واریکوسل لفظی است که برای توضیف وضعیتی غیرعادی در کیسه بیضه به کار می‌رود. در این مقاله از تریتا، توضیح می‌دهیم واریکوسل چیست و در مورد خطرات آن، تاثیر آن بر باروری و تشخیص و درمان آن صحبت می‌کنیم. اگر قصد دارید در مورد واریکوسل اطلاعات جامعی به دست بیاورید، با ما همراه باشید.
واریکوسل چیست ؟
واریکوسل یک اصطلاح است و برای توصیف سیاهرگهایی درون کیسه بیضه (به نام شبکه پامپینیفرم وریدها) به کار می‌رود که به طور غیرعادی دچار اتساع شده‌اند. وریدها در سرتاسر بدن، خون را از اندام‌های مختلف جمع‌اوری کرده و به قلب باز می‌گردانند. به طور معمول، آن‌ها دریچه‌هایی دارند که اطمینان حاصل می‌کنند خون در جهت مناسب حرکت می‌کند. با این حال، وقتی دریچه‌های ورید‌های بیضه به درستی کار نمی‌کنند، جاذبه می‌تواند باعث تحمع خون در کیسه بیضه شده و باعث ایجاد واریکوسل شود. این اتفاق معمولا در سمت چپ کیسه بیضه اتفاق می‌افتد و احتمالا مربوط به مسیر سیاه‌رگ بیضه در شکم است.
اگرچه واریکوسل بسیار شایع است، اما خطرناک نیست. در واقع، ۱۵ درصد از تمام مردان بالغ دچار واریکوسل هستند. واریکوسل بسیاری از مردان، در طول زندگی آن‌ها نادیده گرفته خواهد شد و یا هیچ مشکلی‌ها ایجاد نخواهد کرد. حدود ۲۰ درصد از نوجوانان نیز مبتلا به واریکوسل هستند، بنابراین بخشی از آن‌ها احتمالا خود به خود بهبود می‌یابند.
چه مشکلاتی با واریکوسل مرتبط هستند؟
واریکوسل می‌تواند سه مشکل عمده را ایجاد کند:
- باروری ناقص
- کاهش تولید تستوسترون توسط بیضه
- ناراحتی کیسه بیضه
به همین دلیل، واریکوسل‌ها معمولا درمان نمی‌شوند مگر اینکه دلیلی برای نگرانی در مورد یکی از این مشکلات وجود داشته باشد. در برخی موارد، واریکوسل می‌تواند باعث آزواسپرم (بی‌نطفگی) و یا فقدان کامل اسپرم در انزال شود.
از آن جایی که واریکوسل بسیار شایع است و معمولا در طول زندگی فرد تشخیص داده نمی‌شود، حدود ۸۰ درصد از مردان مبتلا به واریکوسل می‌توانند بدون هیچ گونه مداخله پزشکی، صاحب فرزند شوند. همچنین همانطور که در بالا ذکر شد، بیشتر مردان مبتلا به واریکوسل مشکلات هورمونی و یا ناراحتی را تجربه نمی‌کنند. یک نکته مهم این است که به نظر می‌رسد واریکوسل‌های بزرگ‌تر اثرات جانبی بیشتری دارند. برای طبقه‌بندی اندازه واریکوسل ادامه این مقاله را مطالعه کنید.
نحوه اثرگذاری واریکوسل بر بیضه چگونه است؟
نظریه‌های زیادی در این مورد وجود دارند، اما بیشتر آن‌ها بر این باور هستند که یکی از راه‌های اثرگذاری واریکسول، حمل خون گرم از شکم به سمت بیضه درون کیسه بیضه است. بیضه در دمایی حدود ۳ درجه سلیوس کمتر از دمای بدن به طور بهینه عمل می‌کند، در نتیجه این خون گرم‌تر می‌تواند بر توانایی آن برای ساختن اسپرم و تستوسترون تاثیر بگذارد. تئوری‌های دیگر شامل اثر توده بر روی بیضه و همچنین قرار دادن بیضه در معرض مواد شیمیایی مختلف از غده آدرنال است که نزدیک بالای سیاه‌رگ بیضه قرار دارد.
آیا واریکوسل خطرناک است؟
واریکوسل‌های باعث تهدید زندگی نمی‌شوند، اما به ندرت می‌توانند با شرایط خطرناکی هم در ارتباط باشند. به عنوان مثال، اگر یک واریکوسل در سمت راست شکل بگیرد، مهم است که مطمئن شویم هیچ توده یا ناهنجاری دیگری در شکم وجود ندارد که ممکن است باعث آن شده باشد.
همچنین، وقتی فردی که واریکسول دارد، دراز می‌کشد، واریکوسل باید کوچک‌تر شودو یا کاهش در پری داشته باشد، چون جاذبه دیگر شبکه پامپینیفرم وریدها را پر نمی‌کند. وقتی که یک واریکوسل کاهش پیدا نمی‌کند، این نگرانی نیز وجود دارد که یک انسداد شکمی مثل یک توده یا تومور وجود دارد که می‌تواند باعث ایجاد توده شود.
در نهایت، به نظر می‌رسد که واریکوسل تقریبا همیشه بر تولید تستوسترون تاثیر می‌گذارد. با این حال، بسیاری از مردان مبتلا به واریکوسل، بدون انجام درمنا هم سطوح رضایت‌بخشی از تستوسترون را در طول زندگی خود حفظ خواهند کرد. با این حال، در موارد نادر، واریکوسل می‌تواند منجر به کاهش شدید تستوسترون با عوارض مرتبط با آن از جمله سندرم متابولیک، دیابت و پوکی استخوان شود.
سیستم درجه‌بندی انداره واریکوسل چیست ؟
سیستم‌های درجه‌بندی واریکوسل به مشخص کردن اندازه واریکوسل و سپس به درمان آن کمک می‌کنند. سیستم‌های مختلفی برای این کار ایجاد شده‌اند، اما در زیر رایج‌ترین مقیاس مورد استفاده امروز است:
| درجه | توضیح |
| درجه صفر | در سونوگرافی دیده می شود، اما از نظر فیزیکی قابل تشخیص نیست (که به آن واریکوسل تحت بالینی نیز می گویند). |
| درجه ۱ | در هنگام معاینه و زمانی که بیمار در حال انجام مانور والسالوا است، قابل لمس خواهد بود. |
| درجه ۲ | حتی بدون مانور والسالوا هم قابل لمس است. |
| درجه ۳ | باعث تغییر شکل قابل مشاهده کیسه بیضه می شود. |
آیا واریکوسل می‌تواند در آینده مشکلاتی را در زندگی ایجاد کند؟
داده‌ها نشان می‌دهند که هم پارامترهای باروری و هم سطوح تستوسترون، هر دو می‌توانند به تدریج در طول زمان تحت تاثیر واریکوسل قرار گیرند. برای مثال، واریکوسل در مردانی که قبلا صاحب فرزند شده‌اند اما در حال حاضر در باروری مشکل دارند، شایع‌تر است. همچنین تقریبا تمام مردانی که تحت عمل جراحی واریکوسل قرار می‌گیرند، افزایش سطح تستوسترون را پس از ترمیم مشاهده می‌کنند.
نکته مهم این است که این به این معنی نیست که همه مردان مبتلا به واریکوسل باید تحت درمان قرار گیرند. همانطور که در بالا ذکر شد، بسیاری از مردان در تمام طول زندگی خود بدون اینکه بدانند که دچار واریکوسل هستند، وضعیت خوبی دارند.
یک واریکوسل چگونه تشخیص داده می‌شود؟
معمولا به دلیل یکی از سناریوهای زیر، واریکوسل به وجود می‌آید:
- به طور معمول، در یک مرد کاملا بدون علامت یافت می‌شود که برای ناباروری مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.
- یک توده در کیسه بیضه ممکن است توسط بیمار و یا توسط پزشک در طول معاینه روتین تشخیص داده شود.
- ممکن است بیمار به دلیل درد در ناحیه کیسه بیضه به پزشک مراجعه کند.
واریکوسل تحت بالینی که در سونوگرافی یافت می‌شود، از نظر بالینی چندان شناخته نمی‌شود، زیرا به ندرت باعث اختلال یا ناراحتی بیضه می‌شوند. در برخی موارد، زمانی که معاینه فیزیکی به دلیل وضعیت آناتومی بیمار دشوار است و یا زمانی که یافته‌های دیگر منجر به دستور پزشک برای سونوگرافی کیسه بیضه می‌شود، سونوگرافی ممکن است واریکوسل را تشخیص دهد.
واریکوسل بزرگ اغلب با چشم غیر مسلح دیده می‌شود، یا بیمار می‌تواند چیزی شبیه به «کیسه کرم‌ها» را درون کیسه بیضه خود حس کند. با این حال، معمولا یک واریکوسل تنها پس از معاینه توسط پزشک تشخیص داده می‌شود.
بنابراین، بهترین راه برای تشخیص واریکوسل، معاینه فیزیکی دقیق توسط یک اورولوژیست است. حتی متخصصان اورولوژی عمومی مجرب نیز اغلب در مورد تشخیص خود اعتماد به نفس ندارند، بنابراین اگر شکی وجود داشته باشد، باید سونوگرافی انجام داد و یا یک پزشک متخصص واریکوسل و دیگر بیماری‌های کیسه بیضه را ملاقات کرد.
دردی که واریکوسل می‌تواند ایجاد کند چیست ؟
برای بیشتر بیماران، واریکوسل هیچ ناراحتی قابل‌توجهی ایجاد نمی‌کند. اما درد خفیف یا شدید کیسه بیضه می‌تواند ناشی از واریکوسل باشد. بیماران معمولا حس درد را در کیسه بیضه گزارش می‌کنند که معمولا با ایستادن و یا فعالیت طولانی‌مدت مرتبط است. این ناراحتی معمولا با دراز کشیدن به پشت و بلند کردن پاهای فرد برطرف می‌شود.
در صورتی که رگ‌ها دچار ترومبوفلبیت شوند (لخته شدن خون و التهاب)، واریکوسل می‌تواند باعث درد شدیدتری شود. ارزیابی بیماران مبتلا به درد کیسه بیضه باید شامل سونوگرافی کیسه بیضه، برای رد سایر بیماری‌ها و آزمایش ادرار برای رد عفونت باشد. اگر هیچ علت مشخص دیگری برای درد وجود نداشته باشد و کیفیت درد با واریکوسل سازگار باشد، ممکن است مشکل به عنوان عود واریکوسل در نظر گرفته شود، با این حال هیچ تضمینی وجود ندارد که درمان واریکوسل درد را از بین ببرد.
امروزه، قطع عصب از نخاع اسپرماتیک به روش جراحی میکرو نیز باید در زمان بستن واریکوسل در بیماران با درد کیسه بیضه در نظر گرفته شود.
ارتباط واریکوسل و باروری چیست ؟
در معاینه فیزیکی تقریبا یک سوم مردانی که به دلیل عدم توانایی در باروری مورد ارزیابی قرار می‌گیرند، واریکوسل‌ها یافت می‌شوند. آن‌ها براساس اندازه (سیستم درجه‌بندی را در بالا ببینید) و حضور آن‌ها در یک یا دو طرف کیسه بیضه طبقه‌بندی می‌شوند. مهم است که بدانید واریکوسل در همه اندازه‌ها ممکن است بر باروری تاثیر بگذارد. علاوه بر این، شواهد جدید نشان می‌دهد که عملکرد اسپرم ممکن است به طرقی تحت تاثیر واریکوسل قرار گیرد که با آنالیز منی تشخیص داده نمی‌شوند.
یک واریکوسل در یک طرف کیسه بیضه با توجه به عملکرد و دما بر روی هر دو بیضه تاثیر می‌گذارد. همانطور که قبلا ذکر شد، واریکوسلی که نمی‌تواند توسط پزشک احساس شود اما با سونوگرافی یا دیگر مطالعات تصویربرداری تشخیص داده می‌شود، از نظر بالینی مشکل قابل‌توجهی نیست.
واریکوسل را چه موقع باید درمان کرد؟
مهم است که یک روش فردی برای مدیریت واریکوسل داشته باشیم. تصمیم برای درمان واریکوسل براساس اندازه واریکوسل، اهداف باروری بیمار، نشانه‌های سطح پایین تستوسترون یا ناراحتی کیسه بیضه، آزمایش‌ها خونی مانند سطح تستوسترون و یا یافته‌های آنالیز مایع منی گرفته می‌شود.
همچنین سن و باروری شریک جنسی بیمار فاکتورهای بسیار مهمی هستند که باید در هنگام تصمیم‌گیری در مورد درمان واریکوسل در نظر گرفته شوند. مسیر بهینه برای هر زوج، باید به طور مشترک به در نظر گرفتن ملاحظات باروری زنان تعیین شود. اگر شریک زن هنوز مورد ارزیابی قرار نگرفته است، او نیز باید تحت آزمایش‌ها پایه قرار گیرد تا اطمینان حاصل شود که هیچ یافته‌ای وجود ندارد که مدیریت یک واریکوسل را تغییر دهد.
شواهد محکمی وجود دارد که نشان می‌دهد درمان یک واریکوسل عملکرد بیضه را بهبود می‌بخشد و ممکن است در طول زمان از آسیب بیشتر بیضه جلوگیری کند، اما این ارتباط نزدیکی با اندازه واریکوسل دارد. بنابراین، عملکرد بیضه باید مستقیما با آنالیز منی، اندازه‌گیری حجم بیضه، و یا آزمایش خون ارزیابی شود. اگر شواهدی از آسیب به بیضه وجود داشته باشد، درمان واریکوسل ممکن است برای بهبود عملکرد بیضه و یا جلوگیری از کاهش بیشتر عملکرد آن، مهم باشد.
زمانی که به نظر می‌رسد که بیضه تحت تاثیر واریکوسل قرار نگرفته است، نظرات مختلفی در مورد درمان واریکوسل وجود دارد. اگر فرد تمایل به بستن واریکوسل برای حفاظت از عملکرد بیضه در آیندهرا داشته باشد، مهم است که مشورت کاملی با جراح صورت پذیرد و انتظارات واقعی، در مورد شانس هر گونه سود و خطر ناشی از این روش وجود داشته باشد. تنها زمانی از درمان یک بیمار تحت هر شرایطی حمایت می‌شود که «نسبت خطر به سود» در حد مطلوبی باشد.
یک روش جایگزین برای درمان، بررسی بیماران مبتلا به واریکوسل در طول زمان به وسیله بررسی سریالی آنالیز منی و یا آزمایش خون است. در این جا تنها در صورتی درمان صورت خواهد گرفت که شواهدی دال بر آسیب به عملکرد بیضه وجود داشته باشد.
درمان واریکوسل در شریک جنسی مرد یک زوج نابارور زمانی مد نظر قرار می‌گیرد که:
- شواهد عینی از یک عامل مردانه وجود دارد (به عنوان مثال، تجزیه و تحلیل مایع منی غیرعادی).
- وضعیت باروری زن سالم یا قابل‌درمان است.
- هیچ دلیل واضح دیگری برای ناباروری مرد وجود ندارد (به عنوان مثال انسداد، بدخیمی، یا ناهنجاری ژنتیکی)
واریکوسل چگونه درمان می‌شود؟
سه دسته رویکرد وجود دارد:
- با آمبولیزاسیون واریکوسل (varicocele embolization)، کویل‌های کوچک از طریق یک سیاه‌رگ در ناحیه کشاله ران وارد بدن می‌شوند و برای مسدود کردن رگ‌هایی در شکم که واریکوسل را تغذیه می‌کند، مورد استفاده قرار می‌گیرند. به نظر می‌رسد که میزان موفقیت بلند مدت این رویکرد در مقایسه با یک روش جراحی باز کمی پایین‌تر باشد.
درمان می‌تواند با بیش از یک روش صورت پذیرد. با این حال، هیچ برش و ایجاد زخمی در این روش وجود ندارد، بنابراین، اغلب این رویکرد را برای کودکان در نظر می‌گیرند. علاوه بر این، گاهی اوقات این روش برای بیمارانی استفاده می‌شود که سابقا عمل جراحی ناموفقی داشته‌اند یا شراط بدنی‌ای دارند که ریسک جراحی را بالا می‌برد. - در بستن واریکوسل به روش لاپاراسکوپی، یک دوربین و ابزار کوچک وارد شکم می‌شوند که در آن سیاهرگهایی که واریکوسل را تغذیه می‌کنند، بریده می‌شوند.
این روش نیز نرخ موفقیت بلند مدت کمتری دارد. علاوه بر این، اگر چه عوارض جانبی این روش نادر هستند، اما وقتی که رخ دهند می‌توانند بسیار جدی‌تر از روش‌های دیگر باشند. در نهایت، میزان هیدروسل (جمع‌آوری مایع در اطراف بیضه)بعد از عمل جراحی با این روش بالاتر است. - در نهایت، چندین روش جراحی باز وجود دارد. برای بیشتر بیماران، یک عمل میکروجراحی بستن واریکوسل ساب‌اینگوئینال انجام می‌گیرد. این روش بالاترین میزان موفقیت و کم‌ترین میزان عوارض را به همراه دارد و کم‌ترین هزینه را دارد و در اصل خطر آسیب‌های خطرناک داخل شکمی را از بین می‌برد.
عمل بستن واریکوسل ساب‌اینگوئینال به روش جراحی میکرو چگونه انجام می‌شود؟
برای این روش، بعد از بی‌هوشی عمومی، بیمار به خواب می‌رود و یک شکاف در ناحیه کشاله ران پایینی ایجاد می‌شود و در حالی که ساختارهای مهم برای عملکرد بیضه حفظ می‌شوند، طناب اسپرماتیک جدا می‌شود. همچنین، تمام سیاهرگهایی که واریکوسل را تغذیه می‌کنند شناسایی و تقسیم می‌شوند.
روش ساب‌اینگوئینال این مزیت را دارد که از برش فیبرهای عضلانی که منجر به درد کمتر و کاهش خطر فتق بعد از عمل جراحی می‌شود، اجتناب شود.
عوارض درمان واریکوسل چیست ؟
عوارض بالقوه ناشی از درمانواریکوسل شامل واریکوسل مداوم یا عود کننده، کبودی، عفونت و حساسیت بیضه است. یک هیدروسل، مجموعه‌ای از آب در اطراف بیضه، در تعداد بسیار کمی از مردان رخ می‌دهد.
برای آن دسته از بیمارانی که تحت درمان غیر جراحی قرار می‌گیرند، خطر اضافه شدن واکنش به ماده کنتراستی که در این روش استفاده می‌شود، وجود دارد. در نهایت، خطر بسیار پایینی برای از دست دادن بیضه وجود دارد.
آثار مثبت درمان واریکوسل بر باروری چیست ؟
در ۵۴۰ مرد نابارور مبتلا به واریکوسل قابل‌لمس بالینی که تحت عمل جراحی واریکوسل قرار گرفتند و به ترتیب بیش از ۱ و ۲ سال بعد از عمل از نظر تغییرات در کیفیت منی و باروری مورد بررسی قرار گرفتند:
- افزایش بیشتر از ۵۰ درصد در تعداد کل اسپرم متحرک در ۲۷۱ بیمار (۵۰ درصد آن‌ها) مشاهده شد.
- نرخ بارداری خود به خودی کلی ۳۶.۶ درصد پس از عمل جراحی واریکوسل با میانگین زمان باروری ۷ ماه (بین ۱ تا ۱۹ ماه) به دست آمد.
- از میان داوطلبان تزریق درون سیتوپلاسمی داخل سلولی (IVF و ICSI) قبل از عمل، ۳۱ درصد به داوطلبان القای داخل رحمی (Iآناتومیک) تبدیل شدند.
- از میان تمام داوطلبان ICO، حدود ۴۲ درصد آن‌ها پتانسیل حاملگی خود به خودی را کسب کردند.
- میکروجراحی واریکسلکتومی پتانسیل قابل‌توجهی نه تنها برای رفع نیاز به فن‌آوری کمک باروری، بلکه برای کاهش مرحله یا تغییر سطح فناوری کمک باروری مورد نیاز برای دور زدن ناباروری با عامل مردانه دارد.
این بدان معنی است که درمان یک واریکوسل بالینی قابل‌توجه، می‌تواند به طور قابل‌توجهی پارامترهای مربوط به منی را بهبود بخشد و امکان باروری طبیعی را فراهم کند و یا نیاز به کمک برای باروری را کاهش دهد.
آیا بستن واریکوسل بر تولید تستوسترون تاثیر می‌گذارد؟
برای بیشتر بیماران، سطح تستوسترون بعد از درمان افزایش می‌یابد. با این حال، برای هر بیمار مهم است که در مورد مزایا و معایب جراحی برای وضعیت خاص خود با پزشک مشورت کند.
منبع: HopkinsMedicine
