کلاژن، فراوان‌ترین شکل پروتئین در بدن ما است که ظاهرا در حال حاضر، طبق گفته بازاریابان، نزدیک‌ترین چیز به چشمه جوانی است. فرض اساسی در مورد مکمل‌های کلاژن این است که به جای اتکا به تولید کلاژن طبیعی بدن، باید کمی کلاژن حیوانی و پودر شده را از طریق رژیم غذایی خود دریافت کنیم. این کار پوست را انعطاف‌پذیر، ناخن‌ها را محکم، و مفاصل خود را چابک و نرم نگه می‌دارد. هرچند این درست است که تامین کلاژن بدن ما به طور طبیعی با افزایش سن کاهش می‌یابد. اما آیا جامعه علمی با این ادعا موافق است؟ در این مقاله از تریتا، بررسی می‌کنیم که کلاژن چه نقشی در بدن دارد و پودر کلاژن چیست و چه کمکی به بدن می‌کند. با ما همراه باشید.
کلاژن چیست؟
کلاژن فراوان ترین پروتئین در بدن ماست و جزء اصلی بافت پیوندی است که در شکل دادن چندین بخش بدن از جمله تاندون‌ها، رباط‌ها، پوست و ماهیچه‌ها نقش دارد. ۲۸ نوع کلاژن وجود دارد، اما در اینجا به چهار نوع از رایج‌ترین آنها اشاره می‌شود:
- نوع I: شایع‌ترین نوع کلاژن که در تمام بافت پیوندی یافت می شود.
- نوع ll: کلاژن موجود در مفاصل و دیسک‌های بین مهره‌ای (بالشتک‌هایی که به عنوان ضربه‌گیر ستون فقرات عمل می‌کنند).
- نوع lll: این نوع کلاژن جزء اصلی فیبرهای شبکه‌ای است که در پوست و رگ‌های خونی یافت می شود.
- نوع lV: جزئی از کلیه‌ها، گوش داخلی و عدسی چشم است.
در سال‌های اخیر، مکمل‌های کلاژن محبوب شده‌اند. بیشتر آنها هیدرولیز می‌شوند، به این معنی که کلاژن تجزیه شده است تا جذب آن آسان‌تر شود. مکمل‌های کلاژن عمدتا به شکل پودر هستند اما به صورت کپسول نیز موجود هستند. انواع کلاژن موجود در مکمل‌ها متفاوت است. برخی از آنها حاوی یک یا دو نوع کلاژن هستند، در حالی که بقیه حاوی حداکثر پنج نوع کلاژن می‌باشند.
کلاژن حدود یک چهارم پروتئین بدن ما را تشکیل می‌دهد و وظیفه اصلی آن مربوط به عملکرد‌های ساختاری است. هر مولکول کلاژن به شکل یک مارپیچ سه‌گانه است که از توالی تکراری سه آمینو اسید تشکیل شده است. کلاژن با تقویت تاندون‌ها، متصل کردن بافت‌های نرم به اسکلت و حمایت از اندام‌ها و الاستیسیته پوست به معنای واقعی، بدن ما را در کنار هم نگه می‌دارد. علاوه بر این، کلاژن یک بلوک ساختاری مهم است که استخوان‌ها، دندان‌ها، پوست مو و ناخن‌هایمان را تشکیل می‌دهد. وقتی ساختار مارپیچ سه‌گانه گرم می‌شود (یا به زبان علمی هیدرولیز می‌شود) مولکول‌های کوچک‌تری را آزاد کرده و شکل می‌دهد که جذب آنها برای بدن آسان‌تر است. کلاژن پروتئین ساختاری اصلی در تمام حیوانات (نه فقط انسان‌ها) است. برخی از غذاهایی که به طور طبیعی غنی از کلاژن هستند شامل زرده تخم‌مرغ، مرغ و پوست ماهی قزل‌آلا هستند.
چرا وجود کلاژن در بدن حائز اهمیت است؟
کلاژن عمدتا از اسیدهای آمینه گلیسین، پرولین و هیدروکسی‌پرولین تشکیل شده است. این اسیدهای آمینه سه رشته را تشکیل می‌دهند که ساختار مارپیچ سه‌گانه مشخصه کلاژن را تشکیل می‌دهند. کلاژن در بافت پیوندی، پوست، تاندون‌ها، استخوان‌ها و غضروف یافت می‌شود. پشتیبانی ساختاری برای بافت ها فراهم می کند و نقش های مهمی در فرآیندهای سلولی ایفا می کند، از جمله:
- ترمیم بافت
- پاسخ ایمنی
- ارتباط سلولی
- مهاجرت سلولی، فرآیندی که برای نگهداری بافت ضروری است
سلول های بافت پیوندی به نام فیبروبلاست‌ها کلاژن را تولید و حفظ می‌کنند. با افزایش سن، کلاژن آنها تجزیه شده، عملکرد فیبروبلاست مختل می‌شود و تولید کلاژن کند می شود. این تغییرات، همراه با از دست دادن پروتئین ساختاری کلیدی دیگری به نام الاستین، منجر به علائم پیری مانند افتادگی پوست و چین و چروک می‌شود.
منابع دارای پودر کلاژن چیست ؟
کلاژن تقریبا در بدن همه حیوانات یافت می شود. البته در برخی از قسمت‌های آنها مانند پوست و مفاصل متمرکز است. در اینجا چند نمونه از محل‌های غنی از کلاژن آورده شده است:
- استخوان‌ها، پوست و رباط‌های حیوانات
- انواع خاصی از جانداران آبزی مانند عروس دریایی دریایی
- محصولات ساخته شده از اجزای بدن حیوانات مانند استخوان‌ها و رباط‌ها، از جمله آب قلم استخوان
از آنجایی که بدن به طور طبیعی از اسیدهای آمینه کلاژن تولید می‌کند، می‌توانید با اطمینان از اینکه مقادیر کافی پروتئین از غذاهایی مانند مرغ، ماهی، لوبیا و تخم مرغ دریافت می‌کنید، از تولید کلاژن آسوده خاطر باشید. علاوه بر آمینو اسیدها، بدن به سایر اجزای رژیم غذایی برای تولید و نگهداری کلاژن نیاز دارد. به عنوان مثال، ویتامین C برای سنتز کلاژن ضروری است، بنابراین داشتن سطوح کم یا کمبود ویتامین C می تواند منجر به اختلال در تولید کلاژن شود. بنابراین، مصرف مقدار زیادی از غذاهای غنی از ویتامین C می تواند به حمایت از تولید کلاژن سالم کمک کند. علاوه بر این، مصرف رژیم غذایی سرشار از ترکیبات گیاهی مفید نیز می تواند با کاهش التهاب و محافظت در برابر تخریب کلاژن به بهبود سلامت پوست کمک کند.
عامل از بین رفتن کلاژن در بدن چیست؟
با افزایش سن، تولید کلاژن به طور طبیعی کاهش می‌یابد. علاوه بر این، کلاژن تجزیه شده و به خوبی توزیع نمی‌شود. این تغییرات منجر به بروز علائم شتناخته شده پیری مانند چین و چروک و خشکی و افتادگی پوست می‌شوند. یکپارچگی کلاژن موجود در سیستم اسکلتی نیز با افزایش سن کاهش می‌یابد و منجر به کاهش استحکام استخوان می‌شود. در حالی که از دست دادن و آسیب دیدن کلاژن با افزایش سن اجتناب‌ناپذیر است، برخی از عوامل رژیم غذایی و سبک زندگی می‌توانند این روند را تسریع کنند. به عنوان مثال، سیگار کشیدن باعث تخریب کلاژن و پیری پوست، چین و چروک و از دست دادن خاصیت ارتجاعی پوست می‌شود. همچنین نشان داده شده است که نوشیدن الکل با کاهش تولید کلاژن و آسیب رساندن به مکانیسم‌های ترمیم پوست، پیری پوست را تسریع می‌کند.
علاوه بر این، پیروی از یک رژیم غذایی سرشار از قند افزوده و غذاهای فوق فرآوری شده می‌تواند با مشارکت در فرآیندی به نام گلیکاسیون منجر به پیری زودرس شود که باعث کاهش گردش کلاژن و اختلال در توانایی کلاژن برای تعامل با سلول‌ها و پروتئین‌های اطراف آن می‌شود. قرار گرفتن بیش از حد در معرض نور خورشید نیز باعث کاهش تولید کلاژن می‌شود، بنابراین استفاده از کرم ضد آفتاب و اجتناب از قرار گرفتن بیش از حد در معرض نور خورشید می‌تواند به جلوگیری از علائم پیری زودرس پوست کمک کند.
راه تبدیل شدن کلاژن به پودر کلاژن چیست ؟
پودر کلاژنی که در مکمل‌های غذایی یافت می‌شود از بافت‌های حیوانی به دست می‌آید. پروتئین‌های پوست و استخوان گاو، فلس‌های ماهی و پوسته تخم‌مرغ، در زمان فرآوری، به ژلاتین تبدیل می‌شوند و سپس حتی بیشتر نیز تجزیه می‌شوند تا پودری را تشکیل دهند که در نهایت طرق گوناگون به بازار عرضه می‌شوند تا مورد مضرف قرار گیرند.
طریقه اثرگذاری پودر کلاژن بر بدن چیست ؟
با در نظر گرفتن برندهای خاص تولید کننده پودر کلاژن، این مکمل‌ها می‌توانند به مو، پوست، ناخن، ماهیچه و استخوان کمک کنند. برخی معتقدند که پودر کلاژن می‌تواند خواب را بهبود بخشد، سلامت روده را افزایش دهد و وزن را کنترل کند. اعتقاد بر این است که خوردن غذاهایی که غنی از ویتامین C هستند به همراه مکمل‌های پودر کلاژن، تولید کلاژن را افزایش می‌دهند.
بیشتر برندها استفاده از پودر کلاژن به جای پودر پروتئین را آموزش می‌دهند و آن را در مایعات سرد یا گرم حل می‌کنند. اینجاست که علم تلاش می‌کند به ادعاهای بازاریابی برسد. زمانی که از مکمل‌های کلاژن استفاده می‌کنید، به طور مستقیم کلاژن را به یک منبع تهی شده اضافه نمی‌کنید. هیچ راهی برای هدایت مکمل‌های کلاژن به نواحی فاقد آن وجود ندارد. شما به سادگی بلوک‌های سازنده (پپتیدهای اسید آمینه) را مصرف می‌کنیدT با این امید که آنها توسط جریان خون شما جذب شوند.
هیچ اجماع علمی مشخصی در مورد اینکه آیا پودر کلاژن ادعاهای مطرح شده در قبال خود را اثبات می‌کند، وجود ندارد، اما برخی نسبت به آنها امیدوارند. ماریسا مور، یک متخصص رژیم در آتلانتا در این باره می‌گوید:«در حالی که ما به شواهد بیشتری برای ارائه توصیه‌ها نیاز داریم، تحقیقات امیدوارکننده‌ای وجود دارد مبنی بر اینکه مکمل سازی کلاژن ممکن است به بهبود سلامت مفاصل و احتمالا افزایش هیدراسیون پوست و قابلیت ارتجاعی آن کمک کند. کلاژن به شکل قرص و پودر موجود است، که دومی می‌تواند به چیزهایی مانند آب و یا قهوه اضافه شود.»
مصرف پودر کلاژن مناسب چه کسانی است؟
شدت ادعاهای حول کلاژن آنقدر فریبنده بود که طبق داده‌های Nutrition Business Journal، مصرف‌کنندگان آمریکایی در سال ۲۰۱۸ حدود ۱۲۲ میلیون دلار برای محصولات مربوط به کلاژن هزینه کردند که این عدد تقریبا ۳۰ درصد بیشتر از سال ۲۰۱۷ است. توجه داشته باشید که این الگوهای خرید، قبل از وجود داشتن شواهد عینی از مزایای پودر کلاژن ظاهر شده‌اند.
اگر در نظر دارید که این مکمل را به عنوان راهی برای دریافت پروتئین بیشتر به رژیم غذایی خود اضافه کنید، اجازه ندهید که مانع شما شویم! فقط توجه داشته باشید که پودر کلاژن در مقایسه با پودرهای پروتئین معمولی موجود در بازار نسبتا گران است. از طرف دیگر، اگر قصد دارید یک بیماری خاص مرتبط با کلاژن را با مکمل‌ها درمان کنید، خودسرانه به مصرف این مکمل‌ها روی نیاورید و با پزشک خود در مورد دوره های درمانی واقعی صحبت کنید.
در مورد مصرف پودر کلاژن، اگر به طور ضریح ذکر نشده باشد که پودر مورد نظر گیاهی است، چنین پودری برای گیاه‌خواران مناسب نخواهد بود. اگر یک پودر کلاژن ادعا می‌کند که محتوای آن گیاهی است، در واقع کلاژن نیست. بلکه فقط یک اسید آمینه، ویتامین یا کوکتل معدنی است.
منبع: TheKitchn، Healthline1، Healthline2
