در این مقاله از تریتا قصد داریم به سوالات «آنژیوگرافی قلب چیست؟» و «ضرورت و عوارض احتمالی آنژیوگرافی قلب چیست؟» پاسخ دهیم. آنژیوگرافی قلب آزمایشی است که برای کشف میزان تنگی عروق استفاده می‌شود. این آزمایش به شما کمک می‌کند که درک بیشتری از سلامتی خود داشته باشید و نیاز احتمالی شما به استنت را مشخص می‌کند. آنژیوگرافی قلب یک آزمایش معمول برای افرادی است که علائم بیماری‌های قلبی را دارند.
ضرورت آنژیوگرافی قلب چیست؟
معمولاً افرادی آزمایش آنژیوگرافی را انجام می‌دهند که علائمی از بیماری و انسداد در رگ‌های کرونر قلب (CHD)، مانند درد در قفسه سینه آنها را آزار می‌دهد. همچنین یکی دیگر از دلایل انجام این آزمایش، این است که نتایج آزمایش‌های دیگری مانند الکتروکاردیوگرام (ECG)، گرفتگی در عروق کرونر بیمار را نشان می‌دهند. انسداد در عروق کرونر می‌تواند در اثر تجمع رسوبات چربی در این عروق ایجاد شود. این اختلال باعث کاهش جریان خون در قلب می‌شود و در صورت عدم رسیدگی مناسب، می‌تواند منجر به آنژین قلبی (درد در قفسه سینه به دلیل عدم خون‌رسانی مناسب به بافت قلب) و یا در موارد حادتر منجر به حمله قلبی می‌شود.
بیشتر افراد توسط پزشک عمومی به یک متخصص قلب و عروق ارجاع داده می‌شوند. معمولاً قبل از انجام آنژیوگرافی قلب یک یا دو قرار ملاقات در یک کلینیک قلب و عروق توسط پزشک متخصص صورت می‌گیرد. بسیاری از افراد تصور می‌کنند که هدف از آنژیوگرافی قلب این است که مشخص شود آیا در عروق کرونر قلب، اختلال و بیماری خاصی وجود دارد یا نه. با این وجود، آزمایش‌های ذکر شده به متخصص قلب و عروق در تشخیص انسداد و یا تنگی یک یا چند رگ کمک می‌کند. در بیشتر موارد هدف از آنژیوگرافی قلب این است که بفهمیم محل انسداد کجاست و در مورد آنها چه کاری می‌توان انجام داد.
آنژیوگرافی عروق کرونر معمولی شامل چه مواردی است؟
بخش‌های مختلف آنژیوگرافی قلب چیست؟ آنژیوگرافی یک آزمایش تصویربرداری است که با استفاده از اشعه ایکس، وضعیت رگ‌های خونی بدن شما را مشخص می‌کند. به اشعه X که توسط آنژیوگرافی متصاعد می‌شود آنژیوگرام می‌گویند. این آزمایش برای بررسی سیاهرگ‌ها و سرخرگ‌های باریک، مسدود شده، بزرگ‌شده یا تغییر شکل یافته در بسیاری از قسمت‌های بدن از جمله مغز، قلب، شکم و پاها استفاده می‌شود. آنژیوگرام کرونر یک اشعه ایکس متصاعد شده بر عروق قلب است. این اشعه میزان و شدت هر نوع بیماری قلبی محتمل را نشان می‌دهد و می‌تواند به شما کمک کند تا درک کنید قلب شما چقدر خوب کار می‌کند. با استفاده از این اطلاعات، شما و پزشک می‌توانید در مورد گزینه‌های درمانی خود، مانند آنژیوپلاستی (استنت)، جراحی پیوند شرایین (جراحی Bypass) و یا داروها تصمیم‌گیری کنید.
در اکثر موارد، آزمایش آنژیوگرافی حدود ۲۰-۳۰ دقیقه طول می‌کشد و شما مجبور نخواهید بود در بیمارستان بسیتری شوید. برای انجام این آزمایش، شما در حالت بیدار، به‌صورت راحت و دراز کشیده در آزمایشگاه کاتتر (اتاقی که شبیه اتاق تصویربرداری اشعه ایکس است) قرار می‌گیرید. متخصصان قلب، بی‌حسی موضعی را در ناحیه مچ دست (برای شریان رادیال) و یا گاهی به ندرت در کشاله ران (برای شریان فمورال) قرار می‌دهند. آنها یک لوله پلاستیکی بسیار باریک را به سمت شریان قلب سوق می‌دهند و سپس ماده حاجب را از طریق لوله تزریق می‌کنند. ماده حاجب در زیر اشعه ایکس با تمایز خوبی به تصویر کشیده می‌شود و یک تصویراشعه ایکس از عروق بیمار بر روی یک صفحه ظاهر می‌شود. دوربین اشعه ایکس به اطراف چرخانده می‌شود تا یک تصویر سه‌بعدی ایجاد کند که نشان می‌دهد رگ‌های مسدود شده در کدام قسمت قلب قرار دارند و میزان انسداد این رگ‌ها تا چه میزان است. سپس لوله برداشته شده و یک کاف پلاستیکی بر روی مچ دست قرار داده می‌شود تا خونریزی متوقف شود.
ضرورت انجام آنژیوگرافی قلب چیست؟
هرساله صدها هزار آزمایش آنژیوگرافی قلب در سراسر کشور انجام می‌شود. معمولا سه مورد وجود دارد که بیمار به انجام آنژیوگرافی قلب نیاز دارد:
- آزمایش‌های دیگر مانند نوار قلب احتمال وجود تنگی در عروق کرونر را نشان می‌دهد و فرد علائم قابل‌توجهی دارد.
- فرد با یک حمله قلبی خفیف وارد بیمارستان شده است یا اینکه در حال استراحت احساس ناراحتی در قفسه سینه و قلب خود داشته باشد و آزمایش خون (تروپونین) نشان دهنده برخی آسیب‌های قلبی است.
- اگر فرد دچار حمله قلبی شود، مستقیماً به آزمایشگاه کاتتر قلبی منتقل می‌شود تا آنژیوگرافی قلب به‌عنوان بخشی از یک عمل آنژیوپلاستی (بالون زدن که معمولاً با قراردادن استنت در رگ‌ها همراه است)، انجام شود. در صورت نیاز به درمان فوری، آنژیوگرافی و آنژیوپلاستی اغلب با یکدیگر انجام می‌شوند. آنژیوپلاستی در واقع با استفاده از یک بالون کوچک بادی عروق بیمار را گشاد می‌کند. معمولاً یک استنت نیز در رگ قرار داده می‌شود که به‌عنوان داربست عمل کرده و شریان را باز نگه می‌دارد.
بخش‌های مختلف آنژیوگرافی قلب چیست؟
در تمام مراحل کار، بیمار به دستگاه الکتروکاردیوگرام (ECG) متصل خواهد بود و نوار قلب ریتم قلب و فعالیت الکتریکی آن را ثبت می‌کند. تعدادی از الکترودها بر روی بازوها، پاها و سینه قرار می‌گیرند و به دستگاهی متصل هستند که سیگنال‌های الکتریکی هر ضربان قلب را ثبت می‌کند. در صورت عدم نیاز به سایر اقدامات، مانند آنژیوپلاستی با بالون و یا کاتتریزاسیون قلب، معمولا آنژیوگرافی قلب حدود نیم ساعت طول می‌کشد. در اینجا یک راهنمای گام به گام برای آنچه می‌توانید در طول انجام روش انتظار داشته باشید آورده شده است.
- پس از ورود به آزمایشگاه کاتتریزاسیون، از شما خواسته می‌شود که روی یک تخت خاص دراز بکشید. اگر کاتتر در کشاله ران شما قرار گرفته باشد، ممکن است موهای زائد کشاله ران شما تراشیده و با مایع ضدعفونی‌کننده تمیز شود. شما با یک پوشش استریل پوشانده می‌شوید و برای بی‌حس کردن پوست کشاله ران یا بازو، بی‌حسی موضعی به شما تزریق می‌شود. بنابراین این روش نباید دردناک باشد.
- یک برش (خراش) کوچک در کشاله ران یا بازوی شما ایجاد می‌شود و یک لوله برای باز نگه‌داشتن رگ خونی وارد آن می‌شود. کاتتر از طریق رگ‌های خونی و با استفاده از هدایت اشعه ایکس به سمت قلب بیمار فرستاده می‌شود.
- مقدار کمی ماده حاجب از طریق کاتتر به بدن تزریق می‌شود و فشار قلب بیمار اندازه‌گیری می‌شود. با تزریق رنگ، ممکن است احساس گرگرفتگی کنید که به سرعت از بین می‌رود. همچنین ممکن است احساس گرمی در کشاله ران خود داشته باشید که به نظر می‌رسد ادرار کرده‌اید یا ممکن است طعم فلزی در دهان خود داشته باشید. این مسئله نگران‌کننده‌ای نیست و به شما هشدار داده می‌شود که چه زمانی باید انتظار آن را داشته باشید.
- شما نمی‌توانید حرکت کاتتر در رگ‌های خونی خود را حس کنید. اما ممکن است از ضربان عجیب یا اضافی قلب آگاه شوید. یک سری تصاویر اشعه ایکس از قلب شما و عروق خونی اطراف آن گرفته می‌شود. این موارد آنژیوگرام نامیده می‌شوند و در رایانه ذخیره می‌شوند.
- در شرایط خاص (به عنوان مثال، اگر عروق شما مسدود شده باشد) ممکن است متخصص قلب شما تصمیم بگیرد که آنژیوپلاستی با بالون انجام دهد (روشی برای گسترش عروق مسدود شده). این کار بلافاصله انجام می‌شود و حدود یک ساعت دیگر به مراحل اضافه می‌شود. این موضوع باید قبلاً با شما در میان گذاشته شود، مگر اینکه به عنوان یک روش اضطراری مورد نیاز باشد. پس از اتمام آزمایش، کاتتر و لوله نگهدارنده برداشته می‌شود. اگر کاتتر به کشاله ران شما وارد شده باشد، ممکن است پرستار یا متخصص قلب به مدت ۱۰ دقیقه به محل ورود فشار وارد کند تا خونریزی متوقف شود. اگر کاتتر از طریق بازوی شما وارد شده باشد، ممکن است یک پانسمان یا کاف محکم برای مدت حدود ۲ تا ۳ ساعت استفاده شود.
آنژیوگرافی چه مدت طول می‌کشد؟
می‌توانید انتظار داشته باشید که این آزمایش نیم ساعت به طول انجامد، اگرچه گاهی ممکن است طولانی‌تر شود. در حین انجام عمل، توسط یک مانیتور قلب که ضربان و ریتم قلب شما را ثبت می‌کند، کنترل می‌شوید. اگر در هر زمان احساس ناراحتی می‌کنید، باید این موضوع را به یکی از اعضای پرسنل بیمارستان اطلاع دهید. اگر در طی آنژیوگرافی استنت (آنژیوپلاستی) بگذارید، مدت زمان آزمایش کمی بیشتر به طول می‌انجامد.
CT آنژیوگرافی قلب چیست؟
CT آنژیوگرافی یک روش جدید و غیرتهاجمی برای جلوگیری از خطرات احتمالی آنژیوگرافی معمولی است. این روش شامل درازکشیدن در یک اسکنر سه‌بعدی است که به شکل تونلی سفید رنگ است که وسط آن سوراخ وجود دارد. ماده حاجب از طریق ورید بازو به بدن تزریق می‌شود و سپس بیمار به داخل اسکنر سوق داده می‌شود. اسکنر با چرخیدن خیلی سریع به دور بدن بیمار، از او عکس می‌گیرد. در هنگام آزمایش، باید نفس خود را برای چند ثانیه نگه دارید و سعی کنید بی‌حرکت بمانید. CT آنژیوگرافی یک تصویر سه‌بعدی از عروق کرونر تولید می‌کند، اما جزئیات تصاویر نسبت به آنژیوگرافی معمولی کمتر است. برای مثال، اگر فرد با درد قفسه سینه وارد بیمارستان شود اما علت آن مشخص نباشد، می‌توان از این روش استفاده کرد.
با CT آنژیوگرافی می‌توان انسداد عروق کرونر را رد کرد. اگر نتیجه CT آنژیوگرافی بیماری قابل توجهی را نشان بدهد، ممکن است آنژیوگرافی معمولی و احتمالاً آنژیوپلاستی صورت پذیرد.
آیا برای آماده‌شدن برای آنژیوگرافی انجام کاری لازم است؟
برای هر دو نوع آنژیوگرافی، بیمار باید آزمایش خون دهد تا عملکرد کلیه‌اش مورد بررسی قرار بگیرد. همچنین کلیه‌ها باید بتوانند ماده حاجب را از بدن بیمار پاک کنند، بنابراین بررسی اینکه کلیه‌ها به‌درستی کار می‌کنند مهم است. برای CT آنژیوگرافی، ممکن است داروهای مسدودکننده گیرنده بتا (Beta blocker) برای کنترل ضربان قلب به بیمار پیشنهاد شود. بیمار باید یک جلسه با پزشک خود داشته باشد تا روش کار با جزئیات به او توضیح داده شود و برای انجام این کار به پزشک خود رضایت دهد. در روز انجام آنژیوگرافی بیمار نباید روزه بگیرد و باید تمام داروهای دیگر خود را مصرف کنید.
آیا آنژیوگرافی قلب با درد همراه است؟
هیچ یک از این دو آزمایش نباید دردآور باشند. برای آنژیوگرافی معمولی، بی‌حسی موضعی از طریق یک سوزن کوچک به مچ دست تزریق می‌شود و به‌محض بی‌حس شدن، یک برش کوچک ایجاد می‌شود تا کاتتر وارد بدن شود. اگر بیمار بسیار مضطرب باشد ممکن است یک آرام‌بخش و در صورت بروز هرگونه درد و ناراحتی، به او مسکن تزریق شود. با این حال اکثر بیماران نیازی به مسکن یا آرام‌بخش ندارند.
عوارض و محدودیت‌های احتمالی آنژیوگرافی قلب چیست؟
برای CT آنژیوگرافی، عموماً خطری وجود ندارد. در آنژیوگرافی معمولی، اکثر مردم مشکلی ندارند و در واقع، از هر ۱۰۰۰ نفر، معمولا یک نفر دچار عارضه می‌شود. شایع‌ترین مشکل، کبودی مچ دست (یا کشاله ران) است. اگر آنژیوگرافی به‌جای شریان رادیال (مچ دست) از طریق شریان فمورال (کشاله ران) انجام شود، خطر خونریزی بیشتر است. به ویژه اگر از قرص‌های رقیق‌کننده خون مانند وارفارین استفاده شود. همچنین خطر سکته مغزی یا بروز علائم کوتاه‌مدتی که در سکته مغزی وجود دارد بسیار کم است (حدود یک در هر ۳۰۰۰). البته اگر بدن بیمار ضعیف باشد این احتمال بیشتر است. پس از انجام آنژیوگرافی پزشک نوشیدن آب به میزان زیاد را به بیمار توصیه می‌کند که مخصوصاً برای کسانی که مشکلات کلیوی دارند بسیار مهم است.
آیا باید نگران خطر تشعشع باشیم؟
برای هر دو نوع آنژیوگرافی، میزان تابش مورداستفاده تقریباً معادل ایستادن مقابل آفتاب برای چند روز است. شما برای مدت طولانی در مقابل تشعشع اشعه ایکس قرار ندارید.
چه زمانی نتایج آنژیوگرافی آماده می‌شود؟
بعد از آزمایش آنژیوگرافی قلب، شما بلافاصله نتیجه آزمایش را خواهید فهمید. اگر باریک شدن یا انسداد قابل‌توجهی در عروق وجود داشته باشد، یا اگر فرد به‌تازگی دچار حمله قلبی شده باشد، ممکن است هم‌زمان آنژیوپلاستی هم صورت گیرد. اگر تعدادی از عروق کرونر در مکان‌هایی مسدود یا باریک شده باشند، ممکن است برای جراحی پیوند شرایین به جراح قلب معرفی شوید.
آخرین تحولات در زمینه آنژیوگرافی قلب چیست؟
در دهه ۱۹۸۰ انجام آنژیوگرافی قلب بسیار پر‌خطر بود و با ریسک بالایی صورت می‌گرفت. این کار با لوله‌های بزرگی که از داخل کشاله ران به داخل بدن فرورفته بود انجام شد. در آن زمان خونریزی و آسیب رگ‌های خونی بسیار شایع‌تر بود. برای انجام آزمایش یک پرستار باید فشار وارد می‌کرد و بیمار یک یا دو شب در بیمارستان تخت مراقبت بود. در حال حاضر کاتترها بسیار کوچک‌تر هستند، آنها معمولاً از طریق شریان مچ دست وارد بدن می‌شوند و دوز اشعه ایکس هم به مراتب کمتر است. مدت انجام آزمایش بسیار کمتر شده و بسیار ایمن‌تر است.
کیفیت تصویر اکنون به دلیل فناوری دیجیتال به‌مراتب بهتر شده است و میزان باریکی عروق را می‌توان به طور دقیق اندازه‌گیری کرد. در بعضی از دستگاه‌ها، می‌توان جریان خون را در نواحی باریک شده مستقیماً با استفاده از یک سیم اضافی که وارد رگ شده است اندازه‌گیری کرد که در آن از سیم با سنسور کوچک در نوک آن برای اندازه‌گیری جریان خون و فشار خون در نواحی باریک یا اطراف آن استفاده می‌شود.
هزینه آنژیوگرافی قلب چقدر است؟
هزینه‌های آنژیوگرافی بسته به خصوصی یا دولتی بودن بیمارستان، نوع بیمه بیمار، نیاز به انجام آنژیوپلاستی یا قراردادن استنت و … در عروق می‌تواند متفاوت باشد. آنژیوگرافی به تنهایی هزینه‌ای بین پانصد هزار تومان تا دو میلیون تومان را در بر می‌گیرد که با انجام آنژیوپلاستی و گذاشتن استنت در یک رگ این هزینه‌ها به شش میلیون تومان هم می‌رسد. اغلب بیمه‌های درمانی تمام هزینه‌ها یا بخش عمده هزینه‌های مربوط به آنژیوگرافی را متقبل می‌شوند.
برای دانلود فایل کامل هزینه آنژیوگرافی و سایر تجهیزات تصویربرداری در کشور روی لینک روبرو کلیک کنید: تعرفه تصویربرداری خصوصی کشور سال ۱۳۹۹
منبع: BHF
