دندان‌ها به فرد کمک می‌کنند تا از دهان خود برای خوردن، صحبت کردن، لبخند زدن و فرم دادن به صورت خود استفاده کند. هر نوع دندان یک نام و یک عملکرد خاص دارد. در دهان انسان انواع دندان وجود دارند که هر یک کارکرد خاصی دارند.
دندان‌ها از لایه‌های مختلفی یعنی مینا، عاج، پالپ و سیمان تشکیل شده‌اند. مینا، که سخت‌ترین ماده بدن است، در بیرون دندان قرار دارد. لایه دوم عاج است که نرم‌تر از مینا است و عمیق‌ترین لایه داخل دندان پالپ است که شامل اعصاب و رگ‌های خونی است. سیمان در ریشه دندان و زیر لثه قرار گرفته است.
تعداد و انواع دندانهای یک فرد، با بالا رفتن سن تغییر می‌کند. به طور معمول، افراد دو دسته دندان در طول زندگی خود دارند: دندانهای شیری یا اولیه، و دندانهای دائمی و یا بالغ. در این مقاله از تریتا، انواع دندان کودکان و بزرگسالان و همچنین عملکرد آن‌ها را بررسی می‌کنیم.
انواع دندان کدامند؟
انسان‌ها انواع مختلفی از دندان را دارند:
- دندان پیشین: دندانهای پیشین دندانهای تیز جلوی دهان هستند که غذا را گاز می‌گیرند و آن را به قطعات کوچک‌تر تقسیم می‌کنند. آن‌ها با لبه باریک صاف و مسطح هستند. آن‌ها همچنین دندانهای قدامی نیز نامیده می‌شوند. هم کودکان و هم بزرگسالان هشت دندان پیشین در جلوی دهان دارند، دو دندان در هر ردیف و یک دندان کناری در هر طرف آن‌ها قرار گرفته است.
- دندان نیش: دندانهای نیش، تیز و نوک‌تیز هستند که در کنار دندانهای پیشین جای می‌گیرند و مثل دندانهای نیش دراز به نظر می‌رسند. دندانپزشکان آن‌ها را کاسپید یا دندان چشم نیز می‌نامند. دندانهای نیش از همه دندان‌ها بلندتر هستند و وظیفه‌ی آن‌ها پاره کردن غذا است.
- هم کودکان و هم بزرگسالان چهار دندان نیش دارند. کودکان معمولا اولین دندان نیش دائمی خود را بین سنین ۹ تا ۱۲ سالگی خواهند داشت. دندانهای نیش پایینی تمایل دارند که قبل از دندانهای نیش بالایی کمی از میان آن‌ها عبور کنند.
- دندان پیش‌آسیا: دندانهای پیش‌آسیا یا بای‌کاسپیدها بزرگ‌تر از دندانهای پیشین و نیش هستند. آن‌ها برآمدگی‌های زیادی دارند و به جویدن و آسیاب کردن غذا کمک می‌کنند. بزرگسالان هشت دندان پیش‌آسیا دارند. اولین و دومین دندانهای پیش‌آسیا، دندان‌هایی هستند که در کنار دندانهای نیش می‌نشینند.
- بچه‌های کوچک دندانهای پیش‌آسیا ندارند. این دندان‌ها، اولین بار زمانی که کودکان ۱۰ تا ۱۲ ساله هستند به عنوان دندانهای دائمی ظاهر می‌شوند.
- دندان آسیا: در میان انواع دندان بزرگترین نوع آن، دندان آسیا است. آن‌ها یک سطح صاف و بزرگ همراه بالبه دارند که به فردا اجازه می‌دهد غذا را بجود و آن را آسیاب کنند. بزرگسالان ۱۲ دندان آسیای دائمی دارند که شش تا در فک پایین و شش تا در فک بالا دارند. کودکان نیز هشت دندان آسیای شیری دارند.
- دندان عقل: آخرین دندان‌هایی که در دندان ظاهر می‌شوند، دندانهای عقل یا دندان آسیای سوم هستند که معمولا بین سنین ۱۷ تا ۲۱ سالگی به وجود می‌آیند. این دندانهای در آخرین ردیف دندانهای و در کناره‌ی فک قرار می‌گیرند. برخی افراد هر چهار دندان عقل را ندارند. علاوه بر این، ممکن است دندانهای عقل درون استخوان بمانند و هرگز در دهان ظاهر نشوند.
گاهی اوقات دندانهای عقل می‌توانند تحت تاثیر قرار گیرند که به این معنی است که آن‌ها می‌توانند در زیر لئه گیر بیفتند و نمی‌توانند به درستی از آن عبور کنند. دندانهای عقل که تنها نیمی از راه را طی می‌کنند و یا در موقعیت اشتباهی قرار دارند، می‌توانند خطر عفونت و یا آسیب در نواحی اطراف را افزایش دهند. اگر مردم مشکلی با دندانهای عقل خود داشته باشند، مراجعه به دندان‌پزشکی ضروری است.
وقتی که دندان عقل افراد مختلف، شروع به هل دادن لثه می‌کند ،ممکن است آن‌ها ناراحتی خفیفی را تجربه کنند. اما هر کسی که درد زیادی را احساس می‌کند و یا دچار ورم شده است، باید به دندان‌پزشک رجوع کند. اگر فرد پوسیدگی دندان، درد و یا عفونت داشته باشد، ممکن است نیاز به کشیدن دندانهای عقل توسط دندان‌پزشک داشته باشد. برای جویدن به این دندان‌ها نیازی نیست و تمیز نگه داشتن آن‌ها به خاطر موقعیت‌شان در عقب دهان مشکل است.
تعداد دندان‌ها
کودکان ۲۰ دندان شیری یا اولیه دارند. زمانی که نوزادان حدود ۶ ماهه هستند، دندانهای شیری شروع به ظاهر شدن می‌کنند. کودکان معمولا تمام دندانهای شیری خود را تا سن ۳ سالگی در می‌آورند. این دندان‌ها به تدریج از بین می‌روند و ۲۸ دندان دائمی جایگزین آن‌ها می‌شوند.
گاهی اوقات، دندانهای دائمی، دندانهای شیری را به بیرون هل می‌دهند اما به طور معمول، دندانهای دائمی از میان لثه‌ها در انتهای دهان و پشت آخرین دندان شیری در فک بیرون می‌آیند.
اولین دندانهای دائمی که از میان لثه بیرون می‌آیند، چهار دندان اول یا «۶ ساله» هستند. علت این نام‌گذاری، این است که معمولا این دندان‌ها، وقتی که کودک در حدود ۶ سال سن دارد، ظاهر می‌شوند. دندانهای پیشین میانی، تمایل دارند که تقریبا همزمان با اولین دندانهای آسیای دائمی در سن ۶ تا ۷ سال نمایان شوند. معمولا افراد تا سن ۱۴ سالگی تمام دندانهای کودکیشان را از دست می‌دهند.
جدول زیر انواع مختلف دندانهای شیری و سنین معمول را نشان می‌دهد که کودکان آن‌ها را در می‌آورند و از دست می‌دهند. جدول زیر بر اساس داده‌های انجمن دندان‌پزشکی آمریکا تنظیم شده است.
| انواع دندان | سن ظاهر شدن دندان | سن از بین رفتن دندان |
| فک بالایی | فک بالایی | فک بالایی |
| پیشین مرکزی | ۸ تا ۱۲ ماهگی | ۶ تا ۷ سالگی |
| پیشین کناری | ۹ تا ۱۳ ماهگی | ۷ تا ۸ سالگی |
| نیش | ۱۶ تا ۲۲ ماهگی | ۱۰ تا ۱۲ سالگی |
| آسیای اول | ۱۳ تا ۱۹ ماهگی | ۹ تا ۱۱ سالگی |
| آسیای دوم | ۲۵ تا ۳۳ ماهگی | ۱۰ تا ۱۲ سالگی |
| فک پایینی | فک پایینی | فک پایینی |
| آسیای دوم | ۲۳ تا ۳۱ ماهگی | ۱۰ تا ۱۲ سالگی |
| آسیای اول | ۱۴ تا ۱۸ ماهگی | ۹ تا ۱۱ سالگی |
| نیش | ۱۷ تا ۲۳ ماهگی | ۹ تا ۱۲ سالگی |
| پیشین کناری | ۱۰ تا ۱۶ ماهگی | ۷ تا ۸ سالگی |
| پیشین مرکزی | ۶ تا ۱۰ ماهگی | ۶ تا ۷ سالگی |
در اواخر نوجوانی تا اوایل بیست‌سالگی، بیشتر مردم چهار دندان عقل نیز خواهند داشت. یعنی بزرگسالان، معمولا در ۲۱ سالگی، در مجموع ۳۲ دندان دارند. جدول زیر انواع مختلف دندانهای دائمی و سنین معمول که آن‌ها ظاهر می‌شوند را براساس انجمن دندان‌پزشکی آمریکا نشان می‌دهد.
| انواع دندان | سن ظاهر شدن دندان |
| فک بالایی | فک بالایی |
| پیشین مرکزی | ۷ تا ۸ سالگی |
| پیشین کناری | ۸ تا ۹ سالگی |
| نیش | ۱۱ تا ۱۲ سالگی |
| پیش‌آسیای اول | ۱۰ تا ۱۱ سالگی |
| پیش‌آسیای دوم | ۱۰ تا ۱۲ سالگی |
| آسیای اول | ۶ تا ۷ سالگی |
| آسیای دوم | ۱۲ تا ۱۳ سالگی |
| آسیای سوم یا دندان عقل | ۱۷ تا ۲۱ سالگی |
| فک پایینی | فک پایینی |
| آسیای سوم یا دندان عقل | ۱۷ تا ۲۱ سالگی |
| آسیای دوم | ۱۱ تا ۱۳ سالگی |
| آسیای اول | ۶ تا ۷ سالگی |
| پیش‌آسیای دوم | ۱۱ تا ۱۲ سالگی |
| پیش‌آسیای اول | ۱۰ تا ۱۲ سالگی |
| نیش | ۹ تا ۱۰ سالگی |
| پیشین کناری | ۷ تا ۸ سالگی |
| پیشین مرکزی | ۶ تا ۷ سالگی |
سنی که دندان‌ها در آن ظاهر می‌شوند، از کودکی به کودک دیگر متفاوت است، بنابراین اگر وضعیت دندانهای یک کودک دقیقا از الگوهای بالا پیروی نکند، والدین و یا مراقبین آن‌ها نباید نگران باشند. البته اگر کودک در موارد بالا بیش از یک سال تاخیر دارد، با دندان‌پزشک مشورت کنید. دندانپزشکان می‌توانند از اشعه ایکس استفاده کنند تا مطمئن شوند که دندانهای بالغ وجود دارند و به خوبی در حال رشد هستند.
چطور از دندانهای خود مراقبت کنیم؟
داشتن دندانهای سالم نیازمند مراقبت همیشگی از آن‌هاست. حتی اگر به شما گفته شده است که دندانهای خوبی دارید، بسیار مهم است که هر روز قدم‌های درستی بردارید تا از آن‌ها مراقبت کنید و از مشکلات جلوگیری کنید. این کار شامل گرفتن محصولات مراقبت از دهان مناسب، و نیز در نظر گرفتن عادات روزانه‌تان است. در ادامه چند توصیه برای مراقبت از دهان و انواع دندان ارائه می‌شود:
- بدون مسواک زدن به خواب نروید: توصیه کلی این است که حداقل دو بار در روز مسواک بزنید. با این حال، بسیاری از ما همچنان به مسواک زدن در شب بی‌توجهی می‌کنیم. مسواک زدن قبل از خواب، ما را از شر میکروب‌ها و پلاک‌هایی که در طول روز در دهان جمع می‌شوند، خلاص می‌کند.
- درست مسواک بزنید: طریقه مسواک زدن، به اندازه خود عمل مسواک زدن مهم است. در واقع اگر به خوبی مسواک نزنید، این کار با ترم مسواک زدن تفاوتی ندارد. وقت بگذارید و مسواک را با حرکات آرام و دایره‌ای برای زودودن پلاک‌ها حرکت دهید. پلاک جدا نشده می‌تواند سفت شود و منجر به تجمع جرم و التهاب لثه (بیماری لثه اولیه) شود.
- زبان را نادیده نگیرید: پلاک می‌تواند بر روی زبان نیز ساخته شود. این نه تنها می‌تواند منجر به بوی بد دهان شود بلکه می‌تواند منجر به مشکلات دیگری برای سلامت دهان نیز بشود. هر بار که دندانهای خود را مسواک می‌زنید، زبان خود را هم مسواک بکشید.
- از خمیر دندان فلوراید استفاده کنید: وقتی صحبت از خمیر دندان باشد، عناصر مهم تری نسبت به قدرت سفید کردن و رایجه‌ی خمیر دندان وجود دارند. مهم نیست چه برندی از خمیر دندان را انتخاب می‌کنید. مهم این است که مطمئن شوید خمیر دندانی که انتخاب می‌کنید، حاوی فلوراید است. در حالی که برخی از افراد نگران این هستند که فلوراید چگونه بر دیگر حوزه‌های سلامتی تاثیر می‌گذارد، اما این ماده همچنان، یکی از تکیه‌گاه‌های اصلی برای سلامت دهان و دندان است. زیرا فلوراید یک راهکار محافظتی پیشرو در برابر پوسیدگی دندان است. وظیفه‌ی فلوراید، مبارزه با میکروب‌هایی که می‌توانند منجر به پوسیدگی شوند و همچنین ایجاد سد دفاعی برای محافظت از دندان‌ها است.
- استفاده از نخ دندان به اندازه مسواک زدن مهم است: بسیاری از کسانی که به طور منظم مسواک می‌زنند، به این کار بی‌توجهی می‌کنند. کاربرد نخ دندان تنها بیرون کشیدن تکه‌های کوچکی از غذا نیست که ممکن است بین دندان‌ها گیر کند. بلکه راهی برای تحریک لثه، کاهش پلاک و کمک به کاهش التهاب در ناحیه‌ی دهان و دندان است. برای بهره‌مند شدن از مزایای نخ دندان، معمولا یک بار استفاده از آن در روز کافی است. استفاده از نخ دندان، به خصوص برای کودکان و بزرگسالان مبتلا به ورم مفاصل می‌تواند مشکل باشد. با این حال، بهتر است به دنبال راه‌هایی بگردید که به شما در انجام این کار کمک کنند.
- از دهان‌شویه استفاده کنید: تبلیغات باعث می‌شود که دهان‌شویه برای سلامت دهان ضروری به نظر برسد، اما بسیاری از مردم از استفاده از آن صرف‌نظر می‌کنند، زیرا نمی‌دانند دهان‌شویه چگونه کار می‌کند. دهان‌شویه به سه طریق به ما کمک می‌کند: میزان اسید موجود در دهان را کاهش می‌دهد، نواحی سخت را در داخل و اطراف لثه‌ها تمیز می‌کند و مواد معدنی مورد نیاز دندان‌ها را مجدد تامین می‌کند. برای کودکان و افراد مسن، که ممکن است توانایی درست مسواک زدن وجود نداشته باشد، دهان‌شویه می‌تواند مفید باشد.
- بیشتر آب بنوشید: آب بهترین نوشیدنی برای سلامتی کلی دهان و دندان است. به عنوان یک قاعده کلی، نوشیدن آب بعد از هر وعده غذایی توصیه می‌شود. این کار می‌تواند به از بین بردن برخی از اثرات منفی غذاها و نوشیدنی‌های اسیدی و چسبناک کمک کند.
- میوه و سبزیجات ترد بخورید: خوردن غذاهای آماده راحت‌تر است، اما وقتی در مورد دندان‌ها صحبت می‌کنیم، شاید استفاده از آن‌ها انتخاب مناسبی نباشد. خوردن محصولات تازه و ترد، نه تنها فیبر سالم بیشتری را به همراه می‌آورد، بلکه بهترین انتخاب برای دندان‌هانیز هست. بنابراین سعی کنید از خوراکی‌های بیش از حد نرم شده اجتناب کنید و فک‌ها را به کار بگیرید!
- غذاهای شیرین و اسیدی را محدود کنید: قند در دهان، نهایتا به اسید تبدیل می‌شود که می‌تواند مینای دندان را فرسوده کند. این اسیدها چیزهایی هستند که منجر به ایجاد حفره در دندان‌ها می‌شوند. میوه‌های اسیدی، چای و قهوه نیز می‌توانند مینای دندان را بپوشانند. در حالی که لزوما مجبور نیستید کاملا از چنین خوراکی‌های اجتناب کنید، اما مهم نیست که در مورد آن‌ها آگاهی داشته باشید.
- حداقل دو بار در سال به دندان‌پزشک مراجعه کنید: عادات روزمره شما برای سلامت کلی دهان و دندان بسیار مهم هستند. با این حال، حتی کسانی که با تعهد کامل مسواک می‌زنند و نخ دندان می‌کشند نیز، باید به طور منظم به دندان‌پزشک مراجعه کنند. حداقل باید دو بار در سال برای تمیز کردن و معاینه دهان و دندان، به دندان‌پزشک مراجعه کرد. دندان‌پزشک می‌تواند مشکلات احتمالی دهان و دندان را تشخیص دهد و راه‌حل‌های درمانی ارائه دهد.
جمع‌بندی در مورد انواع دندان
دندانهای انسان شامل دندانهای پیشین، نیش، پیش‌آسیا و آسیا هستند. کودکان معمولا تمام ۲۰ دندان شیری خود را در حدود ۳ سالگی در می‌آورند. در حدود سن ۲۱ سالگی، بیشتر افراد دندانهای عقل خود را نیز خواهند داشت و مجموع دندانهای آن‌ها به ۳۲ دندان دائمی خواهد رسید.
دندان‌ها برای خوب جویدن غذا و کمک به صحبت کردن ضروری هستند. مراقبت خوب از تمام دندان‌ها و حفظ بهداشت دهان خوب در طول زندگی فرد می‌تواند به قوی و سالم نگه داشتن دندان‌ها کمک کند. می‌توان دندان‌ها و دهان خود را با روش‌های روزانه زیر تمیز نگه داشت:
- آن‌ها را دو بار در روز مسواک زد.
- از خمیر دندان فلوراید استفاده کرد.
- حداقل یک بار در روز طبق رژیم غذایی متعادل غذا خورد.
- از مصرف بیش از حد شکر در غذاها و نوشیدنی‌ها اجتناب کرد.
مراجعه منظم به دندان‌پزشکی برای تمیز کردن و معاینه می‌تواند سلامت دندان‌ها را تضمین کند و درمان سریع برای هر مشکلی را ممکن سازد.
منابع: Healthline، MedicalNewsToday
