شما با چه سرعتی کالری می‌سوزاند، ضربان قلب چه شدتی دارد و بسیاری دیگر از عملکردهای خودکار چگونه انجام می‌شوند.
وقتی مقدار هورمون‌های تیروئیدی کاهش یافته باشد، هیپوفیز TSH بیشتری تولید می‌کند و به غده تیروئید سیگنال می‌دهد که تولید هورمون را افزایش دهد. وقتی سطح TSH بالا باشد، هیپوفیز TSH کمتری ترشح می‌کند که به غده تیروئید سیگنال می‌دهد که فعالیت خود را آرام کند. به همین دلیل است که TSH بالا نشان‌دهنده عملکرد کمتر از حد معمول تیروئید است و بالعکس.
تفسیر سطح TSH
درک اینکه چه زمانی و چرا هورمون تیروئید ترشح می شود، به روشن شدن اثر کم‌کاری یا پرکاری تیروئید کمک می کند. TSH بر حسب mU/L اندازه گیری می‌شود. این عبارتمخفف میلی واحد بر لیتر است که یک میلی واحد معادل یک هزارم واحد است.
محدوده طبیعی TSH معمولاً بین ۰.۵ میلی واحد بر لیتر و ۵.۰ میلی واحد بر لیتر در اکثر بیماری‌ها و آزمایش‌های پزشکی است، با این حال، استثناهایی برای این قانون وجود دارد. سطوحی از هورمون‌های غده تیروئید که نرمال در نظر گرفته می‌شوندُ ممکن است تحت شرایط خاصی برای برخی افراد غیر طبیعی باشند. به همین دلیل است که پزشکان نظرات متفاوتی در مورد سطح بهینه TSH دارند.
سطح نرمال TSH
در حالی که بیشتر آزمایشگاه‌ها سطح TSH نرمال را بین تقریبا ۰.۵ و ۵.۰ میلی واحد بر لیتر تعریف می‌کنند، برخی کارشناسان معتقدند که کران بالای TSH نرمال باید کمتر بوده و در حدود ۲.۵ میلی واحد بر لیتر باشد.
دلیل نهفته در پس این موضوع این است که اکثر بزرگسالان بدون بیماری تیروئید مقدار TSH بین ۰.۴۵ تا ۴.۱۲ میل یواحد بر لیتر دارند. علاوه بر این، برخی از پزشکان بر این باورند که بیماران مسن‌تر باید دارای سطح TSH بالاتر از ۴.۰ یا ۵.۰ میلی واحد بر لیتر باشند، زیرا TSH به طور معمول با افزایش سن افزایش می‌یابد.
پزشکان می‌توانند به سادگی با بررسی وضعیت بیمار از برخی از این بحث‌ها جلوگیری کنند. به عنوان مثال، برای فردی که با TSH حدود ۴.۰ یا میلی واحد بر لیتر که همچنان علائم قابل توجهی از کم کاری تیروئید را داراست، بهتر است سطح هدف TSH بر روی چیزی حدود یک میلی واحد بر لیتر در نظر گرفته شود.
در مقابل، برای فردی که مشکلات سلامتی مانند بیماری قلبی یا پوکی استخوان دارد، ممکن است سطح هدف TSH بالاتر برود و حدود ۵.۰ یا ۶.۰ میلی واحد بر لیتر باشد. در زمان بارداری، نباید اجازه داد TSH در سه ماهه اول از ۲.۴ میلی واحد بر لیتر یا در سه ماهه دوم و سوم از ۳.۰ میلی واحد بر لیتر بالاتر برود. زیرا از سلامت نوزاد و مادر محافظت می‌کند.
به طور کلی، مقدار طبیعی TSH به طور کلی ببین تقریبا ۰.۵ و ۵.۰ میلی واحد بر لیتر تعریف می‌شود. اما نظرات در مورد این متفاوت است، زیرا هر کس یک سطح نرمال به خصوص دارد که به سن و سلامت کلی وی وابسته است.
عوامل اثرگذار در بالا بودن TSH در آزمایش چیست ؟
بسته به اینکه فرد به بیماری‌های غده تیروئید دچار باشد یا نباشد، بالا بودن TSH به نخوه متفاوتی تفسیر می‌شود.
TSH بالا در افرادی که تحت درمان بیماری‌های تیروئید نیستند، معمولا نشان‌دهنده وجود کم‌کاری اولیه تیروئید است. چنین وضعیتی شایع‌ترین شکل کم‌کاری تیروئید است و به این دلیل رخ می‌دهد که غده تیروئید مقدار ناکافی هورمون‌های تیروئید را تولید می‌کند. هیپوفیز نیز سطوح پایین TSH را حس می‌کند و تولید TSH را افزایش می‌دهد. افزایش TSH ممکن است به دلیل عملکرد طبیعی تیروئید به دلیل وجود آنتی‌بادی‌ها که پروتئین‌های ساخته شده توسط سیستم ایمنی هستند، رخ دهد.
TSH بالا ممکن است در افرادی که به خاطر پرکاری یا کم‌کاری تیروئید تحت درمان هستند، ملاحظه شود. در هنگام کم‌کاری تیروئید، TSH بالا معمولا به این معنی است که دوز جایگزینی هورمون تیروئید باید افزایش یابد. با این حال، در برخی موارد، مقدار دور مناسب است، اما دارو به طور کامل جذب نمی‌شود. به عنوان مثال، بسیاری از غذاها و داروها می‌توانند بر جذب سینتروئید (لووتیروکسین) در بدن تاثیر بگذارند. آگاهی از این که هنگام مصرف این دارو از مصرف چه غذاهایی باید اجتناب شود، برای عملکرد مناسب دارو اهمیت دارد.
در پرکاری تیروئید، TSH بالا معمولا به این معنی است که درمان (جراحی، ید رادیواکتیو یا داروها) آنقدر در محدود کردن تولید هورمون تیروئید مؤثر بوده که باعث کم‌کاری تیروئید در فرد شده است.
عوامل اثرگذار در پایین بودن TSH در آزمایش چیست ؟
TSH پایین اغلب به این معنی است که فرد سطح بالایی از هورمون‌های تیروئیدی دارد. در افراد بدون بیماری تیروئید شناخته‌شده، پایین بودن TSH اغلب با پرکاری تیروئید همراه است. این اتفاق می‌تواند به سبب مجموعه‌ای از علت‌ها، از بیماری خود ایمنی‌گرفته تا توده‌های (ندول‌های سمی) غده تیروئید و بزرگ شدن غیر معمول غده تیروئید (گواتر) باشد.
TSH پایین ممکن است در طی بارداری نیز رخ دهد، زیرا هورمون‌های تیروئیدی تحت تاثیر هورمون حاملگی گنادوتروپین جفتی انسانی (hCG) قرار می‌گیرند. کمتر اتفاق می‌افتد که فقدان TSH تولید شده توسط غده هیپوفیز (به دلیل اختلال عملکرد) بتواند منجر به سطوح پایین هورمون تیروئید در خون شود که تحت عنوان کم‌کاری تیروئید مرکزی شناخته می‌شود. این یک استثنا برای این قاعده کلی است که کم‌کاری تیروئید با بالا بودن سطح TSH مرتبط است. کم‌کاری تیروئید مرکزی شایع نیست و معمولا با کمبود سایر هورمون‌های هیپوفیز همراه است. این کمبود منجر به ایجاد علائم دیگری نیز می‌شود.
در افرادی که به سبب کم‌کاری تیروئید تحت درمان قرار می‌گیرند، سطح پایین TSH ممکن است به این معنی باشد:
- مصرف بیش از حد دارو با جایگزینی هورمون تیروئید
- تداخلاتی که با وجود دوز بهینه دارو باعث افزایش جذب یا فعالیت تیروئید می‌شوند.
- کم‌کاری تیروئید مرکزی
در افرادی که به سبب پرکاری تیروئید تحت درمان هستند، سطح پایین TSH معمولا به این معنی است که برای کاهش سطح هورمون‌های تیروئیدی به درمان بیشتری نیاز است. همچنین می‌تواند به این معنی باشد که فرد باید به نظارت خود ادامه دهد تا مطمئن شود که سطح هورمون تیروئید به حالت نرمال بر می‌گردد.
عاملی که می‌توانند نتایج آزمایش TSH را تحت تاثیر قرار دهند چیست ؟
تعدادی از عوامل وجود دارند که می‌توانند بر نتیجه آزمایش TSH تاثیر بگذارند. مهم است که این موارد را در نظر بگیریم زیرا داده‌های آزمایشگاه تمام حقیقت را در مورد فردی بیان نمی‌کنند.
- خطای آزمایشگاهی: اگر نتیجه تست TSH غیرمنتظره باشد، اغلب اوقات تکرار آزمایش بهترین کار است. خطاها می‌توانند در طول خون‌گیری، در رونویسی نتایج، یا به دلیل ترکیب نتایج در آزمایشگاه رخ دهند. از نظر آماری، همیشه ریسک خطای آزمایشگاهی وجود دارد و نتایج باید همواره همراه با علائم بالینی و یافته‌ها تفسیر شوند.
- آنتی‌بادی‌ها:تصور می‌شود که آنتی بادی‌ها با آزمایش دقیق تیرویید در حدود ۱ درصد افراد تداخل دارند. در یک بررسی در سال ۲۰۱۸، چنین مداخلاتی باعث تشخیص نادرست یا درمان نامناسب در بیش از ۵۰ درصد از افرادی شد که این پادتن‌ها را دارا بودند:
- آنتی‌بادی‌های هتروفیل: افراد در معرض داروهای مشتق‌شده از حیوانات و درمان‌های آنتی‌بادی معمولا این آنتی‌بادی‌ها را دارند. اختلاف بین سطوح TSH و T۴ آزاد، یا بین سطوح TSH و علائم بیمار، باید در مورد عدم دقت تست به پزشک هشدار دهد.
- آنتی‌بادی‌های تیروئید: این آنتی‌بادی‌ها ممکن است بر سطوح TSH در افرادی که ممکن است مشکلات تیروئیدی داشته باشند یا نداشته باشند نیز تاثیر بگذارند. باز هم، اختلاف بین مقادیر آزمایشگاهی و علائم فرد باید سوال عدم دقت آزمایش را مطرح کند.
- آنتی‌بادی‌های دیگر: آنتی‌بادی‌های ضد روتنیوم و آنتی‌استرپتاویدین نیز می‌توانند بر نتایج تست TSH تاثیر بگذارند.
- سلامتی و عادات مربوط: عوامل دیگری نیز می‌توانند بر نتایج تست TSH تاثیر بگذارند، از جمله:
- زمانی از روز که آزمایش در آن انجام می‌شود: مثلا اگر به صزوت ناشتا آزمایش بدهید، ممکن است سطح TSH بالاتر از زمانی باشد که قبل از آزمایش چیزی خورده‌اید.
- بیماری: بیماری‌های حاد و یا مزمن ممکن است بر سیستم غدد درون‌ریز تاثیر بگذارند و منجر به نتیجه آزمایش نامتوازن شوند.
- بارداری: سطوح TSH ممکن است از محدوده نرمال در طول بارداری، صرف‌نظر از این که اختلال تیروئید دارید یا نه، پایین‌تر باشد.
- داروها: برخی داروها که برای درمان بیماری‌های قلبی و سرطان به کار می‌روند می‌توانند نتایج آزمایش را تحت تاثیر قرار دهند. داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی، یا NSAIDها، مانند ایبوپروفن نیز می‌توانند چنین اثری داشته باشند.
- مواد غذایی و یا مکمل‌ها: غذاهایی که از ید غنی هستند و یا از کلپ مشتق شده‌اند ممکن است در آزمایش اختلال ایجاد کنند. همین امر در مورد مکمل‌های بیوتین نیز صادق است.
- تغییرات در عادات خواب: کمبود خواب با اختلالات تیروئیدی مرتبط است.
روش انجام آزمایش
آزمایش مویرگی انگشت، یا آزمایش لکه‌گذاری خون، یک جایگزین تا حدودی بحث‌برانگیز برای تست سنتی TSH است. این روش به جای استفاده از خون استاندارد که از ورید گرفته شده، از نوک انگشت استفاده می‌کند تا عملکرد تیروئید را ارزیابی کند. کیت‌های این نوع تست نیز تولید شده‌اند تا شما بتوانید سطح TSH خود را در خانه کنترل کنید.
طرفداران این تست معتقدند که این تست دقت بیشتری را بدون نیاز به مقدار زیادی نمونه خون وریدی به همراه می‌آورد. با این حال، از آنجایی که در حال حاضر این آزمایش به طور گسترده در دسترس نیست، دقیقا مشخص نیست که این آزمایش به چه نحوی با آزمایش معمولی TSH مقایسه می‌شود.
TSH به تنهایی کافی نیست
در طی فرآیند تشخیص، اکثر ارائه دهندگان مراقبت‌های بهداشتی از آزمایش TSH برای ارزیابی عملکرد تیروئید و تعیین دوره بهینه درمان استفاده می‌کنند. با این حال، مواقعی وجود دارد که اطلاع از وضعیت TSH فرد ممکن است ناکافی باشد.
به عنوان مثال، اگر پزشک به اختلال عملکرد تیروئید به دلیل بیماری غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس مشکوک باشد، معمولا T4 آزاد در کنار TSH آزمایش می شود. به همین ترتیب، اگر TSH طبیعی باشد، اما فرد هنوز علائم پرکاری یا کم کاری تیروئید را داشته باشد، T4 آزاد هم ممکن است بررسی شود. علاوه بر این، TSH لزوما برای نظارت بر کم کاری تیروئید در دوران بارداری کافی نیست. T4 و T4 آزاد نیز اغلب توصیه می‌شود. بسته به وضعیت بالینی، سایر آزمایشات تیروئیدی که ممکن است انجام شود شامل (T3)، T3 آزاد، T3 معکوس و آزمایش آنتی بادی تیروئید است.
سخن نهایی
سطح TSH نرمال و بهینه‌ای برای همه افراد وجود ندارد. زیرا سطوح TSH بسته به فاکتورهای متعددی از جمله سن، وضعیت تیروئید و حتی خواب و زمان خوردن غذا بستگی دارد. برای سنجش سطح بهینه، پزشک معالج شما باید این عوامل را همراه با هر یک از علائمی که تجربه می‌کنید، در نظر بگیرد.
آزمایش TSH استاندارد طلایی در تشخیص و نظارت بر بیماری‌های تیروئیدی است. اما مانند هر آزمایش پزشکی دیگز، استثناهایی در مورد اینکه نتایج آزمون ممکن است به چه معنا باشند، و همچنین شرایطی که در آن آزمون ممکن است نادرست باشد، وجود دارد.
کاملا ممکن است که شما هنوز هم با وجود سطح طبیعی TSH علائم بیماری داشته باشید. حتی ممکن است سطح TSH طبیعی نیز برای شما غیر طبیعی باشد.
منبع: VeryWellHealth
