خونریزی بینی یا خون دماغ شدن (که به آن اپیستاکسی نیز گفته می‌شود) می‌تواند به راحتی به سبب موقعیت قرارگیری بینی و نزدیک بودن سطح رگ‌های خونی به پوشش بینی رخ دهد. اکثر خونریزی‌های بینی را می‌توان در خانه کنترل کرد، اما برخی از علائم آن باید توسط پزشک بررسی شود. خون دماغ شدن زمانی اتفاق می‌افتد که رگ‌های خونی که از بینی عبور می‌کنند، دچار آسیب و خونریزی شوند.
خون دماغ شدن چیست؟
به بیان ساده، خونریزی بینی یا خون دماغ شدن به معنی از دست دادن خون از بافتی است که از داخل بینی عبور می‌کند. خونریزی بینی (که اپیستاکسی نیز نامیده می‌شود) وضعیت نادری نیست و حدود ۶۰ درصد مردم حداقل یک خونریزی بینی را در طول زندگی خود خواهند داشت. موقعیت بینی در وسط صورت و تعداد زیاد رگ‌های خونی نزدیک به سطح در پوشش بینی، آن را به یک هدف آسان برای آسیب و خونریزی بینی تبدیل می‌کند.
آیا خون دماغ شدن یک وضعیت جدی است؟
اگر چه مشاهده بیرون آمدن خون از بینی می‌تواند هشدار دهنده باشد اما اغلب خونریزی‌های بینی جدی نیستند و می‌توانند در خانه مدیریت شوند. به هر حال، بعضی از افراد باید پزشک مراجعه کنند. برای مثال اگر شما فردی هستید که مکررا دچار خون دماغ می‌شود، باید توسط پزشک معاینه شوید. زیرا ممکن است خونریزی بینی نشانه اولیه دیگر مشکلات پزشکی باشد که باید بررسی شوند.
تعداد کمی از خون دماغ‌ها از قسمت عقب بینی آغاز می‌شوند. این خونریزی بینی معمولا رگ‌های خونی بزرگ را درگیر می‌کند که منجر به خونریزی شدید می‌شود و می‌تواند خطرناک باشد. برای این نوع خونریزی به مراقبت پزشکی نیاز خواهید داشت، به خصوص اگر خونریزی بعد از جراحت اتفاق افتاده باشد و بعد از گذشت ۲۰ دقیقه اعمال فشار مستقیم به بینی متوقف نشده باشد.
خونریزی بینی انواع مختلفی دارد؟
بله. خود دماغ به کمک محل خونریزی توصیف می‌شود و دو نوع اصلی از آن وجود دارد که یکی از آن‌ها جدی‌تر از دیگری است.
یک خونریزی بینی قدامی در جلوی بینی از بخش پایینی دیواره بینی که دو طرف بینی را از هم جدا می‌کند (تیغه بینی)، شروع می‌شود. مویرگ‌ها و رگ‌های خونی کوچک در این قسمت جلویی بینی شکننده هستند و به راحتی می‌توانند شکسته شده و دچار خونریزی شوند. این نوع خود دماغ، رایج‌ترین نوع خونریزی بینی است و معمولا جدی نیست. این خون دماغ ها در کودکان شایع‌تر هستند و معمولا می‌توانند در خانه درمان شوند.
خونریزی بینی خلفی در عمق بینی اتفاق می‌افتد. این خونریزی بینی به خاطر خونریزی در رگ‌های خونی بزرگ‌تر در قسمت پشت بینی نزدیک گلو ایجاد می‌شود. این نوع خود دماغ، می‌تواند خونریزی بینی جدی‌تری نسبت به خونریزی بینی قدامی باشد و می‌تواند منجر به خونریزی شدیدی شود که ممکن است از پشت گلو جاری شود. ممکن است برای این نوع خونریزی بینی نیاز به مراقبت پزشکی داشته باشید. این نوع خونریزی بینی در بزرگسالان شایع‌تر است.
چه کسانی خود دماغ می‌شوند؟
هر کسی ممکن است دچار خونریزی بینی شود و اکثر افراد حداقل یک بار در طول عمر خود آن را تجربه می‌کنند. با این حال، افرادی هستند که بیشتر در معرض خونریزی بینی هستند. این افراد عبارتند از:
- کودکان بین سنین ۲ تا ۱۰ سال، هوای خشک، سرماخوردگی، آلرژی و فرو بردن انگشتان و اشیا در بینی، کودکان را بیشتر در معرض خونریزی بینی قرار می‌دهد.
- بزرگسالان بین ۴۵ تا ۶۵ سال، لخته شدن خون در افراد میانسال و مسن ممکن مدت زمان بیشتری به طول بینجامد. همچنین احتمال بیشتری دارد که این افراد از داروهای رقیق‌کننده خون (مانند مصرف روزانه آسپرین)، فشار خون بالا، تصلب شرایین (سخت شدن دیواره سرخرگ ها) یا اختلالات خونریزی استفاده کنند.
- بانوان باردار، رگ‌های خونی در بینی در زمان بارداری منبسط می‌شوند که فشار بیشتری بر رگ‌های خونی ظریف در پوشش بینی وارد می‌کنند.
- افرادی که مواد مخدر مصرف می‌کنند، مانند آسپرین یا وارفارین.
- افرادی که اختلالات انعقادی خون دارند، مانند هموفیلی و یا بیماری فون‌ویلبرند.
چه چیزی باعث خون دماغ می‌شود؟
خونریزی بینی علل زیادی دارد و خوشبختانه، بیشتر آن‌ها جدی نیستند. رایج‌ترین علت خونریزی، هوای خشک است. هوای خشک می‌تواند ناشی از آب و هوای گرم، رطوبت کم و یا هوای گرم داخلی باشد. هر دو محیط باعث می‌شوند که غشای بینی (بافت ظریف داخل بینی) خشک شود و پوسته‌پوسته شده و یا ترک بردارد. احتمال خونریزی در هنگام مالیدن و یا برداشتن و یا هنگام تمیز کردن بینی بیشتر است.
دیگر علل شایع خونریزی بینی عبارتند از:
- انگشت کردن در بینی
- سرماخوردگی‌ها (عفونت‌های تنفسی فوقانی) و سینوزیت، به‌ویژه دوره‌هایی که باعث عطسه، سرفه و فین کردن مکرر می‌شوند.
- فرو کردن چیزی در بینی
- فین کردن با اجبار
- وارد شدن آسیب به بینی و یا صورت
- رینیت آلرژیک و غیر آلرژیک (التهاب پوشش بینی)
- داروهای روان‌کننده خون (آسپرین، داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی، وارفارین و غیره).
- کوکائین و داروهای دیگر از طریق بینی مصرف می‌شوند.
- محرک‌های شیمیایی (مواد شیمیایی موجود در مواد شوینده، بخارات شیمیایی در محل کار و دیگر بوهای قوی).
- ارتفاعات بالا که در آن هوا نازک‌تر است (کمبود اکسیژن) و با افزایش ارتفاع خشک‌تر می‌شود.
- انحراف سپتوم(شکل غیر عادی دیواره‌ای که دو طرف بینی را از هم جدا می‌کند).
- استفاده مکرر از اسپری‌های بینی و داروها برای درمان خارش، گرفتگی بینی و یا بوی بد بینی. این داروها (آنتی‌هیستامین‌ها و داروهای ضد گرفتگی) می‌توانند غشاهای بینی را خشک کنند.
دیگر دلایل کم‌تر شایع خونریزی بینی عبارتند از:
- مصرف الکل
- اختلالات خونریزی، مانند هموفیلی یا بیماری فون‌ویلبراند یا لوسمی
- فشار خون بالا
- آترواسکلروز
- جراحی صورت و بینی
- تومورهای بینی
- پولیپ بینی
- ترومبوسیتوپنی ایمنی
- سرطان خون
- سندرم اسلر وبر راندو
- بارداری
جگونه خونریزی بینی را متوقف کنیم؟
برای متوقف‌کردن خونریزی بینی، سر خود را کمی به سمت جلو خم کنید و بخش نرم بینی را در مقابل برآمدگی استخوانی سخت که پل بینی را تشکیل می‌دهد، نیشگون بگیرید.
برای جلوگیری از خونریزی بینی قدم‌های زیر را دنبال کنید:
- آرام باشید.
- صاف بنشینید و بدن و سر خود را کمی به سمت جلو خم کنید. این کار از جاری شدن خون در گلو جلوگیری می‌کند، که باعث حالت تهوع و استفراغ و اسهال می‌شود. (صاف دراز نکشید و یا سر خود را بین پاهای خود قرار ندهید.)
- از دهان خون نفس بکشید.
از یک دستمال‌کاغذی یا یک حوله مرطوب برای جمع‌آوری خون استفاده کنید.
از انگشت شست و سبابه خود برای نیشگون گرفتن بخش نرم بینی خود استفاده کنید. دقت کنید که قسمت نرم بینی را در مقابل برآمدگی استخوانی و سخت بینی که پل بینی را تشکیل می‌دهد، نیشگون بگیرید. فشار دادن بر روی بخش استخوانی بینی و یا بالای آن فشاری وارد نخواهد کرد که می‌تواند به جلوگیری از خونریزی کمک کند.
پیش از چک کردن این که آیا خونریزی متوقف شده است یا خیر، بینی خود را به طور مداوم حداقل به مدت ۵ دقیقه نگه دارید. اگر بینی شما هنوز خونریزی دارد، به مدت ۱۰ دقیقه بینی خود را فشار دهید. اگر مایل بودید، یک بسته یخ بر روی نوک بینی خود قرار دهید تا به انسداد رگ‌های خونی کمک کرده باشید. این یک گام ضروری نیست، اما اگر بخواهید می‌توانید آن را امتحان کنید.
می‌توانید یک اسپری ضد احتقان بدون نسخه مانند اکسی متازولین را بر روی خونریزی بینی اسپری کنید و سپس همان طور که در بالا توضیح داده شد به بینی فشار وارد کنید. هشدار: این اسپری‌های ضد گرفتگی موضعی نباید در یک دوره طولانی استفاده شوند. انجام این کار در واقع می‌تواند باعث افزایش احتمال خونریزی بینی شود. بعد از این که خونریزی متوقف شد، خم نشوید، بینی را فشار دهید و یا هر چیز سنگینی را بلند نکنید. چندین روز بینی خود را مالش نداده و تمیز نکنید.
چه موقع باید به اورژانس مراجعه کرد؟
اگر شرابط زیر را دارید، فورا با اورژانس تماس بگیرید یا از فردی بخواهید شما را به اورژانس برساند:
- نمی‌توانید خونریزی را بعد از ۱۵ تا ۲۰ دقیقه اعمال فشار مستقیم بر روی بینی به روشی که در بالا توضیح داده شد، متوقف کنید.
- خونریزی سریع و یا زیاد است.
- در تنقس مشکل دارید.
- استفراغ می‌کنید زیرا مقدار زیادی خون بلعیده‌اید.
- خونریزی بینی شما بعد از وارد شدن ضربه به سر و یا آسیب جدی (سقوط، تصادف با اتومبیل، شربه دیدن صورت یا بینی) اتفاق می‌افتد.
در مواقع زیر نیز با پزشک تماس بگیرید:
- همیشه خون دماغ می‌شوید.
- علائم کم‌خونی را دارید (احساس ضعف، خستگی، سرماخوردگی، تنگی نفس، رنگ‌پریدگی).
- کوذک زیر دو سال دارید که خونریزی بینی داشته است.
- در حال مصرف داروهای رقیق‌کننده خون (مانند آسپرین و یا وارفارین) هستید و یا دچار اختلالات انعقادی خون هستید و خونریزی متوقف نخواهد شد.
- دچار خونریزی بینی‌ای می‌شوید که به نظر می‌رسد با شروع مصرف یک داروی جدید رخ داده است.
- دچار خون دماغ می‌شوید و همچنین متوجه کبودی غیرعادی در سراسر بدن می شوید. این ترکیب ممکن است نشان‌دهنده وضعیت جدی‌تری مانند اختلال لخته شدن خون (هموفیلی یا بیماری فون‌ویلبراند)، لوسمی یا تومور بینی باشد و باید توسط پزشک بررسی شود.
هنگام مراجعه به پزشک انتظار چه چیزی را داشته باشیم؟
پزشک از شما سوالاتی در مورد خونریزی بینی خواهد پرسید از جمله ذر مورد:
- مدت خونریزی بینی
- مقدار تقریبی خونی که از دست رفته است.
- هر چند وقت یکبار دچار خونریزی بینی می شوید؟
- آیا خونریزی بینی یک یا هر دو سوراخ بینی را درگیر کرده است؟
پزشک شما در مورد داروهایی که مصرف می‌کنید، از جمله داروهای کاهنده خون مانند آسپرین و داروهای سرماخوردگی و آلرژی از شما سوال خواهد کرد. همچنین سابقه خانوادگی مربوط به بیماری‌های خونی و سابقه مصرف الکل و مواد مخدر را نیز در صورت نیاز بررسی خواهد کرد.
سپس، بینی مورد معاینه قرار می‌گیرد تا منبع خونریزی و علت آن تشخیص داده شود. پزشکان برای این کار از یک دستگاه اسپکولوم کوچک برای باز نگه داشتن بینی و استفاده از منابع نور مختلف و یا اندوسکوپ برای مشاهده داخل مجاری بینی استفاده می‌کنند. در صورت نیاز،پزشک از داروهای موضعی برای بی‌حس کردن آستر بینی و جمع کردن رگ‌های خونی نیز استفاده می‌کند. فشار خون و نبض بیمار هم احتمالا اندازه‌گیری خواهد شد. گاهی اوقات، درخواست انجام تصویربرداری اشعه ایکس یا سی‌تی‌اسکن یا آزمایش خون نیز داده می‌شود تا اختلالات خونریزی، ناهنجاری‌های عروق خونی یا تومورهای بینی مورد بررسی دقیق‌تری قرار گیرند.
درمان خون دماغ شدن
درمان خون دماغ به علت آن بستگی دارد و می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- بسته‌بندی بینی: گاز، اسفنج مخصوص بینی یا فوم یا یک بادکنک لاتکس به داخل بینی وارد می‌شود تا به محل خونریزی، فشار وارد شود. این ماده اغلب به مدت ۲۴ تا ۴۸ ساعت قبل از برداشته شدن، توسط یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی در جای خود باقی می‌ماند.
- سوزاندن: این روش شامل استفاده از یک ماده شیمیایی (نیترات نقره) یا انرژی گرمایی (کوتر الکتریکی) برای بستن رگ خونی عامل خونریزی است. برای این منظور، ابتدا یک بی‌حس‌کننده موضعی در سوراخ بینی اسپری می شود تا داخل بینی شما بی حس شود.
- تغییر در داروها: کاهش یا توقف مقدار داروهای رقیق‌کننده خون می‌تواند برای درمان خودریزی مفید باشد. علاوه بر این ممکن است داروهایی برای کنترل فشار خون ضروری باشد.
- برداشتن جسم خارجی، در صورتی که آن جسم علت خونریزی بینی باشد.
- ترمیم شکستگی بینی یا اصلاح انحراف تیغه بینی نیز یکی از گزینه‌هاست.
- بستن رگ: در این روش، رگ خونی عامل خونریزی، بسته می شود تا خونریزی متوقف شود.
پیشگیری از خونریزی بینی
- برای مرطوب نگه داشتن مجاری تنفسی خود، روزانه دوتا سه بار از اسپری نمکی بینی استفاده کنید.
- رطوبت محیطی خود را افزایش دهید.
- از ژل‌ها یا پمادهای محلول بینی استفاده کنید و آن‌ها را درون سطح بینی خود پخش کنید. این ژل‌ها و پمادها را می‌توان از اکثر داروخانه‌ها خریداری کرد.
- از بازدم شدید از راه بینی خودداری کنید.
- از طریق دهان باز و همیشه داخل دستمال کاغذی یا خم بازوی خود عطسه کنید.
- از قرار دادن هر چیز جامد در بینی خود از جمله انگشتان خودداری کنید.
- استفاده از داروهایی مانند آسپرین و ایبوپروفن را که می‌توانند خونریزی را افزایش دهند، محدود کنید. به یاد داشته باشید که هرگونه تغییر در مصرف دارو، به ویژه داروهای تجویز شده مانند وارفارین و داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی، فقط باید تحت نظارت پزشک انجام شود.
- اگر علائم آلرژی بینی شما به راحتی با داروهای بدون نسخه یا داروهای تجویز شده کنترل نمی‌شود، به پزشک مراجعه کنید. هنگام استفاده از داروهای بدون نسخه، مطمئن شوید که دستورالعمل‌ها را به دقت دنبال می‌کنید. زیرا استفاده بیش از حد از آن‌ها می تواند باعث خونریزی بینی شود.
- سیگار کشیدن را ترک کنید. مصرف سیگار بینی را خشک و آن را تحریک می‌کند.
- در صورت انجام فعالیت‌هایی که می‌تواند منجر به آسیب به صورت و بینی شود، از لباس‌های محافظ سر استفاده کنید.
- برای پیشگیری از خونریز در کودکان،ناخن‌های آن‌ها را کوتاه نگه دارید.
در این مورد اگر سوال یا ابهامی دارید، با پزشک مشورت کنید.
چه موقع خونریزی بینی یک رویداد جدی است؟
هرچند مشاهده جاری شدن خون از بینی ممکن است ترسناک باشد، اما خبر خوب این است که اکثر خون دماغ‌ها جدی نیستند و می‌توانند در خانه مدیریت شوند. با این حال، به پزشک خود مراجعه کنید و یا اگر خون زیادی را از دست می‌دهید، اگر نمی‌توانید خونریزی بینی خود را بعد از ۲۰ دقیقه تلاش متوقف کنید و یا دچار آسیب فوری به سر، صورت و یا بینی خود شده‌اید، توجه پزشکی اورژانس را به خود جلب کنید. اگر خونریزی بینی مکرر دارید، برای دیدن پزشک خود قرار ملاقات بگذارید.
مدیریت خون دماغ
دلایل نه چندان مهم زیادی وجود دارند که باعث می‌شوند کسی دچار خونریزی بینی شود. رایج‌ترین آن‌ها عبارتند از:
- استفاده مکرر از اسپری‌های بینی برای درمان علائم آلرژی و یا سرماخوردگی. ممکن است لازم باشد استفاده از این داروها را برای مدت کوتاهی یا به طور کلی متوقف کنید. در صورتی که از این محصولات استفاده می‌کنید با پزشک خود صحبت کنید.
- زندگی در شرایط هوایی خشک
- مصرف مواد مخدر از طریق بینی
در موارد نادر، خونریزی بینی مکرر می‌تواند نشانه یک اختلال خونریزی دهنده و یا دیگر بیماری‌های جدی‌تر باشد. اگه در این وضعیت به خون دماغ دچار شدید، لطفا به پزشک مراجعه کنید.
خون دماغ شدن در هنگام خواب
دلایل خونریزی بینی در طول خواب همانند دلایل آن در طی روز است. این امر از هوای خشک، آلرژی‌ها و سرماخوردگی و دیگر عفونت‌های تنفسی فوقانی که به غشای ظریف بینی آسیب می‌زنند، ناشی می‌شود. خوابیدن بر برخی از حالات نیز می‌تواند فشار مستقیمی بر روی حفره بینی بگذارد و ممکن است دلیل دیگری برای خونریزی بینی در شب باشد.
در کنار این موارد،اگر بینی خود را به طور مرتب تمیز کنید و یا به آن ضربه وارد کنید، ممکن است به رگ‌های خونی ظریف بینی آسیب بزنید و باعث خونریزی آن‌ها شوید.
منبع: ClevelandClinic
