تیفوس بیماری‌ای است که توسط برخی از حشرات و آفت‌ها به انسان منتقل می‌شود. در این مقاله از تریتا، توضیح می‌دهیم که بیماری تیفوس چیست؟ و سپس انواع آن، علائم بیماری تیفوس و راه درمان و پیشگیری از آن را شرح خواهیم داد. با ما همراه باشید.
بیماری تیفوس چیست؟
تیفوس بیماری‌ای است که در اثر عفونت ناشی از یک یا چند باکتری ریکتزیال ایجاد می‌شود. وقتی مگس، هیره، شپش و یا کنه فردی را گاز می‌گیرند آن را منتقل می‌کنند. این جانداران، انواعی از حیوانات بی‌مهره هستند که به عنوان بندپایان شناخته می‌شوند. وقتی بندپایان حامل باکتری‌های ریکتزیال کسی را گاز می‌گیرند، باکتری‌هایی را منتقل می‌کنند که موجب تیفوس می‌شود. هر چقدر نیش عمیق‌تر باشد، پوست را باز می‌کند و به باکتری‌ها اجازه دسترسی بیشتر به جریان خون را می‌دهد. سپس درون جریان خون، باکتری‌ها به تکثیر و رشد خود ادامه می‌دهند.
سه نوع مختلف تیفوس وجود دارد:
- تیفوس اپیدمیک
- تیفوس بومی
- تیفوس کنهای
نوع تیفوسی که فرد به آن مبتلا می‌شود، بستگی به این دارد که چه چیزی فرد را گاز می‌گیرد. بندپایان، به طور معمول حامل یک نوع تیفوس منحصر به گونه خود هستند. شیوع تیفوس معمولا تنها در کشورهای در حال توسعه و یا در مناطق فقیر، با بهداشت ضعیف و تماس نزدیک انسان رخ می‌دهد. تیفوس درمان نشده می‌تواند منجر به عوارض جدی شود و به طور بالقوه کشنده است. اگر فکر می‌کنید که ممکن است مبتلا به تیفوس باشید، مهم است که که به پزشک مراجعه کنید.
علت وقوع بیماری تیفوس چیست؟
بیماری تیفوس مانند سرماخوردگی و یا آنفولانزا از فردی به فرد دیگر منتقل نمی‌شود. سه نوع مختلف از بیماری تیفوس وجود دارد و هر نوع، توسط یک نوع باکتری متفاوت ایجاد می‌شود و توسط نوع متفاوتی از بندپایان منتقل می‌شود.
تیفوس اپیدمیک یا شپشی
این نوع از بیماری تیفوس، از قارچ ریکتزیا پرووازکی ناشی می‌شود و توسط شپش و احتمالا توسط کنه نیز حمل می‌شود. این بیماری در سراسر جهان وجود دارد، اما معمولا در مناطقی با جمعیت بالا و بهداشت ضعیف یافت می‌شود که شرایط آن آلودگی، شپش‌ها را افزایش می‌دهد.
تیفوس بومی
این نوع از بیماری تیفوس، با نام تیفوس موشی نیز شناخته می‌شود و توسط ریکتزیا تیفی ایجاد می‌شود و توسط کک موش و یا کک گربه حمل می‌شود. تیفوس بومی می‌تواند در سراسر جهان یافت شود. ممکن است در میان افرادی که در تماس نزدیک با موش‌ها هستند نیز یافت شود.
تیفوس کنهای
این نوع از بیماری تیفوس، توسط اورینتیا تیوسوگامید ایجاد می‌شود و توسط کنه‌هایی در مرحله لاروی خود، وقتی که آن‌ها چیگر هستند حمل می‌شود. این نوع تیفوس بیشتر در آسیا، استرالیا، پاپوآ گینه‌نو و جزایر اقیانوس آرام یافت می‌شود. این بیماری همچنین بیماری «ساتشوگوماشی» (tsutsugamushi) نیز نامیده می‌شود.
زمانی که شپش، کک، کنه و یا هیره از خون فرد آلوده (همه‌گیری تیفوس) و یا جوندگان آلوده (هر کدام از سه شکل تیفوس ذکر شده در بالا) تغذیه می‌کنند، ناقل باکتری می‌شوند.
اگر شما با این بندپایان حامل باکتری در تماس باشید (برای مثال، با خوابیدن بر روی ملافه‌های رختخواب آلوده به شپش)، ممکن است به طرق مختلف آلوده شوید. این باکتری علاوه بر این که از طریق پوست شما و به وسیله نیش حشرات منتقل می‌شود، می‌تواند از طریق مدفوع نیز منتقل شود. اگر پوست، در منطقه‌ای که شپش و یا کنه تغذیه می‌کنند خراش بردارد، باکتری‌های موجود در مدفوع آن‌ها می‌توانند از طریق زخم‌های کوچک روی پوست شما، وارد جریان خون شوند.
علائم بیماری تیفوس چیست؟
علایم بیماری با توجه نوع تیفوس کمی متفاوت هستند اما علائمی وجود دارند که با هر سه نوع تیفوس مرتبط هستند. از جمله:
- سردرد
- تب
- لرز
- دانه زدن یا جوش زدن
علائم تیفوس اپیدمیک، به طور ناگهانی ظاهر می‌شوند و شامل موارد زیر می‌شوند:
- سر درد شدید
- تب بالا (بالاتر از ۳۹ درجه سلسیوس)
- دانه زدن‌هایی که از پشت یا سینه شروع می‌شود و گسترش می‌یابد.
- سردرگمی
- گیجی؛ چنین به نظر می‌رسد که فرد خارج از واقعیت سیر می‌کند.
- فشار خون پایین
- حساسیت چشم به نورهای روشن
- درد شدید عضلانی
علائم تیفوس بومی ۱۰ تا ۱۲ روز طول می‌کشد و بسیار شبیه علائم تیفوس اپیدمیک است، اما معمولا شدت آن کمتر است. علائم آن عبارتند از:
- سرفه خشک
- تهوع و استفراغ
- اسهال
علائم مشاهده‌شده در افراد مبتلا به تیفوس کنهای نیز، عبارتند از:
- متورم شدن گره‌های لنفاوی
- خستگی
- ایجاد ضایعه قرمز یا زخم بر روی پوست در محل گزیده شدن
- سرفه
- دانه زدن بر روی پوست
دوره نهفتگی این بیماری، به طور متوسط ۵ تا ۱۴ روز است. این به این معنی است که علائم، معمولا ۵ تا ۱۴ روز بعد از گزیده شدن فرد ظاهر نمی‌شوند. مسافرانی که در سفرهای خارجی به تیفوس مبتلا می‌شوند، ممکن است تا زمانی که به خانه باز نگشته‌اند علائم بیماری را تجربه نکنند. به همین دلیل است که اگر علائم ذکر شده در بالا را دارید، مهم است که به پزشک مراجعه کنید.
راه تشخیص بیماری تیفوس چیست؟
اگر فکر می‌کنید به تیفوس مبتلا هستید، پزشک از شما در مورد علائم و سابقه بیماری‌هایتان سوال می‌پرسد. برای کمک به تشخیص بیماری، اگر شرایط زیر را دارید، آن‌ها را با پزشک در میان بگذارید:
- اگر محیط پرجمعیتی زندگی می‌کنید.
- اگر تیفوس در محیط زندگی شما شیوع پیدا کرده است.
- اگر به تازگی به سفر خارج رفته‌اید.
تشخیص تیفوس مشکل است چون این بیماری، علائم دیگر بیماری‌های عفونی را نیز دارد. از جمله:
- تب دنگی، که با نام تب استخوان‌شکن نیز شناخته می‌شود.
- مالاریا، که یک بیماری عفونی است و توسط پشه‌ها انتشار می‌یابد.
- تب مالت، که یک بیماری عفونی است و توسط گونه‌های باکتریایی بروسلا ایجاد می‌شود.
تست‌های تشخیصی برای وجود تیفوس عبارتند از:
- نمونه‌برداری از پوست: یک نمونه از پوست در ناحیه جوش‌ها، در آزمایشگاه مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
- وسترن بلات: یک تست برای شناسایی تیفوس.
- آزمون ایمونوفلورسانس: از رنگ‌های فلورسنت برای تشخیص آنتی‌ژن تیفوس در نمونه‌های سرم گرفته‌شده از جریان خون استفاده می‌شود.
- سایر آزمایش‌ها خونی: نتایج آن‌ها می‌تواند نشان‌دهنده وجود عفونت باشد.
راه درمان بیماری تیفوس چیست؟
آنتی‌بیوتیک‌ها که معمولا برای درمان تیفوس به کار می‌روند عبارتند از:
- داکسی‌سایکلین: که به عنوان درمان ارجح به کار می‌رود.
- کلرامفنیکل: که گزینه‌ای برای مادران کسانی است که باردار یا شیرده نیستند.
- سیپروفلوکساسین: برای بزرگسالانی است که قادر به مصرف داکسی‌سایکلین نیستند.
عوارض دیگر بیماری تیفوس چیست؟
برخی از عوارض تیفوس عبارتند از:
- هپاتیت، که التهاب کبد است.
- خونریزی دستگاه گوارشی: که درون روده دچار خونریزی می‌شود.
- هیپوولمی، که کاهش حجم مایع خون است.
چشم‌انداز تیفوس
درمان زودهنگام با آنتی‌بیوتیک‌ها بسیار موثر است و عود بیماری در صورتی که دوره کامل آنتی‌بیوتیکی استفاده شود، شایع نیست. اما به تاخیر افتادن درمان و تشخیص نادرست؛ می‌تواند منجر به موارد شدیدتر تیفوس شود. همه‌گیری‌های تیفوس در مناطق فقیر، غیر بهداشتی و شلوغ شایع‌تر هستند. افرادی که بیش از همه در معرض خطر مرگ قرار دارند، عموما کسانی هستند که قادر به پرداخت هزینه‌های درمانی سریع نیستند. میزان مرگ و میر کلی برای تیفوس درمان‌نشده، به نوع تیفوس و عوامل دیگر مانند سن و وضعیت کلی سلامت بستگی دارد.
بالاترین نرخ شیوع تیفوس، در افراد مسن و کسانی که دچار سو تغذیه هستند دیده می‌شود. کودکان معمولا از بیماری تیفوس بهبود می‌یابند. افراد مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای (مانند دیابت شیرین، الکلیسم و یا بیماری‌های مزمن کلیوی) نیز خطر مرگ‌ومیر بالاتری دارند.
میزان مرگ و میر ناشی از تیفوس اپیدمیک که درمان نشود، می‌تواند بین ۱۰ تا ۶۰ درصد باشد و میزان مرگ و میر ناشی از تیفوس کنهای می‌تواند تا ۳۰ درصد باشد. همچنین، براساس مقاله‌ای منتشر شده در Clinical Infectious Diseases، در این نوع تیفوس، مرگ تنها در کمتر از ۴ درصد موارد رخ می‌دهد.
پیشگیری از ابتلا به تیفوس
در طول جنگ جهانی دوم، واکسنی برای جلوگیری از بیماری همه‌گیر تیفوس ساخته شد. با این وجود، کاهش شمار موارد مبتلا به تیفوس، تولید این واکسن را متوقف ساخته است. راحت‌ترین راه برای جلوگیری از تیفوس، اجتناب از آفت‌هایی است که آن را گسترش می‌دهند. توصیه‌های لازم برای پیشگیری از ابتلا به تیفوس عبارتند از:
- رعایت بهداشت فردی کافی، به محافظت شدن در برابر شپش‌های ناقل بیماری کمک می‌کند.
- کنترل جمعیت جوندگان (جوندگان به حمل کردن بندپایان مشهور هستند).
- اجتناب از سفر به مناطقی که در معرض تیفوس قرار دارند و یا به کشورهایی که به دلیل عدم رعایت بهداشت در معرض خطر بالایی از این بیماری قرار دارند.
سعی کنید از دفع‌کنندهای حشرات استفاده کنید. همچنین اگر به نزدیکی منطقه‌ای سفر می‌کنید که تیفوس در آنجا شیوع پیدا کرده است، لباس‌های محافظ بپوشید.
منبع: Healthline، TheKathmnduPost
عالی