رهایش دارو چیست ؟ اغلب اوقات، در نظر ما، مصرف دارو برای انواع بیماری‌های کوچک و بزرگ امری آسان و همچنین قطعی تلقی می‌شود. تفاوتی ندارد سردرد داشته باشید، دچار آرتریت شده باشید، به سرماخوردگی مبتلا شده باشید یا اینکه دچار حمله آلرژیک شوید. در این موارد،می‌توانید با مصرف دارو وضعیت خود را بهبود دهید. داروهای موضعی نیز می‌توانند در برابر خارش، بثورات و درد اثربخشی داشته باشند. در همین حال، انجام یک تزریق استراتژیک می‌تواند درد مفاصل را کاهش دهد و واکسیناسیون می‌تواند به ما کمک کند که به طور کلی توان مقابله با یک بیماری خاص را پیدا کنیم.
برای قرن‌ها، داروها برای درمان بیماری‌ها، بهبود سلامت و افزایش طول عمر انسان و حیوانات استفاده شده است. موادی که به‌عنوان دارو استفاده میشوند تا حد زیادی از مخلوط گیاهان دارویی و سایر مواد موجود در دوران باستان به وجود آمده‌اند. همانطور که علم دارو و پزشکی، ترکیبات شیمیایی که امروزه در شرکت‌های داروسازی تولید میشوند را بسیار مورد تحقیق و آزمایش قرار داده است، روش‌های تحویل این داروها به بیماران نیز تکامل یافته است. با این حال، ایده نحوه دریافت این داروها توسط بیماران تا چند دهه گذشته موضوعی بود که به طور گسترده مورد بحث قرار نگرفت. پیشرفت‌ها در انتقال دارو چشم‌انداز اثربخشی داروها را به شدت تغییر داده است و تغییرات بزرگی برای آینده نزدیک پیش‌بینی می‌شود.
رهایش دارو چیست ؟
رهایش دارو فرآیند تجویز دارو یا سایر ترکیبات دارویی برای دستیابی به یک اثر درمانی است. تحویل دارو در چند دهه اخیر به موضوع مهمی در صنعت داروسازی تبدیل شده است، زیرا دانشمندان به این نتیجه رسیده‌اند که اثربخشی دارو می‌تواند تحت تأثیر روشی باشد به وسیله‌ی آن دارو به بدن تحویل داده می‌شود. بنابراین، با پیدا کردن سیستم داوررسانی‌ای که برای یک داروی خاص مناسب‌تر است، می‌توان اثربخشی دارو را در بدن بهینه کرد.
به نوعی رهایش دارو یا دارورسانی فرآیندی است که یک یا چند روش سنتی تحویل دارو را با فناوری مهندسی شده ترکیب می‌کند. این سیستم‌ها این قابلیت را خواهند داشت که به طور خاص محل انتشار دارو در بدن و یا سرعت انتشار آن را هدف قرار دهند. این قابلیت به شیوه‌های گوناکون به بیماران کمک می‌کند.
یک سیستم رهایش داروی هدفمند، پزشکان را قادر می‌سازد تا دارو را به یک قسمت دقیق از بدن (برای مثال یک تومور سرطانی) منتقل کنند، در حالی که عوارض جانبی سیستمیک و یا آسیب به بافت‌های اطراف محل درمان را به حداقل می‌رسانند یا حتی آنها را به طور کلی از بین می‌برند. همچنین، رهایش داروی هدفمند می‌تواند اطمینان حاصل کند که دارو بدون هیچ گونه آسیبی که ممکن است در صورت عبور از برخی از دستگاه‌های بدن مانند دستگاه گوارش یا دستگاه گردش خون رخ دهد، به محل مورد نظر خود برسد.
این روش دارورسانی می‌تواند با دور زدن سیستم دفاعی طبیعی بدن که ممکن است مانع ورود مواد خارجی (حتی داروی مورد نیاز) به سلول‌ها شود، کمک کند. در نتیجه دارو به سرعت و با حداکثر اثربخشی به محل بیمار یا آسیب دیده می‌رسد.
سیستم‌های کنترل‌شده‌ی رهایش دارو، بیانگر این مفهوم هستند که رهایش زمان‌دار داروهای خوراکی با موفقیت روبرو شده است. این سیستم‌ها انتشار دارویی را که ممکن است به روش‌های متعددی مانند مصرف از طرق دهان، تزریق یا به صورت ایمپلنت تجویز شده باشد، زمان‌بندی می‌کنند. این امر می‌تواند به پزشکان اجازه دهد تا سطح خاصی از دارو را در بدن بیمار حفظ کنند، نیاز به تجویز مکرر دارو را کاهش دهند، اثربخشی دارو را بهینه کنند و حتی از مشکلات بیمارانی که دارو را طبق دستور مصرف نمی‌کنند، جلوگیری شود.
سیستم رهایش دارو چیست ؟
سیستم تحویل دارو به عنوان فرمول یا وسیله‌ای تعریف می‌شود که دارو را برای تجویز و جذب به بدن ارائه می‌دهد. هدف از استفاده از سیستم‌های دارورسانی، ارائه مقدار درمانی دارو در عین بهبود ایمنی و اثربخشی با کنترل مکان، سرعت و زمان انتشار یک داروی خاص در بدن است.
سیستم‌های رهایش دارو در طول شش دهه گذشته بسیار تکامل یافته اند. در سال‌های گذشته به طور خاص، پیشرفت‌های عظیمی در فناوری تحویل دارو وجود داشته است. به عنوان مثال، سیستم‌های پیشرفته رهایش دارو، مانند چسب‌های ترانس‌درمال، می‌توانند دارو را به صورت انتخابی‌تری به یک محل خاص برسانند، که اغلب منجر به مصرف دوز کمتر و به نحوی آسان‌تر و دقیق‌تر می‌شود. دستگاه‌های دارورسانی مانند این‌ها همچنین می‌توانند منجر به جذب دارو شوند که با مکان و مکانیسم اثر سازگارتر است. سیستم‌های رهایش داروی دیگری هم در محیط‌های پزشکی و هم در مصارف خانگی مورد استفاده قرار می‌گیرند که به دلیل نیازهای مختلف بیمار توسعه یافته‌اند.
دستگاه‌های دارورسانی کدامند؟
دستگاه‌های دارورسانی عوامل فیزیکی‌ای هستند که در سیستم دارورسانی گنجانده شده‌اند. دستگاه‌های زیادی وجود دارد که افراد هر روز با آنها در ارتباط هستند که در این دسته قرار می‌گیرند. در داروسازی مدرن، دستگاه‌های جدید دارورسانی و محصولات ترکیبی به دلایل متعددی طراحی میشوند، از جمله به بیماران این امکان را می‌دهند که برخی از داروها را در خانه مصرف کنند، که می‌تواند به آنها کمک کند تا به رژیم‌های توصیه‌شده پایبند باشند.
با استفاده از تکنولوژی مدرن، بازار محصولات ترکیبی در حال تحول است. هر دستگاه ترکیبی، به ویژه دستگاه‌های ترکیبی دستگاه‌های دارویی، باید از دستورالعمل‌های دقیق پیروی کند. به لطف پیشرفت‌های مهندسی، تعداد فزاینده‌ای از دستگاه‌های تحویل دارو به‌عنوان دستگاه‌های الکترومکانیکی مرتبط با برنامه‌ها در حال توسعه هستند تا نظارت بیشتری در هنگام تجویز دارو در خانه به بیماران ارائه شود. برخی از این برنامه‌های پزشکی ممکن است بازخوردی از دستگاه دریافت کنند تا میزان دارو و تعداد دفعات مصرف آن را ردیابی کنند، یادآوری‌های دوز را به بیماران ارائه دهند و پزشکان را با این اطلاعات مرتبط کنند تا بتوانند میزان تطابق بیمار با دارو را ارزیابی کنند.
نمونه‌هایی از دستگاه‌ها و سیستم‌های رهایش دارو
این نوع دستگاه‌ها هم در داخل و هم در خارج از محیط‌های بالینی بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرند. چند مثال از این دستگاه‌ها عبارتند از:
- سرنگ‌های از پیش پر شده
- اتوانژکتورها
- پمپ‌های تزریق
- دستگاه‌های استنشاقی با دوز اندازه گیری شده (MDI)
- نبولایزرها
- اسپری بینی
- قطره چکان‌ها
- دستگاه‌های داخل رحمی (IUD)
- چسب‌های ترانس درمال
رهایش دارو چگونه کار می‌کند؟
رهایش دارو، دارو را برای جذب به بدن منتقل می‌کند. اما، همه روش‌های رهایش به نحو مشابهی عمل نمی‌کنند. مهندسان زیست‌پزشکی به طور قابل توجهی به درک ما نسبت به موانع فیزیولوژیکی‌ای کمک کرده‌اند که می‌توانند تحویل دارو را ناکارآمد کنند، به ویژه در زمینه نحوه حرکت داروها در سلول‌ها و بافت‌ها. این مهندسان و دانشمندان همچنین دانش زیادی در رابطه با نحوه عملکرد دارو ارائه کرده‌اند.
دستگاه‌ها و سیستم‌های رهایش دارو امروزی به گونه‌ای طراحی شده‌اند که چیزی بیش از ورود یک دارو به بدن را انجام بدهند. به عنوان مثال، برخی از سیستم‌ها برای تجویز داروها به صورت موضعی و نه سیستمی طراحی شده‌اند. روش‌های رایج رهایش شامل تزریق لیدوکائین قبل از عمل دندانپزشکی یا استفاده از یک پماد موضعی روی بثورات روی پوست است. تحویل داروی موضعی را می‌توان به روش‌های دیگری نیز به سرانجام رساند، اما برخی از داروها را فقط می‌توان به صورت سیستمیک تجویز کرد. امروزه روش‌های رهایش دارو برای رفع نیازهای مختلف افراد پیشرفت کرده است.
انواع مسیرهای رهایش دارو چیست ؟
نحوه ورود داروها به بدن یا مسیر تحویل دارو بر اساس نیاز بیمار و هدف دارو متفاوت است. چندین راه مختلف وجود دارد که دارو را می‌توان به بدن رساند. راه خوراکی تحویل دارو رایج‌ترین این راه‌ها است. بسیاری از داروها را می‌توان به صورت خوراکی به صورت کپسول، قرص یا مایعات تجویز کرد. راه خوراکی معمولا ایمن، راحت و ارزان است. سایر مسیرهای تحویل رایج عبارتند از:
- تزریق: دارو به داخل ورید (داخل وریدی) به عضله (داخل عضلانی) در کانال نخاعی (داخل نخاعی) یا زیر پوست (زیر جلدی) تزریق می‌شود.
- استنشاق: تنفس از طریق دهان (دم) یا دهان و بینی (نبولیزه) به ریه‌ها وارد می‌شود.
- بینی: به داخل سوراخ(های) بینی اسپری می‌شود و از طریق غشای بینی جذب می‌شود.
- موضعی: برای تاثیر موضعی روی پوست اعمال می‌شود.
- ترانس درمال: از طریق پوست و به وسیله‌ی یک چسب برای ایفای اثر سیستمیک وارد بدن می‌شود.
رکتوم: وارد رکتوم می‌شود تا از طریق جریان خون جذب شود - زیر زبانی: دارو در زیر زبان برای جذب سریع در جریان خون قرار می‌گیرد.
هر یک از مسیرهای تحویل دارو مزایا و معایب خود را دارد. این مهم است که هر درمانی با استفاده از مناسب ترین و مؤثرترین مسیر ارائه شود، که بخشی از دلیل این است که پیشرفت‌های مداوم در تحویل دارو بسیار حیاتی است.
چهار روش تحویل دارو چیست ؟
یکی دیگر از عوامل مهم در تحویل دارو، مدت زمانی است که طول می‌کشد تا یک دارو در بدن آزاد شود. رهایش دارو را می‌توان با خواص مختلف تغییر داد و کنترل کرد، بنابراین روش‌های مختلفی برای انتقال دارو وجود دارد.
- انتشار فوری: فرم دارویی که برای آزادسازی سریع و کامل دارو طراحی شده است.
- انتشار غیر فوری: فرم دارویی شامل داروهایی است که پس از تجویز به طور کامل آزاد نمی‌شوند.
انتشار اختصاصی در محل: فرم دارویی که تحویل هدفمند دارو را مستقیما به محلی که در آن تجویز می‌شود ارائه می‌دهد. - انتشار پایدار: فرم دارویی که دارو را به طور مداوم با سرعت آهسته یا کنترل شده در مدت زمان طولانی آزاد می‌کند.
این روش‌ها و سایر روش‌های تحویل می‌تواند عملکرد داروهای خاص را با افزایش اثربخشی، ایمنی و انطباق بیمار افزایش دهد، که در نهایت می‌تواند منجر به نتایج بهتری برای بیمار می‌شود.
نقش پلیمرهای قابل جذب زیستی در رهایش دارو چیست ؟
برای بسیاری از سیستم‌های جدید رهایش دارو، پلیمرهای قابل جذب زیستی، نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کنند. پلیمرهای قابل جذب زیستی مانند هیدروژل‌ها، پلی لاکتیک و پلی گلیکولیک اسید و کوپلیمرهای آنها، پلی‌یورتان‌ها و غیره می‌توانند برای ایجاد جزء تحویل سیستم استفاده شوند. چه سیستم رهایش دارو برای تحویل دارو به صورت زیر جلدی یا عمیق در بدن به ایمپلنت زیست‌تخریب‌پذیر متکی باشد، پلیمرهای زیست‌تخریب‌پذیر چارچوبی امن برای تحویل دارو بدون آسیب را فراهم می‌کنند و چون در نهایت در بدن انسان تجزیه و جذب میشوند، پلیمرهای قابل جذب زیستی نیاز به از بین بردن سیستم تحویل دارو پس از آزاد شدن دارو را از بین می‌برند.
معایب رهایش دارو چیست ؟
در واقع بسیار شگفت انگیز است که ما می‌توانیم یک ماده خارجی را به روش‌های مختلف خوراکی، موضعی، تزریقی وارد بدن خود کنیم و یک اثر دلخواه را ایجاد کنیم. با این حال، روش‌های رهایش دارو می‌تواند دارای اشکالاتی هم باشند. برخی از داروها ممکن است به راحتی در سراسر سیستم گردش خون یا از طریق بافت‌ها و سلول‌ها حرکت نکنند. برخی دیگر ممکن است با عبور از سیستم گوارشی کارایی خود را از دست بدهند یا ممکن است برخی داروها عوارض جانبی مضری برای اندام‌ها و بافت‌های سالم ایجاد کنند.
سخن نهایی
محققان به توسعه سیستم‌های رهایش داروی جدید ادامه می‌دهند تا به هر یک یا هر دو هدف تعیین محل رهایش یا زمان‌بندی برای انواع داروها برای درمان طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها برسند. آنها حتی شروع به کشف ایده سیستم‌های تحویل دارویی کرده اند که قادر به تشخیص و درمان بیماری‌ها در یک مرحله هستند که امری بسیار شگفت‌انگیز خواهد بود.
منابع: PolymerSolutions، Gilero
