پروتئین واکنشی C که از آن با نام C-reactive protein یا به اختصار CRP نیز یاد می‌شود، ماده‌ای است که کبد آن را در پاسخ به التهاب تولید می‌کند. تست پروتئین واکنشی C مقدار این پروتئین را در خون اندازه‌گیری می‌کند. این تست می‌تواند به تشخیص بیماری‌های حاد و مزمنی که باعث التهاب می‌شوند کمک کند. میزان CRP در آزمایش خون اندازه‌گیری می‌شود.
طیف گسترده‌ای از وضعیت‌های التهابی می‌توانند باعث افزایش سطوح پروتئین واکنشی C یا CRP بشوند. از جمله موارد زیر:
- بیماری‌های خودایمنی، شامل آرتریت روماتوئید (RA)، لوپوس و انواع خاصی از بیماری‌های التهابی روده، مانند بیماری کرون و کولیت اولسراتیو.
- پریکاردیت که التهاب غشای داخلی قلب است
- عفونت
- آسیب اعضا و بافت‌ها
- سرطان
- چاقی
سطوح بسیار بالای CRP در آزمایش خون، یعنی بیش از ۳۵۰ میلیگرم در لیتر (mg / L) تقریبا همیشه نشانه یک بیماری اساسی و جدی است. شایع‌ترین علت آن، عفونت شدید است، اما یک بیماری خودایمنی که به خوبی تحت کنترل قرار نگرفته شده باشد یا آسیب بافتی شدید نیز می‌تواند منجر به بالا رفتن سطوح CRP در آزمایش خون شود.
آزمایش سنجش CRP شامل چه چیزی است؟
نیازی نیست که قبل از انجام آزمایش CRP، ناشتا باشید یا از نوشیدن مایعات اجتناب کنید. با این حال، افرادی که آزمایش CRP با حساسیت بالا (hs-CRP) دارند، به احتمال زیاد همزمان تحت آزمایش‌های خون دیگر هم قرار می‌گیرند و این آزمایش‌ها ممکن است از ۹ ساعت از پیش از انجام آن، به ناشتا بودن نیاز داشته باشند.
آزمایش hs-CRP متفاوت از آزمون CRP است، چرا که سطوح پایین‌تر CRP (۰.۵ تا ۱۰ میلی گرم بر لیتر) را در جریان خون تشخیص می‌دهد، در حالی که تست CRP این سطوح را در محدوده بالاتری (۱۰ تا ۱۰۰۰ میلی گرم بر لیتر) اندازه‌گیری می‌کند. پزشکان از تست hs-CRP برای ارزیابی خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی استفاده خواهند کرد.
برخی از وضعیت‌هایی که ممکن است باعث افزایش سطح hs-CRP شوند، عبارتند از:
- سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS)
- آترواسکلروز (تصلب شرایین)
- دیابت
- سبک زندگی کم‌تحرک
نمونه‌گیری برای این آزمایش تنها چند دقیقه طول می‌کشد و به غیر از درد یک سوزن کوچک، باید نسبتا بدون درد باشد.
علائم بالا بودن CRP چیست؟
نشانه‌های بالا بودن سطوح CRP کاملا به شرایط اساسی‌ای که آن‌ها را ایجاد می‌کند بستگی دارد. بسیاری از افرادی که عفونت یا آسیب متوسط دارند، یا شرایطی که باعث التهاب مزمن می‌شوند، ممکن است علائم مشابهی را تجربه کنند. این موارد عبارتند از:
- ناتوانی غیرقابل توضیح
- درد
- سفتی عضلات، درد و ضعف
- تب درجه پایین
- لرز
- سردرد
- حالت تهوع، فقدان اشتها و سوءهاضمه
- مشکل خواب و بی‌خوابی
- از دست وزن بی‌دلیل و غیر قابل توضیح
افرادی که CRP آن‌ها بالا است، به احتمال زیاد به عفونت حاد باکتریایی دچار هستند.
علائم عفونت حاد شامل موارد زیر است:
- تب بالا
- تپش قلب سریع
- تعریق غیرقابل کنترل، لرز یا لرزش
- استفراغ غیرقابل‌کنترل یا مداوم، استفراغ شدید و یا اسهال
- تنفس دشوار
- جوش یا کهیر
- خشکی لب‌ها، دهان و پوست
- سرگیجه یا سبکی سر
- سردرد شدید
- خشکی و درد بدن
- از دست دادن آگاهی
محدوده نرمال CRP در آزمایش خون چقدر است؟
در حال حاضر هیچ استاندارد مشخصی برای سطح CRP در خون وجود ندارد و دستورالعمل‌های متفاوتی راجع به آن ارائه می‌شود. با این وجود، به عنوان یک قاعده کلی، طبقه‌بندی‌های زیر برای CRP اعمال می‌شوند:
- سطوح بین ۳ و ۱۰ میلی گرم بر لیتر، به طور خفیفی بالا هستند و معمولا ناشی از بیماری‌های مزمن مانند دیابت، فشار خون بالا، یا برخی عوامل تاثیرپذیر از سبک زندگی مانندسیگار کشیدن و بی‌تحرک بودن است.
- سطوح بین ۱۰ و ۱۰۰ میلی گرم بر لیتر، در حد متوسط بالا هستند و معمولا به دلیل التهاب قابل‌توجه از یک عامل عفونی یا غیر عفونی ناشی می‌شوند.
- سطوح بالاتر از ۱۰۰ میلی گرم برلیتر، به شدت بالا هستند و تقریبا همیشه نشانه عفونت باکتریایی شدید هستند.
نتایج آزمون hs-CRP خطر ابتلا فرد به بیماری‌های قلبی عروقی را نشان می‌دهد:
- خطر کم به معنی کم‌تر بودن این عدد از ۱ میلی گرم بر لیتر است.
- خطر متوسط به معنی قرار گرفتناین عدد بین ۱ تا ۳ میلی گرم بر لیتر است.
- خطر بالا به معنی بالاتر بودن این عدد از ۳ میلی گرم بر لیتر است.
تفسیر نتایج CRP در آزمایش خون
تفسیر سطح CRP که به طور ملایم یا به طور متوسط افزایش‌یافته است، دشوار است. طیف وسیعی از شرایط می‌توانند سطوح CRP را کمی افزایش دهند، و از آنجا که هیچ محدوده مرجع استانداردی برای CRP وجود ندارد، معمولا تنها با نگاه کردن به سطوح CRP، هیچ راهی برای نتیجه‌گیری وجود ندارد. عوامل زیر نیز تفسیر سطوح CRP را با چالش مواجه می‌کنند:
- داروها: داروهایی که التهاب را در بدن کاهش می‌دهند، مانند برخی داروهای کاهنده کلسترول (استاتین‌ها) و داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی خاص (NSAIDها)، ممکن است سطوح CRP را کاهش دهند.
- جراحات یا عفونت خفیف: این وضعیت‌ها ممکن است به طور موقت سطوح CRP را افزایش دهند و دیگر بیماری‌های بالقوه مانند دیابت یا سندروم روده تحریک‌پذیر را پنهان کنند.
- بیماری‌های مزمن: بیماری‌هایی که باعث التهاب مداوم می‌شوند، از جمله بیماری‌های خودایمنی، ممکن است سایر علل ممکن افزایش CRP مانند عفونت جزئی را پنهان کنند.
- سطوح استروژن: داروهای مبتنی بر استروژن مانند قرص‌های پیشگیری از بارداری و داروهای جایگزین هورمون می‌توانند سطح CRP را افزایش دهند.
- بارداری: بارداری می‌تواند سطوح CRP را به ویژه در طی مراحل بعدی بالا ببرد.
یک پزشک معمولا دستور انجام آزمایش CRP را در کنار آزمایش‌های دیگر صادر می‌کند تا یک نمای کلی از سلامت فرد را به دست آورد. این کار به آن‌ها اجازه می‌دهد تا بازه وسیعی از عوامل اثرگذار بر وضعیت بیمار را بررسی کنند. اغلب اوقات نیز، پزشکان تمایل دارند این آزمایش تکرار شود چگونگی تغییر سطوح CRP در طول زمان معلوم شود. با این وجود، صرف‌نظر از هر عامل خارجی دیگری، سطوح CRP بالاتر از ۱۰ میلی گرم بر لیتر به طور معمول یک بیماری التهابی اساسی را نشان می‌دهد.
عامل اصلی بالا بودن CRP در آزمابش خون چیست؟
معمولا سطوح CRP نسبتا بالا به سبب روماتوئید آرتریت یا آرتریت عفونی است و زمانی رخ می‌دهد که مفصل دچار عفونت باشد. افزایش قابل توجه سطح CRP معمولا به سبب عفونت‌های شدید مانند عفونت‌های باکتریایی یا قارچی رخ می‌دهد. عفونت عامل حدود ۸۰ درصد موارد مربوط به سطوح CRP بیش از ۱۰ میلی گرم بر لیتر است.
گاهی اوقات نیز سطوح بالاتر CRP، به خاطر سرطان‌های خاص و دیگر مشکلاتی مانند پریکاردیت که می‌توانند باعث التهاب قابل توجه شوند، رخ می‌دهند.
جمع‌بندی
پزشکان از آزمون‌های CRP و hs-CRP برای تشخیص سطوح CRP در بدن استفاده می‌کنند. سطوح بالای این پروتئین ممکن است نشان‌دهنده یک بیماری زمینه‌ای و یا خطر بالای بیماری‌های قلبی عروقی باشد. درمان سطوح بالای CRP با توجه به علت آن متفاوت خواهد بود.
طیف وسیعی از شرایط می‌تواند باعث افزایش خفیف یا متوسط در مقدار CRP شود، اما عموما تفسیر سطوح CRP بسیار بالا آسان‌تر است.
منبع: MedicalNewsToday
