پرکاری تیروئید، که به آن تیروئید بیش‌فعال نیز گفته می‌شود، شرایطی است که در آن تیروئید شما سطوح بالایی از هورمون تیروئید را تولید و آزاد می‌کند. این وضعیت می‌تواند سرعت متابولیسم شما را افزایش دهد. علائم پرکاری تیروئید شامل ضربان قلب سریع، کاهش وزن، افزایش اشتها و اضطراب است. پرکاری تیروئید را می توان با داروهای ضد تیروئید، ید رادیواکتیو، بتابلاکرها و جراحی درمان کرد.
پرکاری تیروئید شرایطی است که در آن، غده تیروئید میزان هورمون‌های بیشتری را نسبت به آنچه که بدن نیاز دارد، تولید و ترشح می‌کند. هورمون‌های اصلی که غده تیروئید تولید می‌کند شامل تری‌یدوتیرونین (T۳) و تیروکسین (T۴) هستند. پرکاری تیروئید می‌تواند کل بدن را تحت تاثیر قرار دهد و مشکلی است که باید آن را با مراجعه به پزشک درمان کرد.
تیروئید چه کاری انجام می‌دهد؟
غده تیروئید که در جلوی گردن قرار گرفته است، یک غده‌ی پروانه‌ای شکل است. غدد عضوهایی از بدن هستند که در سرتاسر بدن یافت می‌شوند. برخی از غدد مواد هورمونی‌ای را تولید و آزاد می‌کنند که در عملکرد و رشد بدن دخیل هستند. غده تیروئید نقش بزرگی در بسیاری از وظایف اصلی بدن شما دارد. از جمله:
- تنظیم کردن دمای بدن
- کنترل کردن ضربان قلب
- کنترل متابولیسم (فرآیند تبدیل فذا به انرژی به در بدن ک به عملکرد بدن کمک می‌کند).
وقتی غده تیروئید به درستی کار می‌کند، بدن در تعادل است و بخشهای آن به درستی کار می‌کنند. اما اگر در عملکرد این غده اختلال ایجاد شود؛ به این معنی که هورمون‌های تیروئیدی به میزان بسیار بیشتر یا بسیار کمتر از مقدار مورد نیاز تولید شوند، آن‌گاه این ناهماهنگی می‌توانند بر کل بدن اثرگذار باشد.
تفاوت بین پرکاری تیروئید و کم‌کاری تیروئید چیست؟
کم‌کاری تیروئید و پرکاری تیروئید بیماری‌هایی هستند که هر دو با میزان هورمون تیروئید که غده تیروئید تولید و آزاد می‌کند، ارتباط دارند.
وقتی پرکاری تیروئید و علائم آن را دارید، فعالیت غده تیروئید شما بیش از اندازه است و هورمون تیروئیدی زیادی تولید و آزاد می‌کند. از سوی دیگر، وقتی کم‌کاری تیروئید داشته باشید، فعالیت این غده به کمتر از حد معمول رسیده است و هورمون تیرئیدی کافی تولید نمی‌شود.
هر کسی می‌تواند پرکاری تیروئید داشته باشد، اما این بیماری در زنان شایع‌تر است. همچنین، پرکاری تیروئید نسبتا نادر است. تقریبا ۱ درصد مردم در ایالات‌متحده مبتلا به پرکاری تیروئید هستند.
علائم پرکاری تیروئید چیست؟
پرکاری تیروئید علائم زیادی دارد و می‌تواند بر کل بدن تاثیر بگذارد. اگر پرکاری تیروئید داشته باشید، ممکن است برخی از این علائم را تجربه کنید. علائم پرکاری تیروئید می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- ضربان قلب سریع (تپش قلب)
- احساس لرزش و یا عصبانیت
- کاهش وزن
- افزایش اشتها
- اسهال و حرکات مکرر روده
- تغییر در بینایی
- نازک، گرم و مرطوب شدن پوست
- تغییرات در چرخه قاعدگی بانوان
- عدم تحمل در برابر گرما و تعرق زیاد
- مشکلات مربوط به خواب
- تورم و بزرگ شدن گردن به سبب غده تیروئید بزرگ‌شده (گواتر)
- ریزش مو و تغییر بافت مو
- برآمدگی چشم‌ها (که همراه با بیماری گریوز دیده می‌شود)
- ضعف عضلانی
چه چیزی باعث بروز پرکاری تیروئید و علائم آن می‌شود؟
مشکلات و بیماری‌هایی که می‌توانند باعث پرکاری تیروئید شوند عبارتند از:
- بیماری گریوز: در این اختلال، سیستم ایمنی بدن به غده تیروئید حمله می‌کند. این کار باعث این می‌شود که غده تیروئید، مقدار زیادی هورمون تیروئیدی تولید کند. بیماری گریوز یک بیماری ارثی است (از طریق یک خانواده منتقل می‌شود). اگر یکی از اعضای خانواده شما بیماری گریوز داشته باشد، این احتمال وجود دارد که افراد دیگری هم در خانواده شما این بیماری را داشته باشند. این مساله در بانوانی که در هنگام زایمان دختر به دنیا آورده‌اند، شایع‌تر از بانوانی است که در هنگام زایمان پسر به دنیا آورده‌اند. بیماری گریوز شایع‌ترین علت پرکاری تیروئید است و عامل حدود ۸۵ درصد موارد آن است.
- گرهک تیروئید: گرهک تیروئید یک غده یا رشد سلول‌ها در غده تیروئید است. آن‌ها می‌توانند هورمون‌های بیشتری نسبت به نیاز بدن تولید کنند. گرهک‌های تیروئید به ندرت سرطانی هستند.
- تیروئیدیت: تیروئیدیت التهاب غده تیروئید است که ممکن است دردناک یا بدون درد باشد. این بیماری ممکن است در طی یک سال پس از زایمان اتفاق بیفتد (تیروئیدیت پس از زایمان). بعد از این که شما تیروئیدیت را تجربه کردید، ممکن است تیروئید شما قادر به بازیابی خود نباشد که این مشکل منجر به کم‌کاری تیروئید خواهد شد.
- مصرف ید اضافی: اگر در معرض خطر پرکاری تیروئید هستید و مقدار زیادی ید مصرف می‌کنید (از طریق رژیم غذایی و یا داروهای خود)، این کار می‌تواند باعث شود که تیروئید شما هورمون تیروئیدی بیشتری تولید کند. ید یک ماده معدنی است که غده تیروئید برای تولید هورمون تیروئیدی از آن استفاده می‌کند. دریافت ماده حاجب تزریقی (یدین) نیز ممکن است باعث پرکاری تیروئید شود. آمیودارون (Amiodarone) نیز دارویی است که حاوی مقدار زیادی ید می‌باشد و ممکن است باعث پرکاری تیروئید شود.
عوامل خطر برای پرکاری تیروئید چیست؟
برخی از عواملی که می‌توانند خطر ابتلا به پرکاری تیروئید را افزایش دهند، عبارتند از:
- داشتن سابقه خانوادگی بیماری‌های تیروئید
- داشتن سابقه بیماری‌هایی مانند کم‌خونی خطرناک، دیابت نوع ۱ و نارسایی اولیه آدرنال (بیماری آدیسون)
- زیاد بودن مقدار ید در رژیم غذایی
- بارداری
چشم‌انداز بیماری پرکاری تیروئید چگونه است؟
پرکاری تیروئید یک بیماری قابل مدیریت و قابل درمان است و درمان روی اغلب افراد موثر است. اگر چه برخی از انواع درمان نیاز دارند که فرد برای همیشه دارو مصرف کند، اما سطح هورمون‌های تیروئیدی وی نرمال خواهد بود.
متاسفانه پرکاری تیروئید درمان‌نشده ناشی از بیماری گریوز ممکن است در طول زمان بدتر شود و موجب عوارض بدی شود. اگر به بیماری مبتلا هستید، در مورد نحوه مدیریت آن با پزشک معالج خود مشورت کنید و از او کمک بخواهید.
آیا پرکاری تیروئید قابل درمان است؟
بله، درمان دائمی برای پرکاری تیروئید وجود دارد. در آوردن غده تیروئیداز طریق جراحی و نابود کردن آن از طریق دارو، پرکاری تیروئید را درمان می‌کند. با این حال، زمانی که غده تیروئید فرد از بدن وی حذف و یا نابود می‌شود، فرد باید داروهای جایگزین هورمون‌های تیروئیدی را برای همیشه مصرف کند. زیرا بدن همچنان به هورمون‌های تیروئیدی نیاز دارد؛ البته نه در سطح بالایی که در پرکاری تیروئید وجود داشته است. اگر چه فرد باید دارو مصرف کند و به طور منظم با پزشک در تماس باشد، اما این یک شکل قابل مدیریت از بیماری‌های تیروئید است.
آیا مشکلاتی مربوط به پرکاری تیروئید وجود دارد؟
طوفان تیروئید (بحران تیروئید یا بحران تیروتاکسیک) یکی از عوارض نادر اما جدی پرکاری تیروئید است. این اتفاق زمانی می‌افتد که غده تیروئید مقدار زیادی هورمون تیروئیدی را در مدت زمان کوتاهی تولید و آزاد می‌کند. طوفان تیروئیدی یک وضعیت اورژانسی و تهدید کننده زندگی است که نیاز به مراقبت پزشکی فوری دارد.
نشانه‌های طوفان تیروئیدی عبارتند از:
- تب بالا در حدود ۴۰ درجه
- ضربان قلب سریع (تاکیکاردی) که می‌تواند از ۱۴۰ ضربان در دقیقه تجاوز کند.
- احساس اضطراب و نگرانی
- هذیان‌گویی
- نارسایی احتقانی قلب
- از دست دادن هوشیاری
یکی از عوارض بیماری گریوز که یکی از علل پرکاری تیروئید است، بیماری چشمی گریوز (افتالموپاتی گریوز) نام دارد. معمولا نمی‌توان از این شرایط جلوگیری کرد. بیماری چشمی گریوز می‌تواند باعث عوارض زیر شود:
- برآمده شدن چشم‌ها
- از دست دادن بینایی
- دوبینی
- حساسیت به نور
کنار آمدن با پرکاری تیروئید و زندگی با آن
اگر علائم و نشانه‌های پرکاری تیروئید را تجربه می‌کنید، مهم است که به پزشک مراجعه کنید تا وضعیت شما ارزیابی شود و برای آن درمان در نظر گرفته شود. اگر در حال حاضر مبتلا به پرکاری تیروئید شده‌اید، باید به طور مرتب به پزشک مراجعه کنید تا مطمئن شوید که درمان موثر است.
اگر شما علائم یکی از عوارض پرکاری تیروئید، یعنی طوفان تیروئید مانند تب بالا و ضربان قلب بسیار سریع را تجربه می‌کنید، هر چه زودتر به نزدیک‌ترین بیمارستان بروید.
پرکاری تیروئید و بارداری
یکی از علائم پرکاری تیروئید می‌تواند چرخه‌های قاعدگی نامنظم باشد که بارداری را دشوار می‌کند. بسیاری از بانوان، در ابتدا به خاطر مسائل بارداری خود به پزشک مراجعه می‌کنند و بعد از آن از مشکلات تیروئیدی خود آگاه می‌شوند.
در اوایل بارداری، بدن بانوان نیاز به تولید هورمون‌های تیروئیدی بیشتری نسبت به وضعیت نرمال دارد تا به رشد کودک کمک کند. این هورمون‌ها به ویژه برای مغز و سیستم عصبی نوزاد مهم هستند. داشتن سطح هورمون تیروئید که کمی بالاتر از حد نرمال است، خوب است، اما اگر میزان آن به طور چشمگیری افزایش یابد، ممکن است فرد نیاز به یک برنامه درمانی داشته باشد. بالا بودن سطح هورمون‌های تیروئیدی نه تنها بر خود فرد بلکه بر نوزاد نیز تاثیر می‌گذارد.
تشخیص پرکاری تیروئید در طول بارداری می‌تواند مشکل باشد زیرا میزان هورمون‌های تیروئید بدن به طور طبیعی افزایش می‌یابد
پرکاری تیروئید و رژیم غذایی
خوردن غذاهای غنی از ید ممکن است باعث پرکاری تیروئید شود و یا در برخی موارد آن را بدتر کند.
اگر پرکاری تیروئید دارید، ممکن است پزشک شما، ایجاد تغییرات خاصی را در رژیم غذایی به شما توصیه کنند. همیشه قبل از ایجاد تغییرات جدی در رژیم غذایی با پزشک مشورت کنید. اگر برای پرکاری تیروئید دارو مصرف می‌کنید، همیشه آن را به مقدار تجویز شده مصرف کنید.
غذاهای دریایی بیش‌ترین میزان ید را دارند. فقط یک گرم جلبک شامل ۲۳.۲ میکروگرم (mcg) ید است. اگر پزشک به شما توصیه کرده که غذاهای یددار را کمتر مصرف کنید، سعی کنید از خوردن این غذاها اجتناب کنید:
- ماهی
- میگو
- سوشی
دیگر غذاها مقادیر بالایی از ید دارند از جمله:
- شیر و محصولات لبنی
- پنیر
- زرده تخم‌مرغ
- نمک یددار
سخن نهایی در مورد پرکاری تیروئید و علائم آن
هر چند تشخیص داده شدن پرکاری تیروئید می‌تواند باعث استرس و نگرانی شود، اما خبر خوب این است که پرکاری تیروئید یک بیماری قابل مدیریت و قابل درمان است. اگر علائم پرکاری تیروئید را تجربه می‌کنید و یا عوامل خطر ویژه‌ای مانند سابقه خانوادگی بیماری گریوز را دارید، حتما با پزشک در تماس باشید. پرشک می‌تواند با انجام برخی معاینات و آزمایش‌ها، پرکاری تیروئید را تشخیص دهد و روند درمان را آغاز کند.
منبع: ClevelandClinic
