همه ما در برههای از زندگیمان دچار اسهال شدهایم. علائم رایج اسهال، مدفوع مکرر و آبکی بودن آن، گرفتگی شکم و نفخ است. اسهال اغلب شیوهای است که بدن برای مقابله با اختلالات سیستم گوارشی آن را در پیش میگیرد. در این مطلب از تریتا، در مورد اسهال و نحوه بروز آن و راهکارهایی برای بهبود اسهال و همچنین قرص اسهال صحبت میشود. با ما همراه باشید.
توضیحاتی در مورد اسهال
اسهال حاد کمتر از ۲ هفته طول میکشد و میتواند از موارد مختلفی ناشی شود. اسهال عفونی در کودکان خردسال شایع است و اغلب توسط یک ویروس ایجاد میشود. اگر به مناطق توسعه نیافته با آب آلوده سفر کنید، احتمال دارد که به اسهال مسافرتی مبتلا شوید. باکتریهای مواد غذاییای که به درستی ذخیره یا پخته نشدهاند، علل معمول مسمومیت غذایی هستند. در ادامه با برخی از موثرترین راهها برای مدیریت اسهال حاد آشنا شوید.
محافظت از بدن در برابر بیآبی
هنگامی که اسهال دارید، آبرسانی مناسب به بدن بسیار مهم است. کم آبی بدن در اثر اسهال میتواند در کودکان خردسال و بزرگسالان کشنده باشد. اگر نوزادی دارید که به اسهال دچار شده است، حتما با استفاده از شیر مادر یا شیر حشک از او محافظت کنید. شربتهای هیدراتاسیون خوراکی کودکان مانند پدیالیت که بدون نسخه نیز در دسترس هستند، شربتهای توصیه شده برای کودکان مبتلا به اسهال هستند. مقدار کمی از این شربتهای هیدراتاسیون باید به طور مکرر به کودک داده شود. این فرمولها در آمادهسازی بستنی یخی نیز وجود دارند.
مطالعات نشان دادهاند که برای بزرگسالانی که علائم خفیف اسهال را تجربه میکنند، نوشیدنیهای ورزشی و محلولهای آبرسانی بدون نسخه به همان اندازه موثر هستند.الکل، شیر، نوشابه و سایر نوشیدنیهای گازدار یا کافئیندار نباید برای هیدراتاسیون استفاده شوند، زیرا ممکن است علائم بیمار را بدتر کنند.
پروبیوتیکها
پروبیوتیکها منابع باکتریهای خوب هستند که در مجرای روده برای ایجاد محیط روده مناسب انجام وظیفه میکنند. اساسا این باکتریها میکروارگانیسمهای زندهای هستند که در غذاهای خاصی وجود دارند، از جمله:
- کواس چغندر
- پنیر دلمه
- شکلات تلخ
- زیتونهای سبز
- کفیر
- کلم ترش
- ترشیجات
- نان خمیر مایه
- ماست
پروبیوتیکها به صورت پودر یا قرص نیز وجود دارند. باکتریهای خوبی که در مجرای روده شما زندگی میکنند برای عملکرد طبیعی دستگاه گوارش ضروری هستند. آنها نقش مهمی در محافظت از روده در برابر عفونت ایفا میکنند. هنگامی که بدن شما توسط آنتیبیوتیکها تغییر میکند یا تحت تأثیر باکتریها یا ویروسهای ناسالم قرار میگیرد، ممکن است دچار اسهال شوید. پروبیوتیکها میتوانند با بازگرداندن تعادل باکتریها در روده به اسهال کمک کنند.
Saccharomyces boulardii یک پروبیوتیک مخمر است و در حالی که باکتری نیست، اما مانند یک باکتری عمل میکند. این پروبیوتیک میتواند اسهال مرتبط با آنتی بیوتیک را بهبود بخشد. همچنین به نظر میرسد که اسهال مسافرتی را نیز تسکین میدهد. مطالعات نشان میدهند که این ماده میتواند به روده شما کمک کند تا با پاتوژنهای ناخواسته مبارزه کند و اطمینان حاصل کند که آنها مواد مغذی را به درستی جذب میکنند. از آنجایی که این ماده یک مخمر است، باید در افرادی که سیستم ایمنی نامطمئنی دارند، با احتیاط مصرف شود.
دریافت مراقبتهای پزشکی مناسب در موارد اسهال حاد مهم است. قبل از مصرف مکملهای پروبیوتیک برای درمان اسهال با پزشک خود صحبت کنید.
قرص و داروهای بدون نسخه برای درمان اسهال
داروهای بدون نسخهای وجود دارند که برای اسهال حاد در دسترس هستند. با این حال، اگر علائم ادامهدار باشد، ممکن است فرد برای از بین بردن عاملی که باعث اسهال شده است، به درمان متفاوتی نیاز داشته باشد. داروهای رایج برای اسهال شامل لوپرامید و بیسموت ساب سالیسیلات است.
قرص لوپرامید برای اسهال
لوپرامید، که مردم معمولا با نام تجاری Imodium شناخته میشود، یک عامل ضد اسهال است که با تأثیر بر گیرندههای مواد مخدر در روده، اسهال را درمان می کند. این دارو با کاهش انقباضات روده و سرعت عبور محتویات آن بر کنترل اسهال تاثیر میگذارد و با کند کردن حرکت مواد داخل روده، زمان بیشتری را برای بازجذب آب فراهم میکند.
عوارض جانبی احتمالی لوپرامید می تواند شامل این موارد باشد:
- خشکی دهان
- حالت تهوع
- گرفتگی معده
- ایلئوس، فقدان موقت انقباض عضلانی در روده
- یبوست
- سرگیجه
- خستگی
- مشکل در تخلیه ادرار از مثانه
همچنین شایان ذکر است که لوپرامید یک ماده کنترل شده نیست و خطر مصرف بیش از حد و عوارض جانبی شدید وجود دارد. به این ترتیب، مصرف توصیه شده برای بزرگسالان و افراد بالای ۱۳ سال، دوز اولیه ۴ میلی گرم (میلی گرم) یا ۲ کپسول، سپس ۲ میلی گرم یا ۱ کپسول بعد از هر دقع مدفوع شل است. توصیه نمیشود بیش از ۱۶ میلی گرم یا ۸ کپسول در روز مصرف شود.
قرص بیسموت ساب سالیسیلات برای اسهال
بیسموت ساب سالیسیلات، که با نامهای تجاری Kaopectate و Pepto-Bismol شناخته میشود، یکی دیگر از داروهای بدون نسخه برای درمان اسهال است.
با عبور این دارو دارو از معده، بیسموت و اسید سالیسیلیک به عنوان دو ترکیب جداگانه تقسیم میشوند. بیسموت در معده، جایی که به افزایش جذب مایعات، کاهش التهاب و بهبود معده کمک می کند، باقی میماند و به دلیل فعالیت باکتریکش و ضدمیکروبی خود که میتواند پاتوژنهای ایجاد کننده اسهال را مهار کند، می تواند با اسهال مقابله کند.
بیسموت ساب سالیسیلات ممکن است باعث بروز عوارض جانبی زیر شود:
- حالت تهوع
- مزه تلخ
- مدفوع تیره یا سیاه
از آنجایی که این دارو حاوی سالیسیلات است، استفاده از بیسموت سالیسیلات برای افراد مبتلا به آلرژی توصیه نمیشود. علاوه بر این، این دارو ممکن است با سایر داروها تداخل داشته باشد. به این ترتیب، توصیه میشود در صورت مصرف داروهای زیر قبل از مصرف با پزشک مشورت کنید:
- داروهای ضد انعقاد
- داروهای دیابت
- داروهای نقرس
- داروهای آرتروز
در حالی که این داروها میتوانند علائم اسهال را تسکین دهند، اما علت اصلی را درمان نمیکنند. اگر اسهال مزمن دارید، نباید بدون اجازه پزشک از این داروها استفاده کنید. اسهال مزمن اسهالی است که بیش از ۱۴ روز طول بکشد و اغلب علل مختلفی دارد.
اگر فرزندتان اسهال دارد، باید محتاط باشید. کم آبی ناشی از اسهال میتواند خطرناک باشد و میتواند به سرعت در کودکان خردسال رخ دهد. این نوع کم آبی شدید حتی میتواند زندگی را تهدید کند. داروهای بدون نسخه برای درمان در کودکان توصیه نمیشود، بنابراین مهم است که با پزشک خود صحبت کنید. نوزادان زیر ۳ ماه که مبتلا به اسهال هستند باید سریعا نزد پزشک برده شوند.
اگر اسهال خونی، تب، بیش از هفت روز علائم، درد شدید در قسمت شکم یا اسهالی دارید که به مراتب بدتر میشود، باید به پزشک مراجعه کنید.
قرص و داروهای تجویزی برای بهبود اسهال
داروهای تجویزی به طور کلی بیشتر به علت اسهال اختصاص دارند. این نوع داروها میتوانند شامل موارد زیر باشد:
آلوسترون
آلوسترون نوعی درمان برای افراد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر غالب با اسهال شدید (IBS-D) است. این دارو گیرندههایی که باعث درد، ناراحتی شکمی و اسهال میشوند را مسدود میکند. عوارض جانبی آلوسترون می تواند شامل یبوست و کولیت ایسکمیک باشد که باعث کاهش جریان خون در روده بزرگ می شود.
الوکسادولین
این دارو نیز درمان دیگری برای سندروم روده تحریکپذیر با اسهال شدید است. این دارو بر گیرندههای مواد افیونی تأثیر میگذارد و با تنظیم حرکت، ترشح و ناراحتی دستگاه گوارش، علائم اسهال را مدیریت می کند. این دارو عوارض جانبی کمتری نسبت به آلوسترون ایجاد میکند، اما مطالعات بیشتری برای تعیین اثربخشی آن در مقایسه با سایر داروها مورد نیاز است.
ریفاکسیمین
ریفاکسیمین، با نام تجاری Xifaxan، هم نوعی درمان هم برای IBS-D و هم برای اسهال مسافرتی است. ریفاکسیمین یک آنتی بیوتیک است، بنابراین مهم است که مطمئن شوید فردی که آن را مصرف می کند به اسهال ویروسی مبتلا نشده است. ریفاکسیمین با مبارزه با باکتریهای بیهوازی و بیهوازی گرم منفی و گرم مثبت عمل میکند، بنابراین میتواند طیف وسیعی از موارد اسهال را درمان کند.
غذاهایی برای مقابله با اسهال
در حالی که ممکن است در صورت ابتلا به اسهال، خوردن غذا غیر منطقی به نظر برسد، اما مصرف برخی غذاها میتواند به کاهش علائم اسهال شما کمک کند و اطمینان حاصل کند که سلامت شما با نخوردن غذا بدتر نمیشود. میتواند به غذاهای کم فیبر که به سفت شدن مدفوع شما کمک میکنند، توجه خاصی داشته باشید. برخی از این خوردنیها شامل موارد زیر است:
- موز
- برنج (سفید)
- سس سیب
- نان تست
سایر غذاهایی که معمولا در هنگام تجربه اسهال به خوبی هضم میشوند عبارتند از:
- بلغور جو دوسر
- سیب زمینی پخته
- مرغ پخته
- سوپ مرغ (که به آبرسانی مجدد نیز کمک میکند)
چیزهایی که باید از خوردن آنها اجتناب کرد
غذاهای سرخ شده و چرب معمولا در افرادی که اسهال دارند به خوبی هضم نمیشوند. همچنین باید مصرف غذاهای پرفیبر مانند سبوس و همچنین میوهها و سبزیجاتی که میتوانند نفخ را افزایش دهند را محدود کنید. خوردنیهایی که باید از آنها اجتناب کرد عبارتند از:
- الکل
- شیرین کنندههای مصنوعی (موجود در آدامس، نوشابههای رژیمی و جایگزینهای قند)
- لوبیا
- انواع توتها
- کلم بروکلی
- کلم
- گل کلم
- نخود
- قهوه
- ذرت
- بستنی
- سبزیجات برگ سبز
- شیر
- نخود فرنگی
- فلفل
- آلو
- چای
چه چیزی باعث اسهال میشود؟
درک علت اسهال میتواند به شما در جلوگیری از وقوع اسهال در دفعات بعدی کمک کند. علل شایع اسهال عبارتند از:
- ویروس شکمی: گاستروانتریت ویروسی (آنفولانزای معده) یکی از علل اسهال است. به سبب این آنفولانزا، همراه با مدفوع آبکی، ممکن است دل درد، حالت تهوع، استفراغ و تب با درجه پایین را هم تجربه کنید.
این ویروسها شامل نوروویروس و روتاویروس هستند که میتوانند پس از خوردن یا نوشیدن غذای آلوده یا اشتراک گذاری وسایل شخصی با فرد آلوده ایجاد شوند. - دارو: حساسیت به برخی داروها نیز میتواند باعث حملات اسهال شود. این ممکن است پس از مصرف آنتی بیوتیکها، مسکنها یا داروهای ضد سرطان رخ دهد.
- بیماریهای ناشی از غذا: در صورت مصرف غذای آلوده به باکتری، انگل یا سموم، اسهال میتواند مسمومیت غذایی نیز نامیده شود. بیماریهای منتقله از طریق غذا میتواند شامل مواردی باشد که توسط باکتریهای زیر ایجاد میشود:
- سالمونلا (Salmonella)
- E.coli
- لیستریا مونوسیتوژنز (Listeria monocytogenes)
- کلستریدیوم بوتولینوم (بوتولیسم) (Clostridium botulinum (botulism))
- آلرژی یا حساسیت غذایی: اگر به لاکتوز حساسیت داشته باشید، ممکن است پس از مصرف لبنیات به اسهال دچار شوید. برخی از این لبنیات حاوی لاکتوز شیر، پنیر، بستنی و ماست است.
داشتن آلرژی یا حساسیت غذایی نیز ممکن است باعث اسهال شود. به عنوان مثال، ممکن است پس از خوردن غذاهای حاوی گلوتن مثل گندم و ماکارون دچار اسهال شوید. - شیرینکنندههای مصنوعی: این مورد از علتهای کمتر شناخته شده اسهال است. اما اگر به شیرینکنندههای مصنوعی حساس هستید، ممکن است پس از مصرف غذاها یا نوشیدنیهای حاوی این شیرینکنندهها دچار اسهال شوید. شیرینکنندههای مصنوعی در نوشیدنیهای رژیمی، محصولات بدون قند، آدامسها و آبنبات نیز یافت میشوند.
- مشکلات گوارشی: گاهی اوقات اسهال از علائم اختلالات گوارشی است. اگر بیماری کرون یا کولیت اولسراتیو تشخیص داده شود، ممکن است مدفوع شلی داشته باشید. همچنین، سندرم روده تحریک پذیر هم میتواند باعث حملات متناوب اسهال و یبوست شود.
نکاتی برای پیشگیری از اسهال
اسهال ناشی از ویروس یا عفونتهای باکتریایی مسری است. با رعایت نکات زیر میبتوانید از خود محافظت کنید:
- شستن مکرر دستها
- اجتناب از قرارگیری در معرض افراد بیمار
- ضد عفونی کردن سطوحی که معمولا لمس میشوند
- عدم به اشتراک گذاشتن وسایل شخصی
اگر پس از شروع مصرف یک داروی جدید دچار اسهال شدید، از پزشک خود در مورد یک داروی جایگزین یا کاهش دوز خود سؤال کنید. همچنین میتوانید با پختن کامل غذا و شستن میوهها و سبزیجات از خود محافظت کنید. همچنین مطمئن شوید که روش صحیح شستن دستها را میدانید. از آب گرم و صابون استفاده کنید و دستان خود را حداقل ۲۰ ثانیه بشویید. اگر آب در دسترس نیست، از یک ضدعفونی کننده دست مبتنی بر الکل استفاده کنید.
برای شناسایی آلرژیها یا حساسیتهای غذایی احتمالی، یک دفترچه غذایی داشته باشید و هر چیزی که میخورید را برای چند هفته یادداشت کنید. روزهایی که اسهال دارید را یادداشت کنید. داشتن یک دفترچه غذایی میتواند به تشخیص عدم تحمل لاکتوز یا حساسیت به گلوتن کمک کند. سپس میتوانید یک رژیم غذایی حذفی را امتحان کنید و غذاهای مشکوک مشکلزا را از رژیم غذایی خود حذف کنید و ببینید آیا علائم بهبود مییابد یا خیر. برای یک اختلال گوارشی، اگر احساس میکنید که درمان فعلی موثر نیست، با پزشک خود صحبت کنید. ممکن است لازم باشد داروی خود را تنظیم کنید.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
برای اسهالی که بیش از سه روز طول کشیده یا در صورتی که با علائم کمآبی مواجه هستید به پزشک مراجعه کنید. این علائم میتواند شامل تشنگی شدید، کاهش ادرار و سرگیجه باشد.
همچنین در صورت داشتن علائم زیر باید به پزشک مراجعه کنید:
- تب بالاتر از ۳۸.۹ درجه سانتیگراد
- مدفوع خونی یا سیاه
- درد شکم
سخن نهایی در مورد قرص اسهال و درمان آن
اسهال میتواند در عرض ۲۴ ساعت ظاهر شده و سپس بین برود یا ممکن است روزها طول بکشد و امور شما را مختل کند. به کمک داروها و قرص اسهال، غذاهای کم فیبر، و پرهیز از غذاهایی که دستگاه گوارش شما را تحریک میکنند (مانند لبنیات یا شیرینکنندههای مصنوعی) میتوانید به سرعت علائم را تسکین دهید و به زندگی عادی بازگردید.
منبع: MedicalNewsToday، Healthline، Healthline