روان شناسی تکاملی چیست ؟ | مفاهیم اصلی آن کدامند؟زمان مطالعه ۸ دقیقه

روان شناسی تکاملی چیست ؟ روان شناسی تکاملی به معنی مطالعه راه‌هایی است که مغز با قرار گرفتن تحت فشار، برای بقا و تولید مثل آن‌ها را شکل داده است. حسادت عاشقانه و نگهبانی از همسر به طور نزدیک برای حفظ رابطه یک فرد است. با این حال، در نهایت، این رفتار را می‌توان با این واقعیت توضیح داد که در بیشتر تاریخ بشر، از دست دادن یک شریک عاشقانه، توانایی فرد برای تولید مثل و بزرگ کردن فرزندان را به خطر می‌اندازد.

در این مقاله از تریتا، به بررسی علم روان شناسی تکاملی و ایده‌های آن و همچنین مفاهیم اصلی آن می‌پردازیم. روان شناسی تکاملی که برخی از مفاهیم خود را بر اساس نظریه فرگشت شکل می‌دهد، از علوم بحث‌برانگیز زمانه است. در انتهای این مطلب به بررسی برخی از دلایل حساسیت این علم و نقدهای وارد بر آن نیز خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.

علم روان شناسی تکاملی چیست ؟

​​​​​​​​انتخاب طبیعی ارتباط زیادی با رفتار انسان دارد. در واقع، رفتار ما به طور طبیعی انتخاب می‌شود، همانطور که ویژگی‌های فیزیکی ما به طور طبیعی انتخاب می‌شوند. ما بسیار بلندتر از اجدادمان هستیم و عمر بیشتری داریم. در طی قرن‌ها، تکامل به ما کمک کرده است که رفتارهای سازگاری را که تولید مثل ما را تقویت می‌کنند، توسعه دهیم.

برخی از اصول اساسی روان شناسی تکاملی چیست ؟

زیست‌شناس تکاملی، رابرت تریورز، تعدادی نظریه را در روانشناسی تکاملی پیشنهاد کرد، از جمله اینکه چرا ما در نوع‌دوستی دوجانبه، ماهیت تفاوت‌های جنسی، و سرمایه‌گذاری والدین-فرزندان درگیر می‌شویم. به عنوان مثال، نوع‌دوستی در میان غریبه‌ها می‌تواند به طور طبیعی ایجاد شود، زیرا افراد با انتظار دریافت رفتار مشابه از دیگران با آن‌ها همکاری می‌کنند. ​

رفتار تکاملی چیست؟

اجداد شکارچی ما ویژگی‌های رفتاری را منتقل کردند که در بیشتر موارد برای ما مفید است. به عنوان مثال، ما در کوچه های تاریک مراقب خطر هستیم و این احتیاط ذاتی و در ساختار رفتاری ماست.

عدم انطباق تکاملی چیست؟

فریب دادن تمایلات اجدادی به وسیله نیازهای زندگی مدرن می‌تواند یک مشکل باشد. این پدیده به عنوان عدم تطابق تکاملی شناخته می‌شود و مربوط به وقتی است که ما خود را در محیطی مغایر با شرایط اجداد خود می‌یابیم. ​یک مثال خوب از چنین ناهماهنگی رژیم غذایی معاصر است: ده هزار سال پیش، افراد با گرسنگی مبارزه می‌کردند. آن‌ها مجبور بودند کالری‌های لازم را فقط برای زنده ماندن در زمان‌های لاغری خاص، روی هم انباشته کنند. گوشت‌های پرچرب و غذاهای سرشار از قند یک کالای لوکس محسوب می‌شد. اما امروزه غذاهای چرب و قندهای فرآوری‌شده به راحتی و با هزینه کم در دسترس هستند.

مفاهیم اصلی روان شناسی تکاملی چیست ؟

​​​​​​​​بسیاری از رفتارهایی که مردم از خود نشان می‌دهند، ابزاری برای حفاظت از خود بوده‌اند. انسان‌های خردمند (Homo Sapiens)، به طور حسادت آمیزی از شریکان رمانتیک خود محافظت می‌کنند زیرا رقابت برای یک جفت همیشه سخت بوده‌ است. همه نزدیک‌ترین خویشاوندان خود را گرامی می‌دارند، زیرا حفظ ژن‌های آن‌ها به نفع خود آن‌ها می‌باشد. انسان‌ها نیز به دنبال تعامل اجتماعی برای تشویق همکاری و افزایش شانس زنده ماندن هستند. بسیاری از این رفتارها ذاتی هستند، مثلا چگونگی واکنش و تعامل افراد با یکدیگر در DNA شکل می‌گیرد. ​

• واکنش ستیز یا گریز چیست؟ ستیز یا گریز به پاسخ بدن انسان به تهدید درک شده اشاره دارد که بدن را برای مواجهه با خطر آماده می‌کند و یا به آن را آماده فرار از مهلکه می‌سازد. در طول واکنش ستیز یا گریز، مغز هورمون‌های استرس را آزاد می‌کند و بدن را به حالت آماده‌باش در می‌آورد. ضربان قلب بالا می‌رود و ماهیچه‌ها منقبض می‌شوند. در حالی که انسان امروزی با همان تهدیدهایی که اجداد ما انجام دادند مواجه نیست، سیستم پاسخ ستیزیا گریز دست‌نخورده باقی مانده است. ​
• محرک واکنش ستیز یا گریز چیست؟ ​هر وضعیت وحشتناکی می‌تواند آن را تحریک کند، چه یک خطر فیزیکی باشد و چه یک رویداد استرس‌زا، مثل تاخیر برای یک جلسه. در افراد مضطرب، واکنش ستیز یا گریز راحت‌تر تحریک می‌شود و مغز وضعیت‌های خاصی را تهدید کننده می‌بیند، حتی اگر هیچ خطر واقعی وجود نداشته باشد. در واقع، در افراد مضطرب میل به ایجاد شدن چنین واکنشی بیشتر است.
• انتخاب خویشاوندی چیست؟ ​انتخاب خویشاوندی یک نظریه است که بیان می‌کند محاسبات ما در مورد ارتباط ژنتیکی با دیگران (‏آگاهانه یا ناخودآگاه)‏ محرک‌های قدرتمندی برای رفتار هستند. بسیاری از افراد به جای خویشاوندان دور و خویشاوندان خونی خود برای خویشاوندان نزدیک فداکاری می‌کنند. این امر بقای ژن‌ها را از طریق بقای افرادی که ارتباط نزدیکی با ما دارند تضمین می‌کند. ​
• تناسب تولید مثل چیست؟ در زبان تکاملی، موفقیت تولید مثل تناسب تولید مثل نامیده می‌شود. چنین چیزی معیاری از این است که چگونه یک ارگانیسم یا یک فرد با محیط خود سازگار می‌شود. مردانی که کارهای احمقانه یا قهرمانانه انجام می‌دهند که موقعیت یا جذابیت خود را افزایش می‌دهند، به روش‌هایی عمل می‌کنند که شانس تولید مثل را افزایش می‌دهند و سعی می‌کنند تناسب اندام تولید مثل را به حداکثر برسانند.همچنین تناسب تولید مثل ارزیابی می‌کند که چگونه یک موجود زنده به خوبی با محیط خود سازگار می‌شود. ​
• سرمایه‌گذاری والدین چیست؟ ​تفاوت در سرمایه‌گذاری والدین (در انرژی و منابعی که روی فرزندان سرمایه گذاری می‌شود) باعث می‌شود جنسیتی که بیشتر سرمایه‌گذاری می کند (ماده‌ها، در بیشتر گونه‌ها) بر کیفیت جفت تمرکز کند و جنسیتی که کمتر سرمایه‌گذاری می کند (مرد) به دنبال کمیت است. در انسان‌ها، ما انتظار انتخاب در زنان و پرخاشگری بین مردان را داریم، زیرا آنها برای زنان رقابت می‌کنند. در انسان‌ها، ما انتظار انتخاب در زنان و پرخاشگری بین مردان را داریم چون آن‌ها برای زنان رقابت می‌کنند.

توضیح طبیعت انسان

​​​​​​​​پیچیدگی عاطفی ما، ما را از دیگر اعضای قلمرو حیوانات متمایز می‌کند. روان شناسی تکاملی به دنبال توضیح این است که چگونه احساسات و دیگر جنبه‌های انسان بودن به عنوان مزایایی برای اجداد ما به کار گرفته می‌شده است. همانند دیگر نخستی‌های اجتماعی، ما احساسات را فراتر از ترس و خشم اولیه تجربه می‌کنیم. ​

• چرا ما به طور طبیعی همدل هستیم؟ از طریق تکامل به عنوان یک گروه، ما همدلی و نوع‌دوستی را توسعه داده‌ایم که به ما امکان می‌دهد با مشکلات یکدیگر همدردی کنیم و به گونه‌ای رفتار کنیم که خودخواهانه نیست. آنچه برای کل گروه بهتر است، برای یک فرد به عنوان عضوی از گروه نیز بهتر است.
• چرا ما به طور طبیعی به قبیله خودمون جذب شدیم؟ ​ما همچنین احساساتی را توسعه داده‌ایم که به ما کمک می‌کند تا در مسیر خود باقی بمانیم، به عنوان مثال، شرم به ما انگیزه می‌دهد تا از اشتباهات گذشته را جبران کنیم، در حالی که غرور ما را وادار می‌کند تا در مرتبه احترام بالایی در میان همسالانمان باقی بمانیم. و همانطور که ساختارهای اجتماعی ما توسعه یافتند، سیستم‌های ارزشی ما و آنچه که ما به عنوان درست و غلط تعریف می‌کنیم نیز توسعه یافتند. ​
• چرا مردم دروغ می‌گویند؟ استراتژی‌های پیچیده تقلب، کشف تقلب، و اتهام نادرست تقلب (‏که خود شکلی از تقلب است) ‏باعث رشد هوش شده و به افزایش اندازه مغز انسان کمک کرده‌ است.

علت بحث‌برانگیز بودن روان شناسی تکاملی چیست ؟

​​​​​​​​مردم روان‌شناسی تکاملی را به دلایل ایدئولوژیکی رد می‌کنند. به عنوان مثال، با رفتار جنسی، این تصور وجود دارد که این زمینه رفتارها و اقدامات مردم را توجیه می‌کند. ویژگی‌ها و ویژگی‌های امروزی ما ارزش بقای اجداد ما را داشتند، و این ویژگی‌ها به این دلیل زنده ماندند که ژن‌هایی که به آن‌ها مرتبط هستند انتخاب شدند و اکنون بخشی از ساختار ژنتیکی ما هستند. با فریاد زدن از تکامل، این کار خیلی راحت به نظر می‌رسد. ​

• مغالطه طبیعت گرایانه چیست؟ ​این به منطق رایج اما معیوب اشاره می‌کند که در آن افراد فرض می‌کنند که چون چیزی «طبیعی» است بنابراین خوب یا عادلانه است. خشونت و تجاوز در تمام جوامع انسانی یافت می‌شود اما این رفتار قابل‌ قبول نیست. هیچ تاییدیه‌ای در کشف آنچه طبیعی است، وجود ندارد. از این رو عموم مردم، استدلال طبیعت گرایانه را در تفکر روان شناسان تکاملی که یافته‌های خاصی (‏مانند خشونت یا تجاوز) ‏را تایید می‌کنند، محکوم می‌کنند.
• مغالطه اخلاقی چیست؟ ​مغالطه اخلاقی این باور غلط است که جهان آن طور که ما می‌خواهیم عمل می‌کند، و در واقع آن چیزی که باید باشد هست، و یا این که چون ما آرزو می‌کنیم چیزی درست نباشد، نمی‌تواند درست باشد. گاهی اوقات افراد یافته‌های نظریه پردازان تکاملی در مورد طبیعت انسان را رد می‌کنند زیرا نمی‌خواهند باور کنند که یافته‌ها درست هستند.
• چرا محافظه‌کاران و لیبرال‌ها روانشناسی تکاملی را مورد انتقاد قرار می‌دهند؟ هر دو جناح سیاسی روان شناسی تکاملی را متهم می‌کنند. برای مثال، در میان بسیاری از استدلال‌ها، محافظه‌کاران در جناح راست از این می‌ترسند که این حوزه از مطالعه، مردم را از مسئولیت مبرا کند، در حالی که لیبرال‌ها در جناح چپ از این می‌ترسند که پذیرش تفاوت‌های ارثی، مانع هدف برابری اجتماعی شود. ​
• چرا فمنیست‌ها روان شناسی تکاملی را زیر سوال می‌برند؟
• فمینیست‌ها علاقه ای به این ایده ندارند که زنان ذاتا با مردان متفاوت هستند. آنها فکر می‌کنند که چنین تفاوت‌هایی باعث می‌شود که زنان به عقب برگردند و مثلا در فرصت‌های برابر و دستمزد برابر، موقعیت خود را از دست بدهند. آنها همچنین احساس می‌کنند که افراد می‌توانند از روان شناسی تکاملی برای توضیح زن ستیزی، فقر و بدرفتاری جنسی در بسیاری از زمینه‌ها استفاده کنند.

​منبع: PsychologyToday