بوتاکس دارویی است که یک عضله را ضعیف یا فلج می‌کند. بوتاکس صورت در دوزهای کم، می‌تواند چین و چروک پوست را کاهش دهد و به درمان برخی مشکلات پزشکی کمک کند. بوتاکس یک سم است، اما زمانی که پزشکان به درستی و در دوزهای کم از آن استفاده می‌کنند، می‌تواند فواید زیادی داشته باشد و هم کاربردهای پزشکی و هم زیبایی دارد. به عنوان یک درمان زیبایی، تزریق بوتاکس صورت می‌تواند چین و چروک پوست را کاهش دهد. در این مقاله از تریتا، توضیح داده می‌شود که بوتاکس چیست؟ و در مورد بوتاکس صورت و نحوه استفاده از آن و همچنین، عوارض جانبی آن صحبت می‌شود. با ما همراه باشید.
بوتاکس چیست؟
بوتاکس یک داروی تزریقی است که از سم بوتولینوم نوع A ساخته شده است. این سم توسط باکتری کلوستریدیوم بوتولینوم تولید می‌شود که در بسیاری از محیط‌های طبیعی مانند خاک، دریاچه، جنگل و مجرای روده پستانداران و ماهی‌ها وجود دارد.
به طور طبیعی این باکتری و هاگ‌ها، عموما بی‌خطر هستند. مشکلات تنها زمانی به وجود می‌آیند که هاگ‌ها تبدیل شوند و جمعیت سلول افزایش یابد. سپس در یک نقطه معین، باکتری‌ها تولید مواد سمی و سم عصبی را برای که عامل بوتولیسم است را تولید می‌کنند. اگر چه این همان سمی است که باعث بوتولیسم (شکل خطرناک مسمومیت غذایی) می‌شود، اما اثرات آن با توجه به مقدار و نوعی که فرد در معرض آن قرار می‌گیرد، متفاوت است. برای مثال، بوتاکس تنها در دوزهای کم و هدفمند تزریق می‌شود.
زمانی که بوتاکس تزریق می‌شود، رسیدن سیگنال‌ها را از اعصاب به عضلات مسدود می‌کند. این امر مانع از منقبض شدن عضلات هدفی می‌شود که می‌توانند مشکلات عضلانی خاصی را تسهیل کنند و ظاهر چین و چروک‌ها رو بهبود می‌بخشد. محصولات تجاری سم بوتالینوم، بر اساس نام تجاری، به شرح زیر است:
- بوتاکس (onabotulinumtoxin A)
- دایسپرت (abobotulinumtoxin A)
- زئومین (incobotulinumtoxin A)
- مایوبلوک (rimabotulinumtoxin B)
- جیووو (prabotulinumtoxin A)
مردم به طور اتفاقی از اصطلاح «بوتاکس» برای توصیف تمام این محصولات استفاده می‌کنند، اگرچه بوتاکس یک نشان تجاری ثبت شده است که یک شرکت خاص مالک آن است.
آیا بوتاکس سمی است؟
سم بوتولینوم بسیار خطرناک است. برخی دانشمندان تخمین زده‌اند که یک گرم از شکل کریستالی این سم می‌تواند ۱ میلیون نفر را بکشد. پس احتمالا چند کیلوگرم از آن می‌تواند هر انسانی را در این سیاره به کام مرگ بکشاند. با این حال، هنگامی که بوتاکس به طور مناسب در زمینه درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد، ایمن است و عوارض جانبی کمی دارد. تولیدکنندگان، تزریقات بوتاکس را با دوزهای بسیار کوچک سم بوتالینوم انجام می‌دهند. این دارو می‌تواند به طور موقت عضلات را فلج کند. این امر می‌تواند به نفع افرادی که اختلالات عصبی و عضلانی مختلف دارند، باشد.
آیا تزریق بوتاکس ایمن است؟
اگرچه سم بوتولینوم زندگی را تهدید می‌کند اما دوزهای اندک آن، مانند آن‌هایی که در استفاده از بوتاکس و بوتاکس صورت به کار می‌روند، ایمن در نظر گرفته می‌شوند.
در واقع، بین سال‌های ۱۹۸۹ تا ۲۰۰۳، تنها ۳۶ مورد عوارض جانبی مرتبط به استفاده از لوازم آرایشی به سازمان غذا و داروی ایالات متحده گزارش شده است. در سیزده مورد از این موارد نیز، این طور برمی‌آید که بیشتر از خود دارو، شرایط زمینه‌ای مشکل‌ساز بوده است.
با در نظر گرفتن این نکته، برخی از محققان فکر می‌کنند که کاربردهای آرایشی ممکن است خطر کمتری نسبت به تزریقات درمانی بوتاکس داشته باشند چون دوز آن‌ها معمولا بسیار کم‌تر است.
یک مطالعه که در سال ۲۰۰۵ به خوبی مورد استناد قرار گرفت، نشان داد که احتمال بیشتری وجود دارد که عوارض جانبی در استفاده درمانی بوتاکس گزارش شوند. این موضوع، ممکن است مربوط به شرایط زمینه‌ای باشد و یا ممکن است به این دلیل باشد که دوزهای بالاتری برای درمان بیماری‌ها مورد نیاز است.
یک بررسی در سال ۲۰۲۱ نیز به این نتیجه رسید که برخی افرادی تزریق بوتاکس انجام داده‌اند، مشکلات زیر را تجربه کرده‌اند:
- سرخ شدن سطحی پوست
- ورم
- افتادگی پلک یا ابرو
- درد در محل تزریق
- دیگر موارد تغییر رنگ پوست
به طور کلی، اکثر این عوارض جانبی ملایم و موقتی بوده‌اند. شما همیشه باید برای تزریق بوتاکس به متخصص پوست دارای برد و یا جراح پلاستیک مراجعه کنید. اگر این تزریقات طبق استانداردها نباشند و یا توسط یک پزشک بی‌تجربه انجام شوند، احتمال بیشتری وجود دارد که دچار عوارض جانبی شوید. اگر باردار و یا شیرده هستید، باید برای دریافت بوتاکس منتظر بمانید.
بوتاکس چگونه استفاده می‌شود؟
به منظور منقبض شدن هر عضله، اعصاب یک انتقال‌دهنده شیمیایی به نام استیل کولین را در محل اتصال که در آن انتهای عصب و سلول‌های ماهیچه‌ای به هم می‌رسند، آزاد می‌کنند. استیل کولین به گیرنده‌های سلول‌های عصله متصل می‌شود و باعث می‌شود که سلول‌ها منقبض یا کوتاه شوند.
تزریقات بوتاکس از آزاد شدن استیل کولین جلوگیری می‌کند و بالطبع، مانع از منقبض شدن سلول‌های عضلانی می‌شود. در این صورت، سم به عضلات کمک می‌کند تا کم‌تر سفت شوند. بوتاکس معمولا به خاطر توانایی‌اش در کاهش چین و چروک صورت و خطوط ریز شناخته می‌شود. برای مثال، تزریق بوتاکس صورت می‌تواند عصلاتی را که باعث مشکلات زیر می‌شوند را شل کند:
- چین و چروک‌هایی که در قسمت بیرونی چشم‌ها ظاهر می‌شوند.
- خطوط اخم بین دو ابرو
- چین پیشانی
همچنین، از بوتاکس برای درمان بیماری‌های عضلانی اساسی استفاده می‌شود. مانند:
- خستگی چشم
- انقباضات پلک‌ها
- میگرن مزمن
- اسپاسم گردنی
- فعالیت بالای مثانه
- تعریق شدید (هایپرهیدروز)
- مشکلات عصبی مشخص مانند فلج مغزی
کاربردهای بوتاکس در حوزه زیبایی چیست؟
استفاده اولیه از بوتاکس، کاهش چین و چروک صورت است. به گزارش انجمن جراحی زیبایی آمریکا، تزریقات بوتاکس صورت رایج‌ترین روش زیبایی در سراسر این کشور است. در سال ۲۰۱۶، بیش از ۷ میلیون نفر تزریقات بوتاکس داشته‌اند. اثرات بوتاکس موقتی هستند و بسته به نوه استفاده حدود ۳ تا ۱۲ ماه باقی می‌ماند. اغلب اوقات، درخواست افراد تزریق بوتاکس در این مناطق از صورت است:
- چین و چروک‌های بین ابروها که خطوط اخم نام دارند.
- چین و چروک دور چشم‌ها که به پاهای کلاغ مشهور است.
- چین و چروک افقی روی پیشانی.
- خطوط موجود در گوشه‌های دهان.
- پوست روی چانه
برخی افراد نیز از بوتاکس برای بهبود ظاهر موهای خود استفاده می‌کنند. با این حال، شواهد کمی وجود دارد که نشان دهد این کار جواب می‌دهد.
کاربردهای بوتاکس در حوزه پزشکی و درمان چیست؟
متخصصان مراقبت‌های بهداشتی نیز از بوتاکس برای درمان انواع مشکلات پزشکی استفاده می‌کنند، که بیشتر آن‌ها بر سیستم عصبی و عضلانی تاثیر می‌گذارند.
اداره غذا و داروی آمریکا، استفاده از بوتاکس برای افراد ۱۸ سال به بالا در موارد زیر را تایید کرده است، مگر اینکه استثنایی در سن وجود داشته باشد که ذکر شده است. این موارد به شرح زیر است:
- حالت انقباضی (اسپاستیسیتی) اندام فوقانی در افراد بالای ۲ سال
- انحراف چشم در گروه سنی بالای ۱۲ سال
- تعرق شدید در زیر بغل
- پیش‌گیری از میگرن در افرادی که حداقل ۴ ساعت در روز و یا ۱۵ روز یا بیشتر در ماه سردرد دارند.
- کاهش علائم مثانه بیش فعال ناشی از مشکلات عصبی (در صورتی که استفاده از داروهای آنتی کولینرژیک موثر نباشد.)
- انقباضات پلک‌ها یا بلفارواسپاسم به خاطر کشیدگی عضله
- یک اختلال حرکتی عصبی به نام دیستونی گردنی است که در سر و گردن درد ایجاد می‌کند.
برخی افراد تزریق بوتاکس را برای کاربردهای خارج از برچسب یا تایید نشده انجام می‌دهند، از جمله به عنوان درمان برای:
- آلوپسی
- سیالوره، که مربوط به تولید بزاق فراوان است.
- صدفک
- اگزمای دیسهیدروتیک، که کف دست و کف پا را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
- آنیسموس، که یک ناهنجاری مربوط ماهیچه مقعدی است.
- درد عصبی پس از تبخال
- ولوودینیا، که مربوط به درد و ناراحتی ببدون دلیل خاص، در ناحیه واژن است.
- بیماری رینود، که بر جریان خون تاثیر می‌گذارد.
- آشالازی ، که یکی از مشکلات گلو است که بلعیدن را دشوار می‌سازد.
بر اساس یک گزارش سال ۲۰۱۷ بر طبق شواهد موجود، مسائل و مشکلات پزشکی دیگری که ممکن است در آن‌ها از بوتاکس خارج از برچسب استفاده شود، عبارتند از:
- قرمزی صورت، از جمله در دوران یائسگی
- خراش‌ها و فزون‌گوشت‌های ناشی از التیام زخم
- هیدرادنیت چرکی، که یک بیماری التهابی پوستی است.
- جراحت‌های شدید ناشی از بیماری هایلی-هایلی، که یک بیماری ژنتیکی بسیار نادر است.
با این حال، تایید این که بوتاکس برای کاربردهای خارج از برچسب (بدون مجوز) ایمن و موثر است، نیاز به تحقیقات بیشتری دارد. دانشمندان همچنین باید روش‌های مناسب برای ارائه درمان در هر مورد را ایجاد کنند.
عوارض جانبی بوتاکس و بوتاکس صورت چیست؟
اگرچه تزریقات بوتاکس نسبتا ایمن هستند، اما عوارض جانبی جزئی نیز ممکن است به وجود بیاید. این موارد عبارتند از:
- درد، تورم و یا کبودی در محل تزریق
- سردرد
- تب
- لرز
برخی از عوارض جانبی به ناحیه تزریق مرتبط هستند. برای مثال، اگر تزریق در ناحیه چشم انجام شود، ممکن است این اتفاقات را تجربه کنید:
- افتادگی پلک‌ها
- ناصاف بودن ابروها
- خشکی چشم
- گریه‌ی بیش از اندازه
تزریق بوتاکس روی صورت و در اطراف دهان نیز، ممکن است منجر به ایجاد لبخند کج و معوج و یا ریزش مو شود.
بیشتر عوارض جانبی معمولا موقتی هستند و باید در عرض چند روز از بین بروند. اما افتادگی پلک‌ها، ترشح آب دهان و عدم تقارن حالات صورت، همه ناشی از اثرات غیر عمدی سم بر روی عضلات اطراف مناطق هدف دارو هستند. این عوارض جانبی ممکن است چند هفته طول بکشند تا با از بین رفتن سم بهبود یابند.
در موارد نادر هم ممکن است علائمی شبیه به بوتولیسم ایجاد شود. اگر موارد زیر را تجربه کردید، سریعا به پزشک مراجعه کنید:
- دشواری در سخن گفتن
- دشواری در بلعیدن
- دشواری در تنفس
- مشکلات بینایی
- از دست دادن کنترل مثانه
- ضعف عمومی
اثرات بلند مدت بوتاکس چیست؟
از آنجا که اثرات تزریق بوتاکس موقتی است، بیشتر مردم در طول زمان، تزریق مکرر آن را انجام می‌دهند. با این حال،تحقیقات در مورد کارایی و ایمنی طولانی‌مدت آن محدود است. یک مطالعه در سال ۲۰۱۵ اثرات تزریق بوتاکس را هر ۶ ماه یک‌بار برای کمک به درمان مشکلات مثانه ارزیابی کرد. محققان پنجره مشاهده را در ۲ سال پوشش دادند. آن‌ها در نهایت به این نتیجه رسیدند که خطر عوارض جانبی در طول زمان افزایش نمی‌یابد. افرادی که تزریقات مکرر بوتاکس را دریافت کردند، در دراز مدت نیز موفقیت بیشتری در درمان داشتند.
اما نتایج یک بررسی دیگر در سال ۲۰۱۵ نیز، نشان می‌دهد که عوارض جانبی ممکن است بعد از تزریق دهم یا یازدهم ظاهر شوند. به عنوان مثال، محققان در یک مطالعه در سال ۲۰۰۵، ۴۵ شرکت‌کننده را در طول یک دوره ۱۲ ساله مشاهده کردند. شرکت‌کنندگان به طور منظم تزریق بوتاکس را دریافت می‌کردند. در طول این مدت، ۲۰ مورد عوارض جانبی گزارش شد. این عوارض شامل موارد زیر بود:
- دشواری در بلع
- افتادگی پلک‌ها
- ضعف گردن
- حالت تهوع
- استفراغ
- تاری دید
- ضعف عمومی
- دشواری جویدن
- گرفتگی صدا
- ورم (ادم)
- دشواری در سخن گفتن
- تپش قلب
به طور کلی، هنوز تحقیقات بیشتری برای درک اثرات طولانی‌مدت بالقوه مورد نیاز است.
فاکتورهای موثر بر هزینه تزریق بوتاکس
هزینه تزریق بوتاکس به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:
- اینکه برای مقاصد درمانی است یا مقاصد زیبایی.
- کسی که این کار انجام می‌دهد.
- جایی که تزریق صورت می‌گیرد.
- تعداد واحدهای بوتاکس که استفاده می‌شود.
هنگام در نظر گرفتن بوتاکس به هر دلیلی، بسیار مهم است که مطمئن شویم که فرد تزریق‌کنند یک متخصص واجد شرایط است که آموزش‌های مناسب دیده است. اگر کسی فکر می‌کند که بوتاکس ممکن است در درمان بیماری به او کمک کند باید در این مورد با پزشک خود صحبت کند.
جمع‌بندی
بوتاکس ماده‌ای است که کاربردهای آرایشی و پزشکی دارد. این ماده می‌تواند ظاهر چین و چروک‌ها را بهبود دهد و به درمان اختلالات خاص مربوط به سیستم‌های عصبی و عضلانی کمک کند. با اینکه ممکن است مراجعه به کسی که مجوز ندارد ارزان‌تر باشد، اما انجام این کار می‌تواند خطر دچار شدن به عوارض احتمالی را افزایش دهد. به یاد داشته باشید که این سم ۳ تا ۶ ماه باقی می‌ماند و شما احتمالا باید برای درمان‌های متعدد نزد متخصص برگردید.
مانند هر روش دیگری، وقوع عوارض جانبی نیز ممکن است. لذا با پزشک خود در مورد آنچه که می‌توانید در طول فرآیند تزریق و در دوره بهبود بعدی انتظار داشته باشید صحبت کنید. آن‌ها می‌توانند به هر سوالی که ممکن است داشته باشید پاسخ دهند و درباره مزایا و خطرات احتمالی بحث کنند. اگر کسی می‌خواهد بوتاکس را امتحان کند، باید با یک متخصص در مورد خطرات، هزینه‌ها، و ملاحظات دیگر صحبت کند.
منابع: Healthline، MedicalNewsToday
